28 Απριλίου 2009

"Ποινικοποίηση της κουκούλας" και άλλες διατάξεις

Την περασμένη εβδομάδα δόθηκε στη δημοσιότητα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο για την "ποινικοποίηση της κουκούλας", για το οποίο τόσα πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί προκαταβολικά. Το νομοσχέδιο φέρει τίτλο "Μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση της ιατροδικαστικής υπηρεσίας, στη θεραπευτική μεταχείριση χρηστών ναρκωτικών ουσιών και άλλες διατάξεις", και εκεί, στις "άλλες διατάξεις", βρίσκεται και το τρίτο κεφάλαιο με τίτλο "Μέτρα για τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης". Το κεφάλαιο αυτό θα αποτελέσει και το θέμα των επόμενων ποστ. Πάμε να το δούμε σιγά σιγά.

Πρώτα πρώτα, να ξεκαθαρίσουμε ότι το νομοσχέδιο δεν ασχολείται μόνο με τις κουκούλες αλλά με κάθε "κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου". Λογικό μεν, διότι αυτό που ενδιαφέρει είναι το αποτέλεσμα και όχι το συγκεκριμένο μέσο (κουκούλα, κράνος, περικεφαλαία) -αλλά ας επισημάνουμε ότι η διατύπωση είναι τόσο ευρεία που να μπορεί ενδεχομένως να συμπεριλάβει και αξεσουάρ εντελώς αθώα, όπως τα γυαλιά ηλίου, ένα κασκόλ λίγο πιο ανεβασμένο ή ένα σκουφί λίγο πιο χαμηλωμένο. Το τι συνιστά τελικά κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου θα προκύψει μέσα από τη δικαστηριακή πρακτική και τη νομολογία, και ας ελπίσουμε ότι οι δικαστές που θα κληθούν (;) να εφαρμόσουν το νόμο θα αποφύγουν τις υπερβολές και την κατάχρηση.

Δεύτερον, το νομοσχέδιο δεν προβλέπει ούτε την καθιέρωση της "κουκούλας" ως ιδιώνυμου αδικήματος, ούτε όμως ότι θα συνιστά απλώς "επιβαρυντική περίσταση" όπως είχε ακουστεί. Η κάλυψη/αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου δεν τιμωρείται per se, αλλά μόνο στην περίπτωση που ο κατηγορούμενος τέλεσε συγκεκριμένες, αξιόποινες ούτως ή άλλως, πράξεις, έχοντας τη στιγμή εκείνη καλυμμένα ή αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, η κάλυψη/αλλοίωση δεν συνιστά απλώς επιβαρυντική περίσταση, που θα σήμαινε ότι το προβλεπόμενο πλαίσιο ποινής παραμένει το ίδιο αλλά ο νόμος υποδεικνύει στον δικαστή να επιδείξει μεγαλύτερη αυστηρότητα: αντίθετα, το πλαίσιο ποινής διαφοροποιείται επί το επαχθέστερο, με άλλα λόγια η ελάχιστη προβλεπόμενη ποινή αυξάνεται.

Για να γίνει κατανοητό, ας πάρουμε ένα παράδειγμα: έστω κουκουλοφόρος που καταδικάζεται για βαριά σωματική βλάβη. Αν η χρήση της κουκούλας τυποποιούνταν ως ιδιώνυμο αδίκημα θα αντιμετώπιζε δύο ποινές, μία για τη χρήση της κουκούλας καθαυτήν και μία για τη σωματική βλάβη. Αν η χρήση της κουκούλας τυποποιούνταν ως επιβαρυντική περίσταση, θα είχε να αντιμετωπίσει μία ποινή, αυτήν για τη σωματική βλάβη, δηλαδή φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και μέχρι πέντε έτη, με τον δικαστή να καλείται να κινηθεί μακρύτερα από το κάτω όριο του πλαισίου (τα δύο έτη). Με την ρύθμιση που εισάγει το νομοσχέδιο, η χρήση της κουκούλας επιφέρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών και μέχρι πέντε έτη.

Επομένως, με το νομοσχέδιο αυτό στην ουσία τυποποιούνται διακεκριμένες μορφές μίας σειράς αδικημάτων, στην περίπτωση που αυτά τελούνται από δράστη με καλυμμένα ή αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του.

