23 Νοεμβρίου 2007

Λογοκρισία στο διαδίκτυο; (μέρος ΙΙΙ)


Ολοκληρώνουμε σήμερα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, αυτή τη μικρή μελέτη περί διαδικτυακής λογοκρισίας με μερικά γενικότερα συμπεράσματα και επισημάνσεις που καλό θα είναι να κρατήσουμε σε μια άκρη του μυαλού μας για μελλοντική χρήση:

@ Το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, αν και απολύτως κατοχυρωμένο, δεν είναι απεριόριστο. Υπόκειται πάντοτε σε κάποιους περιορισμούς, και η γενική αρχή των περιορισμών αυτών είναι ότι το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης του καθενός σταματάει εκεί όπου ξεκινά το δικαίωμα των υπολοίπων στην προστασία της προσωπικότητάς τους από κάθε προσβολή. Στα καθ' ημάς, η γενική αυτή αρχή εξειδικεύεται κυρίως (αλλά όχι μόνον) από τα άρθρα 361 έως 369 του Ποινικού Κώδικα, στα οποία προβλέπονται τα εγκλήματα κατά της τιμής (εξύβριση, απλή και συκοφαντική δυσφήμηση κλπ.).

Σημειωτέον ότι τέτοιοι περιορισμοί υπάρχουν και σε απλούστερες και ηπιότερες μορφές, που κανείς μας δεν θα σκεφτόταν να ορίσει ως λογοκρισία: επί παραδείγματι η σήμανση των τηλεοπτικών προγραμμάτων (ακατάλληλο, κατάλληλο για άνω των 15 κλπ.).

@ Η έννοια της λογοκρισίας κουβαλάει εξαιρετικά αρνητικό φορτίο, και θα πρέπει να σκεφτόμαστε δύο φορές εάν και κατά πόσον εμπίπτει στον ορισμό της ένας οποιοσδήποτε περιορισμός του δικαιώματος ελεύθερης έκφρασης. Όπως επισήμανε και η niemandsrose στο σχόλιό της στο πρώτο ποστ της σειράς, η λέξη λογοκρισία "πουλάει": αυτός δεν είναι λόγος όμως να την κάνουμε καραμέλα. Από μόνη της η ύπαρξη του διαδικτύου μας δίνει δυνατότητες έκφρασης που ποτέ δεν είχαμε ονειρευτεί: η χρήση αυτών των δυνατοτήτων πρέπει να γίνεται με σύνεση, περίσκεψη και υπευθυνότητα (εδώ μια ενδιαφέρουσα ανάλυση του blogger E-lawyer σχετικά με την "ασυλία των bloggers").

@ Τα τελευταία χρόνια μπήκε στη ζωή μας, και μάλλον για να μείνει, η ευρεία προσφορά ποικίλων διαδικτυακών υπηρεσιών τις οποίες μπορούμε να απολαύσουμε χωρίς να καταβάλλουμε κάποιο χρηματικό αντίτιμο. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι υπηρεσίες αυτές είναι δωρεάν: η κάλυψη του κόστους, και το εύλογο κέρδος που επιδιώκει ο πάροχος της υπηρεσίας, θα πρέπει να προκύψουν από αλλού. Επομένως ο πάροχος έχει συμφέρον και θα φροντίσει να διασφαλίσει το καλό όνομα της υπηρεσίας του, προστατεύοντάς την από κακόβουλες ενέργειες των πελατών του. Επίσης, το ότι δεν πληρώνουμε δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε υποχρεώσεις σαν χρήστες απέναντι στον πάροχο της υπηρεσίας.

