"Ποινικοποίηση της κουκούλας" και άλλες διατάξεις

Την περασμένη εβδομάδα δόθηκε στη δημοσιότητα από το Υπουργείο Δικαιοσύνης το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο για την "ποινικοποίηση της κουκούλας", για το οποίο τόσα πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί προκαταβολικά. Το νομοσχέδιο φέρει τίτλο "Μεταρρυθμίσεις στην οργάνωση της ιατροδικαστικής υπηρεσίας, στη θεραπευτική μεταχείριση χρηστών ναρκωτικών ουσιών και άλλες διατάξεις", και εκεί, στις "άλλες διατάξεις", βρίσκεται και το τρίτο κεφάλαιο με τίτλο "Μέτρα για τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης". Το κεφάλαιο αυτό θα αποτελέσει και το θέμα των επόμενων ποστ. Πάμε να το δούμε σιγά σιγά.

Πρώτα πρώτα, να ξεκαθαρίσουμε ότι το νομοσχέδιο δεν ασχολείται μόνο με τις κουκούλες αλλά με κάθε "κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου". Λογικό μεν, διότι αυτό που ενδιαφέρει είναι το αποτέλεσμα και όχι το συγκεκριμένο μέσο (κουκούλα, κράνος, περικεφαλαία) -αλλά ας επισημάνουμε ότι η διατύπωση είναι τόσο ευρεία που να μπορεί ενδεχομένως να συμπεριλάβει και αξεσουάρ εντελώς αθώα, όπως τα γυαλιά ηλίου, ένα κασκόλ λίγο πιο ανεβασμένο ή ένα σκουφί λίγο πιο χαμηλωμένο. Το τι συνιστά τελικά κάλυψη ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου θα προκύψει μέσα από τη δικαστηριακή πρακτική και τη νομολογία, και ας ελπίσουμε ότι οι δικαστές που θα κληθούν (;) να εφαρμόσουν το νόμο θα αποφύγουν τις υπερβολές και την κατάχρηση.

Δεύτερον, το νομοσχέδιο δεν προβλέπει ούτε την καθιέρωση της "κουκούλας" ως ιδιώνυμου αδικήματος, ούτε όμως ότι θα συνιστά απλώς "επιβαρυντική περίσταση" όπως είχε ακουστεί. Η κάλυψη/αλλοίωση των χαρακτηριστικών του προσώπου δεν τιμωρείται per se, αλλά μόνο στην περίπτωση που ο κατηγορούμενος τέλεσε συγκεκριμένες, αξιόποινες ούτως ή άλλως, πράξεις, έχοντας τη στιγμή εκείνη καλυμμένα ή αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του. Σε αυτήν την περίπτωση, όμως, η κάλυψη/αλλοίωση δεν συνιστά απλώς επιβαρυντική περίσταση, που θα σήμαινε ότι το προβλεπόμενο πλαίσιο ποινής παραμένει το ίδιο αλλά ο νόμος υποδεικνύει στον δικαστή να επιδείξει μεγαλύτερη αυστηρότητα: αντίθετα, το πλαίσιο ποινής διαφοροποιείται επί το επαχθέστερο, με άλλα λόγια η ελάχιστη προβλεπόμενη ποινή αυξάνεται.

Για να γίνει κατανοητό, ας πάρουμε ένα παράδειγμα: έστω κουκουλοφόρος που καταδικάζεται για βαριά σωματική βλάβη. Αν η χρήση της κουκούλας τυποποιούνταν ως ιδιώνυμο αδίκημα θα αντιμετώπιζε δύο ποινές, μία για τη χρήση της κουκούλας καθαυτήν και μία για τη σωματική βλάβη. Αν η χρήση της κουκούλας τυποποιούνταν ως επιβαρυντική περίσταση, θα είχε να αντιμετωπίσει μία ποινή, αυτήν για τη σωματική βλάβη, δηλαδή φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και μέχρι πέντε έτη, με τον δικαστή να καλείται να κινηθεί μακρύτερα από το κάτω όριο του πλαισίου (τα δύο έτη). Με την ρύθμιση που εισάγει το νομοσχέδιο, η χρήση της κουκούλας επιφέρει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών και μέχρι πέντε έτη.

