19 Μαρτίου 2008

Όποιος ελεύθερα συμβιώνει, συμβιώνει καλά

Να τα πάρουμε από την αρχή: στην Ελλάδα, ο νόμος αναγνωρίζει, ή εν πάση περιπτώσει ανέχεται, κάθε μορφή κοινωνικής συμβίωσης μεταξύ συναινούντων ενηλίκων: αν ο Τάκης θέλει να μοιράζεται το σπίτι και το κρεβάτι του με τη Σούλα, ή με τον Μάκη, ή και με τους δύο, ή και με άλλους δώδεκα, έχει κάθε δικαίωμα να το κάνει, όσο κι αν σκανδαλίζεται η κυρά-Τασούλα που μένει στον δεύτερο, και που είναι κόρη χριστιανικοτάτων αρχών και ηθικοτάτης ανατροφής.

Υπάρχει όμως μια μορφή κοινωνικής συμβίωσης που ιστορικά είναι πιο διαδεδομένη από τις άλλες: ο γάμος. Αναγνωρίζοντας αυτό το γεγονός, το Σύνταγμά μας προβλέπει την υποχρέωση του Κράτους να προστατεύει τον γάμο (όπως επίσης και την οικογένεια και τη μητρότητα), ενώ ο νόμος προβλέπει ένα ευρύ πλέγμα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που συνεπάγεται ο γάμος για τους συζύγους, όπου συχνά το δικαίωμα του ενός είναι υποχρέωση του άλλου. Ως εδώ καλά.

Ως γνωστόν, όμως, οι κοινωνικές αντιλήψεις και αξίες είναι ευμετάβλητο πράγμα και με την πάροδο του χρόνου η αίγλη του γάμου έχει χάσει κάτι από τη λάμψη της, ενώ η απαξία της ελεύθερης συμβίωσης ("ξετσίπωτη σπιτωμένη!") έχει επίσης ελαττωθεί. Σαν αποτέλεσμα, όλο και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν την ελεύθερη συμβίωση, είτε σαν test drive εν όψει ενός πιθανού μελλοντικού γάμου, είτε επειδή συνειδητά αποφασίζουν να μην αναλάβουν τις υποχρεώσεις, ούτε να απολαμβάνουν τα δικαιώματα, που συνεπάγεται ο γάμος.

Αυτή η επιλογή δημιουργεί ορισμένα ζητήματα, τα πιο σημαντικά από τα οποία τα επιλύει ο νομοθέτης: όσα δηλαδή έχουν να κάνουν με την αναγνώριση της πατρότητας, τη διατροφή και τη γονική μέριμνα των τέκνων που τυχόν θα γεννηθούν από ελευθέρως συμβιούντες γονείς. Κάποια άλλα ζητήματα δεν επιλύονται από το νόμο και έχουν αφεθεί στην κρίση των δικαστηρίων, με αποτελέσματα που διαφέρουν σε ορισμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, σε μια (μικρή) σειρά από πρόσφατες αποφάσεις του ο Άρειος Πάγος* έχει υιοθετήσει το παρακάτω σκεπτικό, που σε γενικές γραμμές με βρίσκει σύμφωνο: "Η ελεύθερη συμβίωση χωρίς τέκνα δεν αναγνωρίζεται από το δίκαιό μας, αφού αυτό δεν αναγνωρίζει έννομα αποτελέσματα στη συγκεκριμένη μορφή εμφάνισής της, έτσι δεν μπορεί κατά συνέπεια να υπαχθεί στην έννοια της οικογένειας, ούτε προστατεύεται, γιατί στην πραγματικότητα όσοι την επιλέγουν προφανώς δεν επιθυμούν την υπαγωγή τους σε νομικές ρυθμίσεις και άρα δεσμεύσεις, επομένως θα ήταν αντιφατικό να τύχουν μόνο προστασίας".

Έρχεται λοιπόν τώρα το Υπουργείο Δικαιοσύνης και ανακοινώνει την πρόθεσή του να καθιερώσει ένα "σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης", όπως το αποκαλεί. Με ποιο σκοπό; "Να ρυθμίσει μια πραγματικότητα, ένα υπαρκτό κοινωνικό φαινόμενο. Να περιορίσει τις αρνητικές του συνέπειες στην κοινωνία. Να κάνει τους πολίτες περισσότερο υπεύθυνους ως προς τα θέματα και τα κοινωνικά προβλήματα που προκύπτουν από την κοινή τους συμβίωση", λέει ο υπουργός.

