In dubio pro reo

Ξυρίζουν τον "Ρασπούτιν" του Βατοπεδίου – 68 % στη φυλακή ο Εφραίμ.

Με αυτόν τον τίτλο στο πρωτοσέλιδο κυκλοφόρησε χτες το "Πρώτο Θέμα". Και εξηγεί παραμέσα ότι "στο ερώτημα αν πρέπει να προφυλακιστεί ο Εφραίμ περισσότεροι από δύο στους τρεις απάντησαν θετικά", σύμφωνα με δημοσκόπηση της εταιρείας Alco.

Μια πρώτη αντίρρηση θα μπορούσε να είναι: γιατί οι δημοσιογράφοι της καλής εφημερίδας δεν σκέφτηκαν να θέσουν στην κοινή γνώμη το ίδιο ερώτημα πριν από κάτι μήνες, όταν ο Θέμος ήταν ο Εφραίμ της εποχής; Αλλά επειδή αυτή η αντίρρηση κουβαλάει μεγάλη δόση από τον ίδιο λαϊκισμό που προάγει η εν λόγω εφημερίδα, ας την προσπεράσουμε κι ας πάμε σε άλλες ουσιαστικότερες.

"Πρέπει ή όχι να προφυλακιστεί ο ηγούμενος Εφραίμ"; Πρέπει ή όχι να υπάρχει μια τέτοια ερώτηση σε μια οποιαδήποτε δημοσκόπηση; Πρέπει, θα πουν οι πρωτοθεματοφύλακες, διότι είναι ανάγκη να καταγραφεί η άποψη της κοινής γνώμης για ένα φλέγον θέμα και να αποτυπωθεί το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Δεν πρέπει, λέω εγώ, διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν μπορεί να αποτυπωθεί σωστά με τέτοιου είδους ερωτήματα, που απαντώνται με ένα ναι ή ένα όχι.

Επιπλέον, διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα, ενώ είναι βεβαίως σεβαστό και πρέπει, ακαδημαϊκά μιλώντας, να λαμβάνεται υπ' όψη, κατά κανόνα δεν γνωρίζει δικονομία και συνταγματικό δίκαιο. Και όταν δίνεις στο κοινό περί δικαίου αίσθημα κάτι λίγα δευτερόλεπτα για να απαντήσει μπροστά στο μαρκούτσι του δημοσκόπου, πραγματικό ή τηλεφωνικό, ασφαλώς και δεν πρόκειται να σου δώσει απάντηση βασισμένη στη λογική, αλλά στο θυμικό.

Διότι το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν θα κάτσει εκείνη την ώρα να λεπτολογήσει ότι η προφυλάκιση είναι μια κατάσταση ολίγον ανώμαλη, κατά την οποία κάποιος στερείται την ελευθερία του χωρίς προηγουμένως να έχει κηρυχτεί ένοχος από κανένα δικαστήριο. Και ότι, ακριβώς γι' αυτόν τον λόγο, το Σύνταγμα και ο νομοθέτης θέλουν το μέτρο αυτό να έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, και να επιβάλλεται μόνον όταν είναι απολύτως απαραίτητο, που παναπεί όταν τα υπόλοιπα περιοριστικά μέτρα που προβλέπει ο νόμος για να διασφαλίσει τη φυσική παρουσία του κατηγορουμένου σε μία δίκη κρίνεται απολύτως αιτιολογημένα ότι δεν επαρκούν.

Κι επειδή λοιπόν το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν μπορεί να σταθμίσει σωστά τέτοιους παράγοντες, αυτές τις αποφάσεις -περί προφυλάκισης ή μη- τις παίρνουν άνθρωποι που έχουν ταχθεί σε αυτό το καθήκον, οι δικαστές παναπεί, και δεν λαμβάνονται δια περιφοράς με ψηφοφορίες στα καφενεία. Κι ευτυχώς, λέω εγώ. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και οι δικαστές, όταν αποφασίζουν για τέτοια θέματα, αποφασίζουν πάντοτε σωστά: ας σημειωθεί ότι οι δικηγορικοί σύλλογοι διαμαρτύρονται ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί αδικαιολόγητα οι προφυλακίσεις.

Έτσι λοιπόν όπως τέθηκε το δημοσκοπικό ερώτημα, το κοινό περί δικαίου αίσθημα δεν καταγράφεται, απλώς πλαστογραφείται. Γιατί ο δημοσκόπος δεν επιδιώκει να λάβει μια απάντηση νηφάλια, επεξεργασμένη μετά από ζύγιασμα των εκατέρωθεν επιχειρημάτων, αλλά μια απάντηση βγαλμένη από κουβέντα καφενείου. Την οποία και παίρνει, και είναι η αναμενόμενη.

Ας προσθέσω εδώ ότι η υπέρμετρη ενασχόληση -σε καφενειακό επίπεδο- της κοινής γνώμης με κάποια υπόθεση που απασχολεί τη δικαιοσύνη σπανίως έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την κρίση των δικαστών. Γεγονός που, με τη σειρά του, μπορεί να οδηγήσει και σε πλημμελή απονομή δικαιοσύνης, διότι ο δικαστής που αγχώνεται να μη δυσαρεστήσει το κοινό περί δικαίου αίσθημα καταλήγει μερικές φορές να δυσαρεστεί τον νόμο, να εφευρίσκει ακροβατικές αιτιολογίες ή να κάνει διαδικαστικές τσαπατσουλιές, και όλα αυτά τα καλούδια είναι βούτυρο στο ψωμί του καλού συνηγόρου υπεράσπισης, που μπορεί και να πετύχει μια απαλλαγή του πελάτη του στον Άρειο Πάγο μεθαύριο, όταν πια το εκάστοτε (πρώτο) θέμα θα έχει επικοινωνιακά ξεφουσκώσει.

Και βέβαια το μέγιστο πρόβλημα δεν είναι το όποιο λαϊκίστικο ταμπλόιντ της συφοράς που παραγγέλνει και δημοσιεύει μια τέτοια δημοσκόπηση. Το πρόβλημα είναι ότι, άπαξ και δημοσιευτεί, η δημοσκόπηση μετά γίνεται βάση για συζήτηση: το "Πρώτο Θέμα" σηκώνει το ανάθεμα (αν υπάρξει), και οι άλλοι, οι "σοβαροί", καρπώνονται τα οφέλη και χρησιμοποιούν την πλαστογραφημένη εκδοχή του κοινού περί δικαίου αισθήματος κατά πώς βολεύεται ο καθένας καλύτερα, νομιμοποιώντας de facto την υφαρπαγή της.

Από την άλλη, σε μία χώρα όπου υπεύθυνοι υποτίθεται υπουργοί και ανώτερα κομματικά στελέχη απευθύνονται στον Τύπο και στην κοινή γνώμη με αποστροφές τύπου "τις είδατε τις χειροπέδες;", δεν είναι να περιμένει κανείς και τίποτα καλύτερο.


.