Επομένως, με το νομοσχέδιο αυτό στην ουσία τυποποιούνται διακεκριμένες μορφές μίας σειράς αδικημάτων, στην περίπτωση που αυτά τελούνται από δράστη με καλυμμένα ή αλλοιωμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου του.

Τα αδικήματα αυτά είναι τα εξής: διατάραξη κοινής ειρήνης, απρόκλητη σωματική βλάβη, βαριά σωματική βλάβη, ληστεία και διακεκριμένες φθορές. Αφήνουμε κατά μέρος τη διατάραξη κοινής ειρήνης και τη ληστεία, που θα τα εξετάσουμε αργότερα, και πάμε να δούμε τα υπόλοιπα, που είναι όλα πλημμελήματα (αυτό σημαίνει ότι το ανώτατο όριο ποινής είναι πάντα τα 5 έτη).

Για την περίπτωση της απρόκλητης σωματικής βλάβης: το γενικό πλαίσιο ποινής είναι φυλάκιση τουλάχιστον 6 μηνών για την απλή και τουλάχιστον 1 έτους για την επικίνδυνη. Αν πρόκειται για κουκουλοφόρο, το νομοσχέδιο προβλέπει ποινή τουλάχιστον 1 έτους για την απλή και τουλάχιστον 2 ετών για την επικίνδυνη. Για την περίπτωση της βαριάς σωματικής βλάβης, το γενικό πλαίσιο ποινής είναι φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών και το νομοσχέδιο το ανεβάζει σε φυλάκιση τουλάχιστον 3 ετών. Για τις διακεκριμένες φθορές, το γενικό πλαίσιο ποινής ποικίλλει: φυλάκιση τουλάχιστον 3 μηνών, τουλάχιστον 6 μηνών και τουλάχιστον 1 έτους, αναλόγως αν συντρέχουν ή όχι κάποιες προϋποθέσεις (η φθορά να είναι απρόκλητη ή να πρόκειται για πράγμα που χρησιμεύει για κοινό όφελος ή να συμμετείχαν δύο άτομα ή να πρόκειται για ιστορικό μνημείο κλπ. -δεν είναι της ώρας να το αναλύσουμε πιο διεξοδικά). Το νομοσχέδιο ανεβάζει το κατώτατο όριο ποινής στα δύο έτη και καθιστά τη δίωξη αυτεπάγγελτη σε κάθε περίπτωση.

Στο σημείο αυτό βάζουμε μια άνω τελεία, γιατί το ποστ θα παραγίνει μακρυνάρι. Μέχρι εδώ, μπορούμε να πούμε σε γενικές γραμμές ότι το νομοσχέδιο πατάει κάπως καλά στα πόδια του, με την έννοια ότι δεν εισάγει κάποια ρύθμιση εξωφρενικά παράλογη ή εξώφθαλμα προβληματική από συνταγματικής ή άλλης πλευράς. Η κριτική που μπορεί να γίνει ως το σημείο αυτό είναι ότι η αυστηροποίηση των ποινών δεν λύνει κανένα πρόβλημα, όσο η αστυνομία παραμένει τόσο ελάχιστα αποτελεσματική στη σύλληψη των δραστών. Μήπως όμως λειτουργήσει αποτρεπτικά για τους επίδοξους δράστες; Μάλλον αμφίβολο, κάποιος που κατεβαίνει στο δρόμο με κράνος και λοστάρι αποφασισμένος να τελέσει αξιόποινες πράξεις (π.χ. να ανοίξει κεφάλια) δεν νομίζω να τρομάξει ιδιαίτερα επειδή θα ρισκάρει (θεωρητικά) να πάει φυλακή για ένα χρόνο ή έξι μήνες παραπάνω.

Οπότε, το χειρότερο που μπορεί να καταλογίσει κανείς σε αυτές τις ιδέες του κ. Δένδια είναι ότι έχουν περισσότερο επικοινωνιακό χαρακτήρα παρά ουσιαστική αξία. Αυτό όμως, για την ελληνική πολιτική και δικαιϊκή πραγματικότητα, είναι πταίσμα: πιθανότατα δεν θα άξιζε ιδιαίτερο σχολιασμό. Υπάρχουν όμως και πιο προβληματικά σημεία στο νομοσχέδιο, που θα τα δούμε από το επόμενο ποστ και μετά.

(συνεχίζεται)

.