01 Δεκεμβρίου 2008

In dubio pro reo

Ξυρίζουν τον "Ρασπούτιν" του Βατοπεδίου – 68 % στη φυλακή ο Εφραίμ.

Με αυτόν τον τίτλο στο πρωτοσέλιδο κυκλοφόρησε χτες το "Πρώτο Θέμα". Και εξηγεί παραμέσα ότι "στο ερώτημα αν πρέπει να προφυλακιστεί ο Εφραίμ περισσότεροι από δύο στους τρεις απάντησαν θετικά", σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Alco.

Μια πρώτη αντίρρηση θα μπορούσε να είναι: γιατί οι δημοσιογράφοι της καλής εφημερίδας δεν σκέφτηκαν να θέσουν στην κοινή γνώμη το ίδιο ερώτημα πριν από κάτι μήνες, όταν ο Θέμος ήταν ο Εφραίμ της εποχής; Αλλά επειδή αυτή η αντίρρηση κουβαλάει μεγάλη δόση από τον ίδιο λαϊκισμό που προάγει η εν λόγω εφημερίδα, ας την προσπεράσουμε κι ας πάμε σε άλλες ουσιαστικότερες.

"Πρέπει ή όχι να προφυλακιστεί ο ηγούμενος Εφραίμ"; Πρέπει ή όχι να υπάρχει μια τέτοια ερώτηση σε μια οποιαδήποτε δημοσκόπηση; Πρέπει, θα πουν οι πρωτοθεματοφύλακες, διότι είναι ανάγκη να καταγραφεί η άποψη της κοινής γνώμης για ένα φλέγον θέμα και να αποτυπωθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Δεν πρέπει, λέω εγώ, διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν μπορεί να αποτυπωθεί σωστά με τέτοιου είδους ερωτήματα, που απαντώνται με ένα ναι ή ένα όχι.

Επιπλέον, διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ενώ είναι βεβαίως σεβαστό και πρέπει, ακαδημαϊκά μιλώντας, να λαμβάνεται υπ' όψη, κατά κανόνα δεν γνωρίζει δικονομία και συνταγματικό δίκαιο. Και όταν δίνεις στο κοινό περί δικαίου αίσθημα κάτι λίγα δευτερόλεπτα για να απαντήσει μπροστά στο μαρκούτσι του δημοσκόπου, πραγματικό ή τηλεφωνικό, ασφαλώς και δεν πρόκειται να σου δώσει απάντηση βασισμένη στη λογική, αλλά στο θυμικό.

Διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν θα κάτσει εκείνη την ώρα να λεπτολογήσει ότι η προφυλάκιση είναι μια κατάσταση ολίγον ανώμαλη, κατά την οποία κάποιος στερείται την ελευθερία του χωρίς προηγουμένως να έχει κηρυχτεί ένοχος από κανένα δικαστήριο. Και ότι, ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, το Σύνταγμα και ο νομοθέτης θέλουν το μέτρο αυτό να έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, και να επιβάλλεται μόνον όταν είναι απολύτως απαραίτητο, που παναπεί όταν τα υπόλοιπα περιοριστικά μέτρα που προβλέπει ο νόμος για να διασφαλίσει τη φυσική παρουσία του κατηγορουμένου σε μία δίκη κρίνεται απολύτως αιτιολογημένα ότι δεν επαρκούν.

Κι επειδή λοιπόν το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν μπορεί να σταθμίσει σωστά τέτοιους παράγοντες, αυτές τις αποφάσεις -περί προφυλάκισης ή μη- τις παίρνουν άνθρωποι που έχουν ταχθεί σε αυτό το καθήκον, οι δικαστές παναπεί, και δεν λαμβάνονται δια περιφοράς με ψηφοφορίες στα καφενεία. Κι ευτυχώς, λέω εγώ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι δικαστές, όταν αποφασίζουν για τέτοια θέματα, αποφασίζουν πάντοτε σωστά: ας σημειωθεί ότι οι δικηγορικοί σύλλογοι διαμαρτύρονται ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί αδικαιολόγητα οι προφυλακίσεις.

Έτσι λοιπόν όπως τέθηκε το δημοσκοπικό ερώτημα, το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν καταγράφεται, απλώς πλαστογραφείται. Γιατί ο δημοσκόπος δεν επιδιώκει να λάβει μια απάντηση νηφάλια, επεξεργασμένη μετά από ζύγιασμα των εκατέρωθεν επιχειρημάτων, αλλά μια απάντηση βγαλμένη από κουβέντα καφενείου. Την οποία και παίρνει, και είναι η αναμενόμενη.