Τα αδικήματα αυτά είναι τα εξής: διατάραξη κοινής ειρήνης, απρόκλητη σωματική βλάβη, βαριά σωματική βλάβη, ληστεία και διακεκριμένες φθορές. Αφήνουμε κατά μέρος τη διατάραξη κοινής ειρήνης και τη ληστεία, που θα τα εξετάσουμε αργότερα, και πάμε να δούμε τα υπόλοιπα, που είναι όλα πλημμελήματα (αυτό σημαίνει ότι το ανώτατο όριο ποινής είναι πάντα τα 5 έτη).

Για την περίπτωση της απρόκλητης σωματικής βλάβης: το γενικό πλαίσιο ποινής είναι φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών για την απλή και τουλάχιστον 1 έτους για την επικίνδυνη. Αν πρόκειται για κουκουλοφόρο, το νομοσχέδιο προβλέπει ποινή τουλάχιστον 1 έτους για την απλή και τουλάχιστον 2 ετών για την επικίνδυνη. Για την περίπτωση της βαριάς σωματικής βλάβης, το γενικό πλαίσιο ποινής είναι φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών και το νομοσχέδιο το ανεβάζει σε φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών. Για τις διακεκριμένες φθορές, το γενικό πλαίσιο ποινής ποικίλλει: φυλάκιση τουλάχιστον 3 μηνών, τουλάχιστον 6 μηνών και τουλάχιστον 1 έτους, αναλόγως αν συντρέχουν ή όχι κάποιες προϋποθέσεις (η φθορά να είναι απρόκλητη ή να πρόκειται για πράγμα που χρησιμεύει για κοινό όφελος ή να συμμετείχαν δύο άτομα ή να πρόκειται για ιστορικό μνημείο κλπ. -δεν είναι της ώρας να το αναλύσουμε πιο διεξοδικά). Το νομοσχέδιο ανεβάζει το κατώτατο όριο ποινής στα δύο έτη και καθιστά τη δίωξη αυτεπάγγελτη σε κάθε περίπτωση.

Στο σημείο αυτό βάζουμε μια άνω τελεία, γιατί το ποστ θα παραγίνει μακρυνάρι. Μέχρι εδώ, μπορούμε να πούμε σε γενικές γραμμές ότι το νομοσχέδιο πατάει κάπως καλά στα πόδια του, με την έννοια ότι δεν εισάγει κάποια ρύθμιση εξωφρενικά παράλογη ή εξώφθαλμα προβληματική από συνταγματικής ή άλλης πλευράς. Η κριτική που μπορεί να γίνει ως το σημείο αυτό είναι ότι η αυστηροποίηση των ποινών δεν λύνει κανένα πρόβλημα, όσο η αστυνομία παραμένει τόσο ελάχιστα αποτελεσματική στη σύλληψη των δραστών. Μήπως όμως λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους επίδοξους δράστες; Μάλλον αμφίβολο, κάποιος που κατεβαίνει στο δρόμο με κράνος και λοστάρι αποφασισμένος να τελέσει αξιόποινες πράξεις (π.χ. να ανοίξει κεφάλια) δεν νομίζω να τρομάξει ιδιαίτερα επειδή θα ρισκάρει (θεωρητικά) να πάει φυλακή για ένα χρόνο ή έξι μήνες παραπάνω.

Οπότε, το χειρότερο που μπορεί να καταλογίσει κανείς σε αυτές τις ιδέες του κ. Δένδια είναι ότι έχουν περισσότερο επικοινωνιακό χαρακτήρα παρά ουσιαστική αξία. Αυτό όμως, για την ελληνική πολιτική και δικαιϊκή πραγματικότητα, είναι πταίσμα: πιθανότατα δεν θα άξιζε ιδιαίτερο σχολιασμό. Υπάρχουν όμως και πιο προβληματικά σημεία στο νομοσχέδιο, που θα τα δούμε από το επόμενο ποστ και μετά.


(συνεχίζεται)


.

