Προσφορά και ζήτηση

Σε όλη αυτή τη συζήτηση που γίνεται για την ανώτατη εκπαίδευση, ένα ερώτημα δεν έχει απαντηθεί -ή μάλλον, δεν έχει τεθεί καν: τι είδους ανώτατη εκπαίδευση θέλουμε;

Λέγοντας "τι είδους", δεν εννοώ "δημόσια ή ιδιωτική". Εξηγούμαι:

Υπάρχουν δύο απλά αριθμητικά δεδομένα που πρέπει να τα έχουμε κατά νου. Πρώτον, ότι κάθε χρόνο μένει έξω από τα (δημόσια) ΑΕΙ ένας μεγάλος αριθμός υποψηφίων -ήταν ήδη μεγάλος πριν θεσπιστεί η βάση του 10 και τώρα είναι ακόμη μεγαλύτερος. Με άλλα λόγια, η ζήτηση για πανεπιστημιακές σπουδές δεν καλύπτεται από την προσφορά.

Από την άλλη, τα ποσοστά ανεργίας των νέων πτυχιούχων στη χώρα μας είναι πολύ υψηλά, και το ίδιο συμβαίνει και με την ετεροαπασχόληση ή υποαπασχόληση. Που σημαίνει ότι η ζήτηση της αγοράς εργασίας για πτυχιούχους υπολείπεται σημαντικά της προσφοράς.

Από καθαρά αριθμητική-ποσοτική σκοπιά, η ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ θα αυξήσει μεν τις θέσεις εισακτέων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ταυτόχρονα όμως θα αυξήσει και τον αριθμό των άνεργων πτυχιούχων (ας αφήσουμε για λίγο στην άκρη το θέμα της ποιοτικής αναβάθμισης των δημοσίων ΑΕΙ μέσω του ανταγωνισμού).

Κι έτσι επανέρχεται το ερώτημα: τι είδους ανώτατη εκπαίδευση θέλουμε; Τη θέλουμε συνδεδεμένη με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, ή απλώς θεωρούμε ότι οι πανεπιστημιακές σπουδές είναι ένας μηχανισμός διαμόρφωσης πολιτών με γνώσεις, σκέψη και μέθοδο, και άρα είναι καλές αφεαυτές, έστω και αν δεν έχουν επαγγελματικό αντίκρυσμα;

Όσοι είναι υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 16 φαίνεται να πιστεύουν ότι έξω από τις πόρτες της χώρας περιμένουν εναγωνίως το Χάρβαρντ, το Κολούμπια και το Λόντον Σκουλ οφ Εκονόμικς για να ανοίξουν παραρτήματα μόλις εκλείψει το συνταγματικό εμπόδιο. Έχω την εντύπωση ότι δεν είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα. Ο ιδιώτης επενδυτής που θα ξεκινήσει μια τέτοια διαδικασία θα θέλει να γνωρίζει και το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθεί, κι εδώ τα ερωτήματα είναι πολλά.

Να δούμε μερικά από τα βασικότερα: Ποιος θα αποφασίζει για το ποιες σχολές θα ιδρυθούν; Ο επενδυτής ή το Κράτος; Το πού θα ιδρυθούν; Το πρόγραμμα σπουδών; Τον τρόπο εισαγωγής των φοιτητών; Με δύο λόγια, αυτά τα περίφημα ιδιωτικά ΑΕΙ θα ενταχθούν στο ήδη υπάρχον σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης, ή θα αποτελέσουν μια ιδιότυπη "παράλληλη αγορά";

Και για να γίνει πιο σαφές, ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Είναι γνωστό ότι διαχρονικά μία από τις πιο περιζήτητες σχολές είναι η νομική. Είναι λογικό λοιπόν ένας ιδιώτης επενδυτής να επιθυμεί να δημιουργήσει μια ακόμη νομική σχολή, με λίγο πολύ εξασφαλισμένη πελατεία. Τι πελατεία όμως θα είναι αυτή; Οι αποτυχόντες των πανελληνίων εξετάσεων, που θα μπαίνουν χωρίς εξετάσεις, απλά πληρώνοντας δίδακτρα; Ή μήπως αυτή η ιδιωτική νομική θα ενταχθεί κανονικά στο μηχανογραφικό των υποψηφίων; Και χρειαζόμαστε αλήθεια άλλη μια νομική σχολή, όταν το ένα τρίτο των Αθηναίων δικηγόρων δεν κάνει ούτε μια παράσταση στα δικαστήρια το χρόνο (εδώ έρχεται η σύνδεση με την αγορά εργασίας);

Το να συζητάμε για την αναθεώρηση του άρθρου 16 χωρίς να έχουμε απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα, προσωπικά μου ακούγεται εντελώς παράλογο. Η κυβέρνηση φαίνεται να λέει "ας συμφωνήσουμε να άρουμε το συνταγματικό κώλυμα, και τα υπόλοιπα θα τα βρούμε". Συγγνώμη, αλλά δεν πάει έτσι. Η σοβαρή και υπεύθυνη προσέγγιση του ζητήματος απαιτεί μια ολοκληρωμένη πρόταση-πακέτο, που θα προβλέπει λύσεις για όλα αυτά τα θέματα, θα τεθεί σε δημόσιο διάλογο και θα φέρει όλους τους φορείς, πολιτικούς, ακαδημαϊκούς και κοινωνικούς, προ των ευθυνών τους.

Και, για να ξανάρθουμε στο θέμα της αναβάθμισης των δημοσίων ΑΕΙ, μόνο αν απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα θα μπορούμε να κρίνουμε αν όντως υπάρχει περίπτωση να βοηθήσει στον σκοπό αυτόν η ίδρυση των ιδιωτικών.

Αλλά, για να δοθούν τελικά απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα, προέχει να απαντήσουμε στο αρχικό: ανώτατη εκπαίδευση συνδεδεμένη με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας ή όχι;

Αντί λοιπόν να γίνεται αυτός ο σοβαρότατος διάλογος για ένα ζήτημα που μπορεί να καθορίσει την πρόοδο της ελληνικής κοινωνίας για τις επόμενες δεκαετίες, ο πολιτικός και ακαδημαϊκός κόσμος έχει εκτραπεί σε μια μανιχαϊστική διαμάχη με όρους καλού-κακού, από τη μια η κυβέρνηση να βαφτίζει την αναθεώρηση του άρθρου 16 "μεταρρύθμιση" και άρα a priori καλή, από την άλλη η αριστερά να την θεωρεί εξ αρχής κακή, το ΠΑΣΟΚ μια στο καρφί και μια στο πέταλο, και εφευρήματα τύπου "μη κρατικά-μη κερδοσκοπικά", διασταλτικές ερμηνείες και πράσινα άλογα να πετάγονται στο τραπέζι έτσι, ανερμάτιστα, για να γίνεται κουβέντα.

Κοινώς, χαιρετίσματα. Και, εφόσον με τέτοιους όρους γίνεται η συζήτηση, δικαιούμαστε και εγώ και κάθε άλλος κακεντρεχής, καχύποπτος και κακόπιστος να υποθέσουμε ότι όλο αυτό το νταβαντούρι αποσκοπεί -από την πλευρά της κυβέρνησης- στην όπως-όπως "ανωτατοποίηση" των διαφόρων κολλεγίων-κέντρων ελευθέρων σπουδών-εργαστηρίων και δε συμμαζεύεται, που ήδη λειτουργούν στη χώρα μας υπό αδιευκρίνιστο καθεστώς. Και για τα οποία θα τα πούμε στο επόμενο επεισόδιο...


.