Και διερωτώμαι: ποια ακριβώς είναι τα κοινωνικά προβλήματα που αναφέρει ο κ. Χατζηγάκης, και που δεν τα λύνει επαρκώς η ισχύουσα νομοθεσία; Και γιατί δεν δίνεται στη δημοσιότητα το νομοσχέδιο, ώστε να σχηματίσουμε κι εμείς άποψη για το θέμα;

Έχω την εντύπωση ότι η ελεύθερη συμβίωση μπορεί να λέγεται έτσι μόνον εφόσον είναι όντως ελεύθερη, εφόσον δηλαδή βασίζεται σε μόνη τη βούληση των συμβιούντων. Από τη στιγμή που η βούληση αυτή τυποποιείται, παίρνει δηλαδή τη μορφή μιας σύμβασης που προβλέπει δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμβαλλομένων, παύει να είναι ελεύθερη.

Υπ' αυτήν την έννοια, το αναμενόμενο νομοσχέδιο δεν έρχεται να αναγνωρίσει μια κοινωνική πραγματικότητα, αυτή δηλαδή της ελεύθερης συμβίωσης, αλλά να τη βάλει σε καλούπι, να την καταστήσει "λιγότερο ελεύθερη", όπως παραδέχεται και ο ίδιος ο υπουργός, και να δημιουργήσει μια μορφή γάμου "περιορισμένης ευθύνης", έναν γάμο δεύτερης κατηγορίας, που δεν το παραδέχεται ο υπουργός. Πράγμα που μπορεί να είναι θεμιτό σαν πρωτοβουλία, αλλά δεν αντιμετωπίζει το (κατά τη γνώμη μου σοβαρότερο) θέμα: αναγνωρίζονται δικαιώματα και υποχρεώσεις αυτών που, βρε αδερφέ, δεν θέλουν κανενός είδους τυποποίηση της σχέσης τους -και ποια;

Θεωρώ λοιπόν ότι αυτό το "σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης" είναι ψευδεπίγραφο, γιατί η συμβίωση ή θα είναι ελεύθερη ή θα είναι βάσει συμφώνου: και τα δύο μαζί δεν γίνεται. Θεωρώ επίσης ότι κάποια υπαρκτά ζητήματα που έχουν απασχολήσει τα δικαστήρια θα παραμείνουν άλυτα. Τέλος, ότι ένα τέτοιο "σύμφωνο συμβίωσης" -όχι ελεύθερης- θα είχε περισσότερο νόημα για την αντιμετώπιση αυτής ακριβώς της περίπτωσης που αφήνει απ' έξω από το ρυθμιστικό του πεδίο, κατά πως λέει ο υπουργός: δηλαδή των ομόφυλων ζευγαριών. Αλλά σε αυτό θα επανέλθουμε σε επόμενα σημειώματα.


* ΑΠ 434/2005 ΕλλΔνη 47 σ.1064, ΑΠ 1735/2006 ΝοΒ 55 σ.1550, ΑΠ 1141/2007 ΤΝΠ "Ισοκράτης".

10 σχόλια:

  1. Πως τα καταφέρνουν και ό,τι ψηφίζουν πάει τα πράγματα προς το χειρότερο και προς το ...μπαχαλότερο!

    Ο βλάκας, για κάθε λύση, βρίσκει κι ένα πρόβλημα...

    doc

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Για να μην τους αδικούμε πάντως, δεν είναι απαραίτητο ότι, αν ψηφιστεί το νομοσχέδιο, τα πράγματα θα πάνε προς το μπαχαλότερο. Αλλά είναι όντως βλακεία να προσπαθείς να λύσεις ένα πρόβλημα πριν το "διαβάσεις", γιατί καταλήγεις να λύνεις λάθος πρόβλημα (ή να μη λύνεις κανένα).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. δε θα ασχοληθώ με το νόμο, αυτή είναι δική σου δουλειά κύριε χασοδίκη, αυτό όμως που διαπίστωσα για άλλη μια φορά είναι ότι δεν κάνεις ανάρτηση, εμπεριστατωμένη έρευνα κάνεις και το επεξεργάζεσαι το κείμενο πολύ, χώρια το ψάξιμο για τα link!
    με ξαφνιάζεις κάθε φορά ευχάριστα και το απολαμβάνω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αααχ αυτά τα λινκ. Ομολογώ πως ξέμεινα να απολαμβάνω το Λογοθετίδη.:-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μάλλον σύμφωνο επιβίωσης ήθελαν να κάνουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. xasodikis αναγνωρίζονται δικαιώματα και υποχρεώσεις αυτών που, βρε αδερφέ, δεν θέλουν κανενός είδους τυποποίηση της σχέσης τους -και ποια;

    Νομίζω, ότι εφ' όσον, ούτως ή άλλως, βάσει του ΑΚ ρυθμίζονται όλες οι ιδιωτικού δικαίου σχέσεις, δεν υφίσταται κενό.