@ Σε πολλές περιπτώσεις ο πάροχος της υπηρεσίας φέρει ευθύνη για τον τρόπο με τον οποίο εμείς χρησιμοποιούμε τις υπηρεσίες που μας παρέχει. Αυτό είναι ένα ακανθώδες ζήτημα που πρέπει κάποια στιγμή να επιλυθεί: στον κόσμο των εντύπων ΜΜΕ, κατά κανόνα ο εκδότης ευθύνεται για κάθε τι που δημοσιεύεται στο έντυπο, ακόμη και αν δεν αποτελεί επίσημη θέση του εντύπου, ακόμη κι αν εκφράσει δημοσίως αντίθετη θέση. Η λογική αυτή της αντικειμενικής ευθύνης, ελλείψει ειδικότερης ρύθμισης, μπορεί να τύχει εφαρμογής και στο διαδίκτυο, όπου όμως τα μεγέθη είναι ασύγκριτα μεγαλύτερα και οι δυνατότητες ελέγχου αντικειμενικά πιο περιορισμένες (άλλο να ελέγχεις μια εφημερίδα με 64 σελίδες, και άλλο ένα site με 200 εκατομμύρια χρήστες).

@ Η ανωτέρω επισήμανση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι διαδικτυακές υπηρεσίες τύπου blogger.com, myspace.com κλπ. είναι μεικτές (και μίσθωσης πράγματος -δηλαδή χώρου στους διακομιστές της εταιρείας-, και παροχής υπηρεσιών -των εργαλείων λογισμικού που χρησιμοποιούμε για να "στήσουμε" το περιεχόμενό μας-), οδηγεί τους παρόχους να επιβάλλουν στις συμβάσεις που συνάπτουν με εμάς τους χρήστες όρους εν πολλοίς καταχρηστικούς. Αν διαβάσει κανείς με προσοχή τα διάφορα terms of use, θα εκπλαγεί με το πόσα δικαιώματα παραχωρούμε στους παρόχους. Παρ' όλα αυτά, οι καταχρηστικοί όροι παραμένουν έγκυροι και δεσμευτικοί, εκτός αν κάποιο αρμόδιο δικαστήριο κρίνει το αντίθετο -και πόσοι χρήστες θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη για να βρουν το δίκιο τους;

Ας σημειωθεί ότι οι συμβάσεις αυτές είναι επίσης συμβάσεις προσχώρησης: οι όροι τους τίθενται μονομερώς από τον πάροχο, ενιαίοι για όλους τους πιθανούς χρήστες, και οι τελευταίοι ή τους αποδέχονται ως έχουν στο σύνολό τους, ή αρνούνται την υπηρεσία. Ανάλογα παραδείγματα από τον εξω-δικτυακό κόσμο είναι οι συμβάσεις των καταναλωτικών και λοιπών δανείων, οι εγγυήσεις ηλεκτρονικών συσκευών κλπ., και γνωρίζουμε οι περισσότεροι πόσα προβλήματα έχουν δημιουργηθεί με τέτοιου είδους συμβάσεις.

@ Όλες οι παραπάνω επισημάνσεις συγκλίνουν σε ένα γενικό συμπέρασμα: ο χώρος του διαδικτύου, μάλλον ο ταχύτερα και ευρύτερα αναπτυσσόμενος χώρος ανθρώπινης δραστηριότητας σήμερα, δεν διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία ρύθμισης των καινούργιων μορφών εννόμων σχέσεων που δημιουργεί. Τα παραδοσιακά δικαιικά εργαλεία αποδεικνύονται ανεπαρκή, και η μεταφορά τους στον ηλεκτρονικό κόσμο προβληματική. Αργά ή γρήγορα, το άναρχο Internet που γνωρίσαμε και γνωρίζουμε μέχρι σήμερα θα χρειαστεί να αλλάξει μορφή -να αποκτήσει "αρχές". Η διαδικασία δεν θα είναι εύκολη, αλλά κάποια στιγμή θα την περάσουμε, και θα πρέπει να προετοιμαστούμε γι' αυτήν την αλλαγή: στο μεταξύ, κρούσματα "λογοκρισίας" (αλλά και λογοκρισίας) θα βλέπουμε όλο και συχνότερα.

