Στρατευμένη τέχνη

Αυτό το ποστ το έχω στο μυαλό μου εδώ και αρκετές μέρες, αλλά προβληματίστηκα αν πρέπει να το γράψω ή όχι. Εν πάση περιπτώσει, πάμε και θα δούμε.

Η αφορμή ήταν μια συζήτηση στο buzz σχετικά με το κλείσιμο τηλεοπτικών σταθμών στη Βενεζουέλα, καθώς και τα αναπόφευκτα σχόλια για το "καθεστώς Τσάβες" που είναι έτσι, αλλιώς κι αλλιώτικα, τέλος πάντων, διαβάστε τα εκεί να μην τα ξαναλέμε.

Η συζήτηση αυτή ξεκίνησε από μια δημοσίευση στο site του BBC, που μπορείτε να τη δείτε εδώ. Δεν είναι τόσο η ίδια η είδηση που με προβλημάτισε, όσο το όλο στήσιμο της σελίδας, τα λινκ, οι τίτλοι και τα συναφή. Εξηγούμαι:

Υπάρχει μια τάση στα διεθνή ΜΜΕ να παρουσιάζουν τις ειδήσεις από τη Βενεζουέλα κατά τρόπο τέτοιο ώστε να φαίνεται ότι σε αυτή τη χώρα όλα ξεκινάνε από τον Τσάβες και καταλήγουν στον Τσάβες.

Μολονότι η Βενεζουέλα διαθέτει σύνταγμα, κυβέρνηση και υπουργούς και νομοθετικό σώμα και δικαστήρια, η αίσθηση που αποκομίζει ο μέσος αναγνώστης-τηλεθεατής του δυτικού κόσμου είναι ότι, τελικά, όλα αυτά δεν είναι παρά μια επίφαση, ένα δημοκρατικούτσικο αμπαλάζ για ένα καθεστώς που κατά βάση είναι λίγο-πολύ μια δικτατορία λατινοαμερικανικού τύπου. Τσάβες κερνάει, Τσάβες πίνει. Για του λόγου το αληθές, μετρήστε στη σελίδα του BBC πόσες φορές αναγράφεται το όνομα του πρεσιδέντε, πατήστε τα λινκ και μετρήστε πόσες φωτογραφίες του διακοσμούν τα ρεπορτάζ.

Αλλά αυτό που βγάζει μάτι είναι εκείνος ο τίτλος παραδίπλα, στα Key Stories: Chavez seizes foreign store. Ειλικρινά, διαβάζοντας τον τίτλο δεν σας έρχεται στο νου η εικόνα του Τσάβες να μπουκάρει στο μαγαζί με το περίστροφο στο χέρι και να σηκώνει το ταμείο;

Διερωτώμαι λοιπόν κατά πόσο αυτός ο τρόπος παρουσίασης, αυτή η σημειολογία αν θέλετε, είναι τυχαία ή σκόπιμη. Στην εποχή που ζούμε, και ιδίως όταν μιλάμε για τα ιντερνέτς, η πληροφορία έρχεται στον δυτικό κυβερνοναύτη με καταιγιστικούς ρυθμούς. Υπάρχει βέβαια η δυνατότητα να εμβαθύνει κανείς όσο θέλει ψάχνοντας τις πηγές και πηγαίνοντας από λινκ σε λινκ και από γκούγκλισμα σε γκούγκλισμα μέχρι να διαμορφώσει άποψη για οποιοδήποτε θέμα, αλλά, μεταξύ μας τώρα, πόσοι έχουν τον χρόνο και την όρεξη να το κάνουν; Στους καιρούς του syndication, ο περισσότερος κόσμος θα μείνει στην περίληψη, τη διαγώνια ανάγνωση και τη γενική εντύπωση που θα αποκομίσει από μια πλατιά ματιά στο όποιο δημοσίευμα. Ιδίως αν αυτό προέρχεται από μια έγκυρη πηγή όπως, ας πούμε, το BBC.