Ας προσθέσω εδώ ότι η υπέρμετρη ενασχόληση -σε καφενειακό επίπεδο- της κοινής γνώμης με κάποια υπόθεση που απασχολεί τη δικαιοσύνη σπανίως έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την κρίση των δικαστών. Γεγονός που, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει και σε πλημμελή απονομή δικαιοσύνης, διότι ο δικαστής που αγχώνεται να μη δυσαρεστήσει το κοινό περί δικαίου αίσθημα καταλήγει μερικές φορές να δυσαρεστεί τον νόμο, να εφευρίσκει ακροβατικές αιτιολογίες ή να κάνει διαδικαστικές τσαπατσουλιές, και όλα αυτά τα καλούδια είναι βούτυρο στο ψωμί του καλού συνηγόρου υπεράσπισης, που μπορεί και να πετύχει μια απαλλαγή του πελάτη του στον Άρειο Πάγο μεθαύριο, όταν πια το εκάστοτε (πρώτο) θέμα θα έχει επικοινωνιακά ξεφουσκώσει.

Και βέβαια το μέγιστο πρόβλημα δεν είναι το όποιο λαϊκίστικο ταμπλόιντ της συφοράς που παραγγέλνει και δημοσιεύει μια τέτοια δημοσκόπηση. Το πρόβλημα είναι ότι, άπαξ και δημοσιευτεί, η δημοσκόπηση μετά γίνεται βάση για συζήτηση: το "Πρώτο Θέμα" σηκώνει το ανάθεμα (αν υπάρξει), και οι άλλοι, οι "σοβαροί", καρπώνονται τα οφέλη και χρησιμοποιούν την πλαστογραφημένη εκδοχή του κοινού περί δικαίου αισθήματος κατά πώς βολεύεται ο καθένας καλύτερα, νομιμοποιώντας de facto την υφαρπαγή της.

Από την άλλη, σε μία χώρα όπου υπεύθυνοι υποτίθεται υπουργοί και ανώτερα κομματικά στελέχη απευθύνονται στον Τύπο και στην κοινή γνώμη με αποστροφές τύπου "τις είδατε τις χειροπέδες;", δεν είναι να περιμένει κανείς και τίποτα καλύτερο.


.

9 σχόλια:

  1. Πολύ σωστές οι σκέψεις σου - αλλά για πήγαινε να τις πεις παραέξω και φοβάμαι ότι θα φας γιαούρτια.
    Όπως είχε πρωτοπεί ο "Μεγάλος", "ο μόνος θεσμός είναι ο λαός". Το πιο συμπυκνωμένο μανιφέστο του λαϊκισμού που άκουσα ποτέ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Το 1989,όταν ρωτούσες, 2 στους τρείς Έλληνες, ήταν βέβαιοι,΄"για το έγκλημα". Απαιτούσαν στα πλαίσια του καλοστημένου συνθήματος της κάθαρσης, να πάει όλη η κυβέρνηση στη φυλακή. Ο λαϊκισμός είχε κυριαρχήσει σε όλα τα επίπεδα της αντιπαράθεσης. Τον ενδυνάμωναν τα ΜΜΕ και τον παρήγαγαν ή τον αναπαρήγαγαν οι πολιτικές των κομμάτων. Τον χρέωναν βέβαια στον Ανδρέα Παπανδρέου, αλλά στην πραγματικότητα τον επιθυμούσαν, τον επιδίωκαν και τον τροφοδοτούσαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι, που είχαν επενδύσει στην εξόντωσή του. Την εποχή εκείνη, κυκλοφορούσαν στο λεωφορείο, στην πλατεία, στο σωματείο, παντού, "άνθρωποι οργήλοι", που ήταν έτοιμοι να ορκιστούν στα παιδιά τους ότι ο Παπανδρέουβ ενέχεται, είναι αρχηγός συμμορίας, "ένοχος 100%"...
    Όμως, όταν ρωτούσες έναν από αυτούς, ωραία, πες μου και μένα, εξήγησέ μου, σε τι ποινικό ενέχεται, ποιά είναι η ιστορία, να την καταλάβουμε. Τίποτα δεν μπορούσε να απαντήσει. Διότι, όχι μόνο η ιστορία έμπαζε από παντού, (για αυτό και ο λαός πανηγυρικά, δικαίωσε τελικά πολύ σύντομα τον Παπανδρέου), αλλά και κανείς δεν ήταν επί της ουσίας ενημερωμένος. Και ας μην ξεχνάμε ότι τότε επίσης, κυκλοφορούσαν εφημερίδες που "θα έκοβαν τις φλέβες τους για να υποστηρίξουν τον ηγέτη της δημοκρατικής παράταξης" αφιλοκερδώς, αλλά, λίγα χρόνια μετά, φτύνουν πάνω στο ιστορικό και πολιτικό μνήμα του για λίγες διαφημίσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ένας καθηγητής μου, ο κ. Σταμάτης, ήταν κάθετα αντίθετος στο "κοινό περί δικαίου αίσθημα", περίπου με την ίδια φιλοσοφία που περιγράφεις στο κείμενο. Τότε που τον άκουγα (και κάτω από την έδρα) μου φαινόταν αδιανόητο αυτό που έλεγε. Τώρα πια, στην άλλη πλευρά, συμφωνώ απόλυτα. Προτιμώ να κρίνω με την δικονομία, το σύνταγμα και τα στοιχεία που αποδεικνύονται ενώπιόν μου (και ας δυσαρεστήσω την πλειοψηφία). Διαφορετικά οι αποφάσεις δεν θα λαμβάνονταν από δικαστές στις αίθουσες, αλλά από τον όχλο δια βοής στις πλατείες. Και κάτι τέτοιο δεν νομίζω ότι το θέλει κανένας. Και για κανέναν απολύτως κατηγορούμενο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πολύ εύστοχες σκέψεις επί της ουσίας. Θα έλεγα επίσης και διορατικές (αν δε ξεφύλλισες καθόλου την εφημερίδα), γιατί:
    α) η "δημοσκόπηση" της alco (που δημοσιεύεται στην σελ 16), παρουσιάζεται με δυο και μόνο ερωτήματα!!!, και χωρίς άλλα στοιχεία που αφορούν μια δημοσκόπηση όπως π.χ. ηλικία μορφωτικό επίπεδο, φύλο, δημογραφία, ερωτηθέντων κ.τ.λ (από τις οποίες προκύπτει η στατιστική ανάλυση και αξιοπιστία της). και