Και μ' αυτό κλείνω το θέμα από την πλευρά μου, μεταφορικά βεβαίως γιατί το θέμα αυτό έχει μόλις ανοίξει. Και περιμένω τις απόψεις και τους προβληματισμούς σου...

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης



Υ.Γ.: Ευχαριστώ τη samiamidi που μου επέτρεψε να χρησιμοποιήσω τις ηλεκτρονικές απεικονίσεις των έργων της.

15 σχόλια:

  1. Το θέμα θα παραμείνει στην "πρώτη σελίδα" όλο το Σαββατοκύριακο, μπορεί και τη Δευτέρα.

    Εγώ βέβαια την Κυριακή θα είμαι στον Ελικώνα... Αλλά η συζήτηση νομίζω πως αξίζει τον κόπο να συνεχιστεί (εγώ προσωπικά περιμένω να ακούσω και άλλες απόψεις).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγαπητέ μου Χασοδίκη, επειδή τα θέματα που θίγεις είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα αλλά επειδή ως νομικός έλκεις κι άλλους νομικούς στην παρέα (σαν μελίσσι ή και μελισσόκουμπο) και επειδή οι νομικοί λέτε πολλά λόγια, και επειδή τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, γιατί ο χρόνος είναι χρήμα, θα σε θερμοπαρακαλούσα στο τέλος να βγάλετε ένα πόρισμα, σύντομο και περιεκτικό -ως πόρισμα- για να αρχίσουμε νέο γύρο debate με βάση το ολιγόλογο πό(στ)ρισμα. Τι λέτε; :)
    Με εκτίμηση, Ν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αγαπητό μου Ρόδο του Κανενός (υπέροχο nick, παρεμπιπτόντως)

    Πόρισμα βγάζουν οι ιατροδικαστές, εγώ, λυπάμαι, αλλά αυτό που μου ζητάς δεν μπορώ να το κάνω (και δεν είναι και ο στόχος μου).

    Το σημερινό, τρίτο και τελευταίο της σειράς ποστ, περιλαμβάνει τις γενικές παρατηρήσεις-συμπεράσματα από την όλη μελέτη. Προσπάθησα να το γράψω σε όσο το δυνατόν πιο κατανοητή γλώσσα -αν κάπου δεν τα κατάφερα, συμπαθάτε με, αλλά πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι :)

    Πάνω σε αυτές τις θέσεις -και σε όποιες άλλες θέλει τυχόν να προσθέσει κανείς, εδώ ή σε άλλο μπλογκ- ας διαλεχθούμε όσο θέλετε, αλλά να το "μαζέψω" και άλλο δεν μου είναι δυνατόν...

    Ευχαρίστως πάντως να εξηγήσω -στο μέτρο που μπορώ και ξέρω- ό,τι δεν γίνεται κατανοητό λόγω νομικίστικης διατύπωσης...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Στα αλογόκριτα ακόμη λημέρια της Γιαγιάς Ντακ σας περιμένει πρόσκληση!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Λες: "Αν διαβάσει κανείς με προσοχή τα διάφορα terms of use, θα εκπλαγεί με το πόσα δικαιώματα παραχωρούμε στους παρόχους. Παρ' όλα αυτά, οι καταχρηστικοί όροι παραμένουν έγκυροι και δεσμευτικοί, εκτός αν κάποιο αρμόδιο δικαστήριο κρίνει το αντίθετο -και πόσοι χρήστες θα προσφύγουν στη δικαιοσύνη για να βρουν το δίκιο τους;"...
    Εξαιρετικά και τα τρία μέρη του άρθρου σου. Το παραπάνω που ξεχώρισα στα γρήγορα θα αποδειχτεί σημαδιακό στα επόμενα χρόνια με την εξάπλωση του διαδικτύου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. roidis