    Εν προκειμένω, μου φαίνεται, ότι γίνεται προσπάθεια να αποσπαστεί μια ρητή δήλωση βούλησης (sorry για τα τεχνοκρατικά), ώστε απλώς να γίνει πιο εύκολη η δουλειά των δικαστηρίων, σε θέματα υπαγωγής πραγματικών περιστατικών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Χασοδίκη μου,
    νομίζω ότι υπάρχουν αρκετά τέτοια κοινωνικά προβλήματα που επιζητούν λύση. Με το Σύμφωνο θα διευκολυνθεί η λύση τους. Όπως πχ η αυτόματη αναγνώριση των παιδιών που γεννιούνται από τέτοιες συμβιώσεις, χωρίς άλλες διατυπώσεις (αναγνωρίσεις, αγωγές για την πατρότητα κλπ). Μετά έχουμε τη δυνατότητα αναγνωρίσεως του αφορολόγητου της α΄ κατοικίας, τη δυνατότητα ασφάλισης, λήψης σύνταξης από το σύντροφο, απαλλαγή από το φόρο κληρονομίας κλπ. Και το κυριότερο, αφού η λύση της σχέσης αυτής θα είναι πολύ εύκολη (μονομερής δήλωση λύσης σε συμβολαιογράφο) θα έχουμε αποφυγή εξόδων διαζυγίου για το ζευγάρι, προς μεγάλη λύπη των δικηγόρων που κερδίζουν πολλά από τα διαζύγια. Χα χα χα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @Γεράσιμος

    Δεν σε αδικώ :)

    @Μέτοχος

    ?

    @Κουκοδήμος

    Κενό, ούτε εγώ βλέπω. Ίσως κάποιες ανεπιεικείς ρυθμίσεις σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω της ερμηνείας που κάνει ο ΑΠ. Αν έχεις χρόνο, ρίξε μια ματιά στις αποφάσεις και θα καταλάβεις τι εννοώ.

    @Μερόπη

    Δεν λέω όχι. Αλλά αυτό που περιγράφεις, δεν είναι ένας γάμος με άλλο όνομα (ας πούμε limited);
    Στην πραγματικότητα, αν δεν δούμε τις λεπτομέρειες είναι δύσκολο να κρίνουμε τη σκοπιμότητα της ρύθμισης.
    Σημειώνω ότι τα θέματα αυτά δεν είναι καινούργια. Αν έχεις Νομικό Βήμα του 1987 (τόμος 37), ψάξε βρες ένα άρθρο της Πηνελόπης Αγαλλοπούλου (Επικ. Καθηγήτρια Παν/μίου Πειραιά), στη σελίδα 865. Τα θέτει συνοπτικά και ωραία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Συνάδερφε Χασοδίκη

    Το θέμα δεν νομίζω ότι άπτεται του Αστικού. Αν τηρήσεις κατά γράμμα το αρθρο δεν όριζει φυλετική ιδιότητα των προσώπων. Όμως ο δικαστής σου κοτσάρει την ratio (όπα!) της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής και σε στέλνει απνευστί...
    Θεωρώ ότι το βασικό χαρτί σε όλα αυτά είναι το Σύνταγμα. Αν και όπως έλεγε και ο Κ. καθηγητής μας στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα μιας ερμηνείας μύριες έπονται!!!!
    Εν τέλει η λύση δεν υπάρχει παρά μόνο αν στραφούν συγκεκριμένα 2 άτομα στο ΣΤΕ, κατόπιν αρνητικής απάντησης δημάρχου - προσυνενοημένο - για ερμηνεία της ισότητας, προσωπικότητας και Σ.25 για συμπλήρωμα σχετικά με το γάμο των ομοφυλοφίλων. Η Γ.... περίφημη αρχή της αναλογικότητας!!! Κατ' αρχήν θα αποφασίσει συγκροτημένο σώμα δικαστών. Μη ξεχνάς ότι ο δικαστής πρέπει να κάνει κάτι απλό. Να ερμηνέυσει το νόμο και να υπάγει το πραγματικό στο νομικό. Φέρε τον Δικαστή μπροστά στις ευθύνες του και μην τον φοβάσαι, ειδικά αμά δεν είναι μόνος του. Οι δικοί μας ψοφάνει να κοσκινίζουν το Σύνταγμα. Θυμίσου το περίφημο 5ο τμήμα... Δέγλερης και σια... Άποψή μου
    υ.γ. Απεργία τέλος!!!!!!!!! Δουλειά πάλι. Λεφτάκια. Χοντροκώλοι του Δημοσίου θα δείται πάλι μισθό... Κηφήνες!!!!
    [σορρυ]

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)