    β)Στην ίδια σελίδα η εφημερίδα δημοσιεύει άρθρο -καταπέλτη γνωστού δικηγόρου (συνήγορου του Θεμου), εναντίον του Εφρεμ, ο οποίος επιτίθεται εναντίον του, εστιάζοντας ουσιαστικά σε θέματα που αφορούν την χλιδή, τα έξοδα ανακαίνισης του κελιού του, τα μεταφορικά μέσα που επιλέγει και άλλα τέτοια λαϊκίστικα, ενώ από την άλλη δε διατυπώνει παρά ελάχιστα νομικά επιχειρήματα για την υπόθεση.

    http://83.149.104.2/~protothema/downloads/197soma.pdf

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δυστυχώς το περί δικαίου αίσθημα ήταν εκείνο, που επικαλούνται οι ταγοί των Μ.Μ.Ε., προκειμένου να δείξουν ένα φιλολαϊκό πρόσωπο. Και το κακό είναι, ότι πολύς κόσμος πέφτει στην παγίδα και υιοθετεί τα λεγόμενά τους.
    Προσωπικά, θυμάμαι την περίπτωση της κας. Σουφχάρα, μιας τσεχικής καταγωγής νοσοκόμας, η οποία καταδικάστηκε για το θάνατο ενός εκ των τέκνων της πρωτόδικα και αθωώθηκε στο δεύτερο βαθμό. Η πρωτόδικη καταδίκη απεδείχθη, ότι ήταν αποτέλεσμα της πίεσης, που άσκησε η "κοινή γνώμη". Όταν ,όμως, η κα. Σουφχάρα αθωώθηκε, η "κοινή γνώμη" σφύριζε αδιάφορα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Σπύρος

    Σιγά μην πάω να τα πω παραέξω (σε σακούλα ή σε κεσεδάκι;)

    @Κομβάρχης

    Μην μας πεις τώρα ότι ο αείμνηστος δεν είχε ευθύνες για τον λαϊκισμό της δεκαετίας του '80 (της Αυριανής, ας πούμε, αλλά όχι μόνο).

    @Δημήτρης

    Υπάρχει μια διαφορά: όταν συνολικά οι αποφάσεις της Δικαιοσύνης (όπου "συνολικά", εννοώ σε υποθέσεις δημοσίου ενδιαφέροντος) αφίστανται από το κοινό περί δικαίου αίσθημα, υπάρχει ένα ζήτημα και πρέπει να ερευνηθεί. Σε κάθε μία υπόθεση ξεχωριστά, όμως, δεν μπορεί να εφαρμόζεται αυτό το σκεπτικό -πολύ λιγότερο όταν μιλάμε για διαδικαστικές πράξεις.

    @Πίκος Απίκος

    Έριξα μια ματιά. Η δημοσκόπηση είχε και άλλα ερωτήματα, παρουσιάζονται χωριστά σε άλλες σελίδες. Το άρθρο του συναδέλφου :) δεν το διάβασα, από την εισαγωγή κατάλαβα πού το πάει και δεν θεώρησα σκόπιμο να δω και το υπόλοιπο.

    @Περιούσιος

    Ελληνική υπόθεση είναι αυτή; Δεν τη θυμάμαι καθόλου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Πρόκειται για ελληνική υπόθεση, κάπου στα μέσα της περασμένης δεκαετίας. Μιλάμε για την απόλυτη καταστροφή μιας γυναίκας, η οποία πλήρωσε την ανοησία των Μ.Μ.Ε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Εν ονόματι αυτού του κοινού περί "δικαίου αισθήματος" έχουν προφυλακιστεί άδικα πολλοί άνθρωποι. Δυστυχώς οι πολίτες συγχέουν τις περισσότερες φορές το ανήθικο με το ποινικώς κολάσιμο και σπεύδουν να πιέσουν με τη γνώμη τους τις Αρχές. Οι Δικαστές χρειάζεται να έχουν ισχυρές αντιστάσεις για να μη παρασυρθούν από τέτοιου είδους "πιέσεις" και να δουν ψύχραιμα τα στοιχεία της δικογραφίας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Περιούσιε, ευχαριστώ.

    Μερόπη, ξαναγυρνάμε στη διάκριση ανάμεσα στο ηθικό και το νόμιμο :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)