    Ευχαριστώ για το σχόλιο. Είναι και ένα εξαιρετικά προβληματικό σημείο αυτό, γιατί οι έννομες σχέσεις που γεννιούνται είναι διεθνείς (τουλάχιστον στην περίπτωση μεγάλων παρόχων).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. για αυτό πρέπει να επικρατήσουν τα Linux και το GUI για να υπάρχει συλλογική και λογική διαμόρφωση copyright νόμων και κανόνων.όσο για την παραβίαση ηθικής,όρων και δικαιωμάτων globally... είναι μεγα θέμα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. avakas

    Το Linux και το GPL (αυτό νομίζω ότι εννοείς, και όχι το GUI) δεν έχουν να κάνουν με το θέμα μας. Εδώ μελετάμε την ελευθερία της έκφρασης και τα όριά της, όχι ζητήματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας, προτύπων κλπ.

    Όχι ότι δεν είναι σημαντικά, απλά δεν είναι της παρούσης...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Έχω την αίσθηση ότι υπάρχει η τάση να συγχέεται η ένοια της ελευθερίας με αυτήν της ασυδοσίας.

    Ας αναλογιστούμε πόσες φορές χρειάστηκε να αυτολογοκριθούμε!

    Ο αναγνώστης σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ανώνυμος said...
    Έχω την αίσθηση ότι υπάρχει η τάση να συγχέεται η ένοια της ελευθερίας με αυτήν της ασυδοσίας.
    ===============================
    Σ' αυτό συμφωνούμε.


    Ας αναλογιστούμε πόσες φορές χρειάστηκε να αυτολογοκριθούμε!
    ===============================
    Αυτό το συζητάμε: αν ορίσουμε ως αυτολογοκρισία την υπακοή στους κανόνες της κοινωνίας όπου έχουμε επιλέξει να ζούμε, πολλές.
    Μόνο που αυτός ο ορισμός δεν είναι ορθός...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. "@ Το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση, αν και απολύτως κατοχυρωμένο, δεν είναι απεριόριστο. Υπόκειται πάντοτε σε κάποιους περιορισμούς, και η γενική αρχή των περιορισμών αυτών είναι ότι το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης του καθενός σταματάει εκεί όπου ξεκινά το δικαίωμα των υπολοίπων στην προστασία της προσωπικότητάς τους από κάθε προσβολή. Στα καθ' ημάς, η γενική αυτή αρχή εξειδικεύεται κυρίως (αλλά όχι μόνον) από τα άρθρα 361 έως 369 του Ποινικού Κώδικα, στα οποία προβλέπονται τα εγκλήματα κατά της τιμής (εξύβριση, απλή και συκοφαντική δυσφήμηση κλπ.)."

    Αν πω ότι ο χασοδίκης είναι τρόμπας (π.χ.) έιναι ποινικά κολάσιμο?

    Εξαρτάται από την έννοια που δίνει ο χασοδίκης στην έκφραση τρόμπας?

    Υπάρχει κάποιος "ορισμός" για την προσβολή προσωπικότητας?

    Ειναι ένα θέμα που με απασχολεί γενικως και δεν μπορώ να βγάλω άκρη.Όταν λέω ότι ο Ψωμιάδης έιναι ελεεινός καραγκιόζης , τον "προσβάλω"?Μπορεί να με τρέχει στα δικαστήρια?




    Είναι νομικό το θέμα 'η πρακτικό ?

    Σπύρος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. file niko...
    thelw na se rwtisw kati...
    me ehei provlimatisei to thema twn uploaded videos...
    eidika autwn pou einai "captured"
    apo lives....
    thumamai pws sta mikra grammata sto eisitirio panta leei pws..."apagoreuetai i me kathe tropo kai meso binteoskopisi kai magnitophwnisi olis tis sunavlias i merous autis kathws episis kai i photographisi"...
    i erwtisi ehei shesi me to kata poso:
    a.mporei o opoiosdipote diaheiristis enos site na ta diagaspei ws uliko pou vrisketai upo periorismous (paranomo?)
    b. an mono i diorganwtria arhi ehei to dikaiwma ep;autou tou ulikou kai mono efoson i idia to thelisei mporei na zitisei diagrafi i kai apozimiwsi (i den kserw egw ti allo)

    p.s. den iksera pou na to postarw auto
    p.s.2. "Patrida" esu eisai??tha to parw to paporo ;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. @splogo