Γι' αυτό και ο τρόπος παρουσίασης των ειδήσεων αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Για να ξαναγυρίσουμε στην ιστορία των τηλεοπτικών σταθμών, πόσοι θα κάτσουν να ψάξουν ποια είναι η ισχύουσα στη Βενεζουέλα νομοθεσία για την αδειοδότησή τους, πόσοι θα αναρωτηθούν γιατί θεσπίστηκε αυτή η νομοθεσία ή γιατί θεωρείται απαραίτητη; (Παρένθεση: ειδικά στην Ελλάδα, όπου οι σταθμοί λειτουργούν με άδεια από τη σημαία, αυτή η συζήτηση θα ήταν έως και γκροτέσκα, στο σπίτι του κρεμασμένου κλπ. Κλείνει η παρένθεση). Ειδικά τη στιγμή που διαβάζει κανείς ότι εφαρμόζεται σε βάρος αντιπολιτευόμενων καναλιών, τι πιο προφανές από το συμπέρασμα ότι η νομοθεσία αυτή χρησιμεύει στο "καθεστώς Τσάβες" αποκλειστικά για να φιμώνει τις αντίθετες φωνές -και τέρμα;

Και δεν λέω ότι αποκλείεται να είναι έτσι -λέω όμως ότι ο αναγνώστης κατευθύνεται στο συμπέρασμα ότι έτσι είναι χωρίς να παρακινείται να το ψάξει περισσότερο. Κι ας θυμηθούμε ότι ζούμε σε καιρούς που δεν αγαπούν τις λεπτές διακρίσεις, αντίθετα λατρεύουν την απλοϊκή θεώρηση ενός κόσμου χωρισμένου σε καλούς και κακούς, όπου όποιος δεν είναι μαζί μας είναι εναντίον μας και τα λοιπά. Και είναι δυνατόν να είναι μαζί μας ο ηγέτης μιας χώρας που φιμώνει τηλεοπτικούς σταθμούς αντιφρονούντων και κλέβει σουπερμάρκετ;

Με την πάροδο ικανού χρόνου, και διαλέγοντας προσεχτικά κάθε φορά πού θα εστιάσουμε τους προβολείς, κάποια στιγμή θα ωριμάσουν οι συνθήκες ώστε μια πιθανή "εξαγωγή δημοκρατίας" στη Βενεζουέλα να αποτελέσει ανεκτό (αν όχι επιθυμητό) ενδεχόμενο για τη δυτική κοινή γνώμη. Δεν είναι απαραίτητο να επιστρατευθεί κάποιος καραγκιόζης τύπου Πατ Ρόμπερτσον, που θα ζητάει να δολοφονηθεί ο Τσάβες: αυτή η μέθοδος είναι πολύ χοντροκομμένη, πολύ μπρουτάλ, ακόμα και για τα δεδομένα της οκταετίας Μπους. Υπάρχουν πιο εκλεπτυσμένοι, πιο διακριτικοί τρόποι για να γίνει η δουλειά, και μάλιστα με τη σφραγίδα ποιότητας έγκυρων μήντια που θα προλειάνουν το έδαφος χωρίς να διακυβεύουν το κύρος τους -μια που θα μπορούν να πουν ότι, ορίστε κύριε, η πληροφορία είναι όλη εδώ, δεν είχες παρά να κάνεις 4-5 κλικ για να τη δεις.

Ευθύνη του δέκτη της πληροφορίας, οπωσδήποτε -αλλά του πομπού;

Καταλήγω στο συμπέρασμα ότι, μεταξύ κραυγαλέας στράτευσης και διακριτικής στράτευσης, η δεύτερη είναι μακροπρόθεσμα πιο αποτελεσματική, και μπορεί να έχει απήχηση σε ευρύτερα ακροατήρια. Ή πάλι μπορεί να είμαι εγώ πολύ καχύποπτος, και τα πράγματα να είναι εντελώς αθώα, αντικειμενικά και αμερόληπτα. Δεν ξέρω.

Τροφή για σκέψη για το Σαββατοκύριακο, και τα ξαναλέμε από βδομάδα.





Υ.Γ.: Σπέσιαλ θενκς σε Τάλω και Plagal, επίσημους Βενεζουελανολόγους της ελληνικής μπλογκόσφαιρας για τα λινκ :)


.