7 σχόλια:

  1. καλά κάνεις και τα εξηγείς και μου αρέσει που τα κάνεις τάληρα.
    Συμφωνώ με τις παρατηρήσεις και αναμένω την συνέχεια!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. συμφωνω με το ρετιρέ comment απο πάνω

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Χασοδίκη, περιμένω με ανυπομονησία τη συνέχεια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αν κάνω κολλαγόνο στα χείλη και παραμορφωθώ (αλλοιώνοντας τα χαρακτηριστικά του προσώπου μου) με πιάνει η διάταξη?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Διακεκριμένο είναι το έγκλημα που από άποψη ποινικής κύρωσης, παραλλάσσει το βασικό έγκλημα προς το αυστηρότερο. Έτσι το διακεκριμένο έγκλημα έχει την ίδια ακριβώς νομοτυπική μορφή του βασικού και εξειδικευμένα κάποια στοιχεία του, με την εξειδίκευση όμως αυτή περιγράφεται μια μεγαλύτερης απαξίας, σε σχέση με το βασικό έγκλημα, συμπεριφορά και για το λόγο επισύρει μεγαλύτερη ποινή.

    Στην προκειμένη περίπτωση η εξειδίκευση του στοιχείου που αφορά την εμφάνιση του δράστη (κάλυψη/αλλοίωση χαρακτηριστικών του) είναι το στοιχείο εκείνο που πρέπει να προσδίδει μια μεγαλύτερη απαξία στην συμπεριφορά ώστε να δικαιολογείται η διαφοροποίηση της ποινικής αντιμετώπισης του. Προσωπικά, πιστεύω ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να υποστηριχθεί πειστικά, κυρίως διότι είναι δεδομένο ότι ο δράστης οποιουδήποτε εγκλήματος προσπαθεί να αποφύγει την αναγνώριση του, που κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει στη σύλληψη του. Μόνο όμως τα μέτρα που λαμβάνει ο δράστης προκειμένου να αποφύγει την ανάγνωριση και σύλληψη του δεν προσδίδουν ιδιαίτερη απαξία ώστε να δικαιολογείται η βαρύτερη τιμώρηση του διαπραχθέντος αδικήματος. Δευτερευόντως, με την ίδια λογική θα μπορούσαμε να προσθέσουμε σε όλα τα εγκλήματα του ΠΚ μια διακεκριμένη μορφή τους που θα έχει να κάνει με την προσπάθεια του δράστη να μην αποκαλυφεί η ταυτότητα του.

    Επίσης, θεωρώ ότι η κλιμάκωση των ποινών στερείται δογματικού ερείσματος και προκειμένου να μην αναλωθούμε σε θεωρητικές συζητήσεις, θα δώσω ένα παράδειγμα. Στην απλή ληστεία προβλέπεται ποινή καθείρξεως, ήτοι 5 έως 20 χρόνια. Αν ομως ο δράστης έχει καλυμένα τα χαρακτηριστικά του κατά την τέλεση της, η ποινή γίνεται κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών, ήτοι 10 έως 20 χρόνια. Αν ο δράστης προκειμένου να ληστέψει το θύμα προκαλεί σε αυτό επικίνδυνη σωματική βλάβη, τότε τιμωρείται με κάθειρξη, ήτοι 5 έως 20 χρόνια (για τους νομικούς αναφέρω ότι σε αυτή την περίπτωση η επικίνδυνη σωματική βλάβη συρρέει αληθινά με την απλή μορφή ληστείας και προσαυξάνει την επιβληθησόμενη ποινή καθείρξεως). Ποιά είναι λοιπόν η απαξία της κάλυψης/αλλοίωσης των χαρακτηριστικών που δικαιολογεί την τιμωρία της βαρύτερα από την απαξία της εσκεμμένης πρόκλησης επικίνδυνης σωματικής βλάβης ;

    Τέλος, επιγραμματικά μόνο θα θίξω το ζήτημα που ήδη έθεσε ο χασοδίκης σχετικά με το τι συνιστά κάλυψη και αλλοίωση των χαρακτηριστικών. Ειδικά ως προς το δεύτερο, συνιστά αλλοίωση η περούκα ή οι έγχρωμοι φακοί επαφής;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Το αστείο είναι κάποιος, φέρων "κουκούλα", να συλληφθεί με τις βασικές κατηγορίες και να προσπαθεί να πείσει ότι δεν είχε καλυμμένο το πρόσωπο. Σε αυτήν την περίπτωση, δηλαδή (και εφόσον η σύλληψη για τους χ, ψ κλπ πρακτικούς λόγους δεν μπορούσε να αποφευχθεί) να ομολογεί ότι ήταν παρών στην πρόκληση φθορών, να ομολογεί ως δράστης και ταυτοχρόνως να καλεί είτε τους συγκατηγορούμενούς του είτε τους μάρτυρες να θυμηθούν το πρόσωπό του ώστε να μειωθεί η ποινή!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)