Η γοητεία της απλότητας

Μια φορά κι έναν καιρό, πάνε καμιά εικοσιπενταριά-τριάντα χρόνια τώρα, ο καφετζής του μικρού χωριού του Κουμάρου, στην Τήνο, εγκατέλειψε τα εγκόσμια. Στενοχώρια μεγάλη έπεσε στο χωριό: όχι μόνο για τον συγχωριανό, γείτονα και φίλο που έφυγε, άλλωστε κανείς δεν έζησε για πάντα και όλοι εκεί θα πάμε, αλλά και για το καφενείο που είχε μείνει το μοναδικό και θα έκλεινε.

Γιατί ήδη τότε ο Κουμάρος, όπως και εκατοντάδες άλλα χωριά σε όλη τη χώρα, είχε πάρει τον ανεπίστρεπτο δρόμο της σταδιακής ερήμωσης. Κάθε χρόνο οι μόνιμοι κάτοικοι έμεναν λιγότεροι και πιο γερασμένοι. Πού να βρεθεί άνθρωπος να αναλάβει καφετζής;

Για ένα χωριό σαν τον Κουμάρο, το καφενείο είναι μεγάλη υπόθεση: πρώτα απ' όλα, είναι κάτι σαν μικρό τοπικό κοινοβούλιο, το μέρος όπου κουβεντιάζονται όλα τα σημαντικά και τα ασήμαντα της κοινότητας, συνεχίζοντας μια συνήθεια που κρατάει αιώνες. Επιπλέον, το καφενείο διακρίνει ένα χωριό-χωριό από έναν οικισμό, από μια τυχαία μάζωξη σπιτιών (που τα πιο πολλά μένουν κλειστά έντεκα μήνες το χρόνο). Και έχει και μια άλλη, συμβολική σημασία: είναι μια πεισματάρικη δήλωση ότι το χωριό αρνείται να πεθάνει, αρνείται να παραδοθεί στην αστυφιλία και την εγκατάλειψη, ότι είναι ζωντανό -κι ας αγκομαχάει κι ας σέρνεται.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ίσως και για άλλους που δεν μας περνάνε από το μυαλό, το καφενείο του Κουμάρου έπρεπε να παραμείνει ανοιχτό. Πώς όμως, αφού δεν υπήρχε πια καφετζής;

Η λύση που βρέθηκε ήταν απλή, όσο και μεγαλοφυής: ένα καφενείο χωρίς καφετζή.

Οι κληρονόμοι του μακαρίτη του καφετζή, εφόσον δεν είχαν σκοπό να συνεχίσουν την επιχείρηση, παραχώρησαν τα δικαιώματά τους στην κοινότητα. Το άτυπο παραχωρητήριο, ένα απλό φύλλο χαρτί γραμμένο στο χέρι και κιτρινισμένο από τα χρόνια, τοποθετήθηκε σε μια ταπεινή κορνίζα και φιγουράρει αναρτημένο σε περίοπτη θέση στην αίθουσα του καφενείου. Ο εξοπλισμός, τραπεζοκαθίσματα, ποτήρια, φλυτζάνια, γκαζιέρα, υπήρχε -κι ό,τι δεν υπήρχε βρέθηκε στην πορεία. Κι έτσι, από τότε και μέχρι σήμερα, οι χωριανοί και οι ταξιδιώτες μπορούν να φτιάξουν μόνοι τους το καφεδάκι τους, να σερβιριστούν το ποτήρι με το νερό τους και να πάρουν το αναψυκτικό τους από το ψυγείο, ρίχνοντας στο παγκάρι το αντίτιμο: αυτοεξυπηρέτηση, σελφ σέρβις που λέμε και στο χωριό μου.


Από τότε και μέχρι σήμερα, το καφενείο στο μικρό χωριό του Κουμάρου στην Τήνο, λειτουργεί χάρη στο φιλότιμο: το φιλότιμο των ανθρώπων του χωριού που φροντίζουν για τον ανεφοδιασμό σε καφέδες, ζάχαρη, φιάλες γκαζιού και πορτοκαλάδες. Που αναλαμβάνουν να ρίξουν κι ένα σκούπισμα-σφουγγάρισμα μια στο τόσο, να πλύνουν τα ποτήρια και τα φλυτζάνια. Που έφεραν βιβλία για τη μικρή βιβλιοθήκη. Που τσοντάρανε για να αγοραστεί μέχρι και τηλεόραση. Κι ακόμα, το φιλότιμο των περαστικών που δεν θα καταδεχτούν να μην αφήσουν τον οβολό τους στο παγκάρι, δεν θα καταχραστούν την φιλοξενία που τους προσφέρεται, θα σεβαστούν τη φωτιά που βρίσκουν για να ψήσουν το καφεδάκι τους και το κρύο νερό που τους περιμένει στο ψυγείο για να ξεδιψάσουν.

Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, το μικρό καφενείο του Κουμάρου έχει γίνει αξιοθέατο: το καταγράφουν ταξιδιωτικοί οδηγοί και χάρτες της Τήνου, κι έτσι το βρήκαμε κι εμείς και το επισκεφτήκαμε, παίρνοντας το λιθόστρωτο μονοπάτι από τον επιβλητικό βράχο του Ξώμπουργου μέχρι το χωριό. Δεν σερβίρει εσπρέσο φρέντο, ούτε μοκατσίνο καραμέλα -μάλιστα εκεί ταιριάζει γάντι και η αποστροφή "γιατί, ρε φίλε, έπινες και στο χωριό σου τέτοιο;". Όμως, χωρίς ταμπούρλα και παράτες, χωρίς μεγαλοστομίες, το καφενείο του Κουμάρου δίνει ένα καθαρό παράδειγμα του τι μπορεί να κατορθώσουν λίγοι έξυπνοι άνθρωποι μόνο με μια απλή ιδέα, κάμποσο μεράκι και πολύ φιλότιμο. Στη χώρα της μίρλας, της γκρίνιας, της παραίτησης και του "μα τι κάνει το κράτος;" (καλά ευχαριστώ, εσείς;), ένα τέτοιο παράδειγμα δεν είναι μικρό πράγμα...


.