Νιαουρίσματα

Διάβασα τελευταία το βιβλίο του Γιάννη Χάρη "Η γλώσσα, τα λάθη και τα πάθη", το οποίο και συνιατώ ανεπιφύλακτα, και τους δύο τόμους (ένα, δύο). Πολλά και ενδιαφέροντα γλωσσικά πραγματεύεται ο συγγραφέας, και για να ξεφύγουμε λίγο από τα της επικαιρότητας διάλεξα και αντιγράφω ένα απόσπασμα που δεν είναι του Χάρη, αλλά του Ελισαίου Γιανίδη (από το βιβλίο "Γλώσσα και ζωή", εκδόσεως 1908), το οποίο βρήκα στον πρώτο τόμο. Έχω παραλείψει βέβαια ψιλοδασείες και περισπωμένες (βασικά γιατί βαριέμαι να ψάχνω για πολυτονικούς χαρακτήρες), αλλά πάντως νόημα βγαίνει. Εντζόυ:

Δεν εννοώ βέβαια να βρούμε πώς πρόφεραν οι αρχαίοι, ζήτημα φοβερά δύσκολο εκείνο, αλλά απλώς αν πρόφεραν όπως εμείς, ναι ή όχι. Όσο γι' αυτό, δεν έχει ο αναγνώστης μου παρά να ρίξει μια ματιά στην ακόλουθη παράταξη: ι η ει η [με υπογεγραμμένη] οι υι, και να σκεφτεί αν είναι πιθανό οι αρχαίοι να τα έλεγαν όλα ι, και τι είδους άραγε διασκέδαση βρίσκουνε να κάθουνται να εφευρίσκουν τόσο ποικίλα σύμβολα για να σημειώνουνε φθόγγους που δεν είχανε καμία διαφορά μεταξύ τους. Και παρακαλώ τον αναγνώστη να μην αποφασίσει, πριν θυμηθεί και τούτο, ότι στην αρχαία γλώσσα υπήρχανε και οι ακόλουθες λέξεις: είην [με ψιλή], είην [με δασεία], ιοίην, ιείην, ηίην, ποιοίη, ρυοίη, και άλλες ανάλογες. Θα ήταν σωστή ασέβεια στην ανώτερη καλαισθησία των ανθρώπων εκείνων, να υποθέσουμε πως μπορούσαν να συνεννοούνται μεταξύ τους λέγοντας ιίι, ιίι, ιίι, και με την απαίτηση πως αυτό το νιαούρισμα έχει τρεις διάφορες έννοιες. [...]

Ο υιός, οι υιοί, έγραφε η αρχαία, και δεν έλεγε βέβαια ιιί. Όταν αργότερα το οι και το υι έγιναν ι, [...] η φυσική γλώσσα αμέσως έλαβε τα μέτρα της και είπε ο γιος, οι γιοι. Θαυμαστή οικονομία! Ερχόμαστε ύστερα εμείς, περιφρονούμε το έργο της φύσης ως πρόστυχο, και παίρνουμε τον αρχαίο τύπο αλλά με τη νέα προφορά, συνδυάζουμε δηλαδή δυο πράματα, αρχαίο τύπο και νέα προφορά, που ποτέ δεν υπάρξανε μαζί, ποτέ δεν ανταμώθηκαν απάνω σ' αυτή τη λέξη. Και δεν αμφιβάλλουμε διόλου πως, όταν λέμε ιιί, μιλούμε γλώσσα ευγενικότερη απ' τον όχλο, που λέει μουσικότατα οι γιοι.

Το ίδιο συμβαίνει στο ημείς-υμείς. Δε θα φανταστεί βέβαια κανείς πως οι αρχαίοι προφέρουνε τις δυο αυτές λέξεις όμοια. Ο άνθρωπος χωρίζει τον κόσμο σε δυο μέρη: τον εσωτερικό κόσμο, το εγώ, και ύστερα όλον τον έξω κόσμο. Θα ήτανε παραλογισμός να δεχτούμε πως μια γλώσσα ζωντανή σαν την αρχαία εσύγχυζε τους δυο αυτούς κόσμους. Από τη στιγμή όμως που συγχύστηκαν οι δυο λέξεις σε μια προφορά, η γλώσσα έφτιασε τους νέους τύπους εμείς, εσείς, όπου δεν υπάρχει πια φόβος για σύγχυση. Εμείς όμως προτιμούμε τη σύγχυση. Καλύτερα να μιλούμε αρχαία παρά να συνεννοούμαστε: "Του αποβλέπει ιμάς και όχι ιμάς", "Το ιμέτερον κόμμα διεδέχθη το ιμέτερον εν τη αρχή".


Εξαιρετικά αφιερωμένο σε κάτι ελληνολάτρες της συμφοράς που παρεπιδημούν σε λαθρόβια τηλεοπτικά κανάλια...

Καλό Σαββατοκύριακο.


.