    Είναι μεγάλη κουβέντα (πάντως αν πεις ότι ο χασοδίκης είναι τρόμπας, μπορεί νά 'χεις και δίκιο :)
    Το τι συνιστά υβριστικό χαρακτηρισμό και τι όχι είναι θέμα που κρίνεται κάθε φορά από τη δικαιοσύνη (επομένως νομικό) με βάση όμως τα κρατούντα ήθη στην κοινωνία (επομένως πραγματικό), τα οποία όμως ερμηνεύει ο δικαστής κατά την κρίση του (επομένως ξανά νομικό). Μπέρδεμα;

    Ας πούμε ότι κάποια συνηθισμένα μπινελίκια (μαλάκας, πούστης, καργιόλα, πουτάνα κλπ) είναι δεδομένο ότι θεωρούνται υβριστικοί χαρακτηρισμοί (γιατί αυτό δέχονται παγίως τα δικαστήρια), ενώ για κάποια άλλα "το παλεύεις" -και μπορεί, π.χ., να πεις στον δικαστή πως όταν έλεγες τον Ψωμιάδη καραγκιόζη εννοούσες ότι διαθέτει την αμεσότητα του λαϊκού ήρωα...

    Τα όρια δεν είναι πάντοτε σαφή -κι αυτός είναι ένας λόγος που χρησιμοποίησα το παράδειγμα του Πρέζα TV, γιατί η περίπτωσή του είναι ξεκάθαρη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. @captain iglo

    Στο (α) ερώτημα η απάντηση είναι: συνήθως μπορεί. Με την έννοια ότι συνήθως οι πάροχοι (myspace, youtube κλπ) αναφέρουν ρητά στους όρους χρήσης ότι ο χρήστης πρέπει να έχει τα πνευματικά δικαιώματα του υλικού που "ανεβάζει".
    Εδώ που τα λέμε, είναι και λογικό... Άλλο θέμα ότι σπάνια εφαρμόζεται στην πράξη.

    Στο (β) ερώτημα: το δικαίωμα επί του υλικού το έχει αυτός που προβλέπεται να το έχει από τη σχετική σύμβαση: είτε ο διοργανωτής, είτε ο παραγωγός, είτε ο καλλιτέχνης, είτε και κάποιος άλλος (π.χ. χορηγός -by default όμως το έχει ο δημιουργός).
    Διαγραφή μπορεί να ζητήσουν αυτοί, αποζημίωση το ίδιο. "Αναφορά" όμως του υλικού ως ασύμβατου με τους όρους χρήσης (report, flag) μπορεί να κάνει στον πάροχο οποιοσδήποτε χρήστης -και ο πάροχος θα ενεργήσει σύμφωνα με τους όρους χρήσης και λογικά θα το διαγράψει.

    Ελπίζω να σε κάλυψα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. captain iglo file niko...
    thelw na se rwtisw kati...


    γειά χαρά,
    ... είναι παράνομο ακόμα και το να ακούς στο σπίτι σου μουσική κλπ, που δεν έχεις αγοράσει, πόσο μάλλον να αναδημοσιεύεις αποσπάσματα, που έχουν αποκτηθεί παράνομα.

    Υπάρχει η γνωστή ΑΕΠΙ (εταιρία διαχείρησης πνευματικής ιδιοκτησίας), η οποία αν είχε μάτια και αυτιά παντού θα μας είχε κάνει τη ζωή πολύ δύσκολη. Προς το παρόν επικεντρώνει το ενδιαφέρον της μόνο στους επιχειρηματίες. Να φανταστείς, ότι ακόμα και από ψησταριά, που είχε μια τηλεορασούλα για χαζολόι, απαιτήθηκε εισφορά χρήσης Π.Ι. !

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)