Νόμος και ιστολόγια: εν αρχή ην το Σύνταγμα

Το οποίο, ειρήσθω εν παρόδω, δεν θα ήταν άσχημα να το έχουμε όλοι κάπου στη βιβλιοθήκη μας και να ανατρέχουμε σε αυτό πότε πότε. Για να δούμε λοιπόν λιγάκι τι μας λέει :

Άρθρο 5, παρ.1: Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.

Άρθρο 5α παρ.2: Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.

Άρθρο 14 παρ.1: Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους.

Γιατί φτιάχνει κάποιος ένα ιστολόγιο; Για πολλούς λόγους: Για να εκφράσει τις απόψεις του, να μοιραστεί τους προβληματισμούς του, να καταγράψει τις αγωνίες του. Κι ακόμη, για να περιγράφει την καθημερινότητά του, να γράφει ανέκδοτα, να δημοσιεύει φωτογραφίες, να κάνει προγνωστικά για το στοίχημα ή να βγάλει γκόμενες: όλα θεμιτά είναι και όλα σεβαστά.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, δεν απαιτείται ιδιαίτερη νομική κατάρτιση ούτε ρηξικέλευθη νομική σκέψη για να συμπεράνουμε ότι όλα τα ανωτέρω αποτελούν ειδικότερες εκφράσεις της προσπάθειας του καθενός από εμάς να αναπτύξει ελεύθερα την προσωπικότητά του μέσω της επικοινωνίας και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Ακόμη περισσότερο, η απλή πράξη της κατοχής και διατήρησης ιστολογίου οπωσδήποτε αποτελεί άσκηση του δικαιώματος συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Την οποία συμμετοχή το Κράτος έχει υποχρέωση να διευκολύνει, όπως ρητά προβλέπει το Σύνταγμα, και όχι να δυσκολεύει.

Επομένως, κάθε μελλοντικό νομοθέτημα οφείλει να σεβαστεί αυτές τις αρχές που τις έχει ορίσει ο συνταγματικός νομοθέτης και που συνιστούν θεμελιώδη ατομικά δικαιώματα -η δε διάταξη του άρθρου 5 παρ.1 δεν επιδέχεται ούτε αναθεώρηση. Όσο για την παράγραφο 1 του άρθρου 14, ο καθηγητής κ. Δ. Τσάτσος λέει το εξής: "Σε μια Δημοκρατία, που αέναα ολοκληρώνεται, βασική εγγύηση τήρησης του Συντάγματος άρα και των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι η επαγρύπνηση της κοινής γνώμης, ιδιαίτερα η άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης διατύπωσης και διάδοσης των ιδεών" ("Συνταγματικό Δίκαιο – Θεμελιώδη δικαιώματα – Γενικό μέρος", Αντ. Ν. Σάκκουλας, Αθήνα-Κομοτηνή 1988, η έμφαση δική μου).

Πού θέλω να καταλήξω με όλα αυτά τα συνταγματικά; Στο εξής: ότι το καλό μας το Σύνταγμα, πολύ πριν το διαδίκτυο γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας και πολύ πριν περάσει έστω και ξώφαλτσα από το μυαλό του οποιουδήποτε να μεταφέρει το ημερολόγιό του στον παγκόσμιο ιστό, έχει φροντίσει "πριν από εμάς για μας". Έχει κατοχυρώσει και θωρακίσει το δικαίωμα στο ιστολογείν πριν καν υπάρξει ιστολογείν.

Τώρα, στην παρούσα συγκυρία, ή σε τυχόν ανάλογη μελλοντική, είναι πιθανό έως βέβαιο ότι κάποιοι θα θελήσουν να περιορίσουν αυτές μας τις ελευθερίες -πράγμα που το Σύνταγμα καταρχήν επιτρέπει, αλλά μέχρις ενός σημείου. Δεν είναι τυχαία η προσπάθεια που γίνεται, ή έστω καταγράφεται στο περίφημο δημοσίευμα του "Ελεύθερου Τύπου", να εφαρμοστεί και στα ιστολόγια καθεστώς ανάλογο με αυτό του Τύπου, γραπτού και ηλεκτρονικού: για τα "κατεστημένα" (ας τα πούμε έτσι) ΜΜΕ, το Σύνταγμα έχει ειδικότερες προβλέψεις και οι περιορισμοί που μπορούν να επιβληθούν είναι κάπως πιο εκτενείς.

Πιστεύω όμως ότι η απόπειρα να εξισωθούν καθ' οιονδήποτε τρόπο τα ιστολόγια με τις εφημερίδες και τους ραδιοτηλεοπτικούς διαύλους συνιστά νομική ακροβασία: κυρίως διότι παραγνωρίζει ότι άλλος ο σκοπός του ιστολόγου και άλλος ο σκοπός του εκδότη ή καναλάρχη, και ψάχνει τις όποιες αναλογίες μόνον στα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Η περίπτωση του press.gr είναι εξαίρεση και δεν μπορείς να στηρίξεις ολόκληρο νόμο πάνω στην εξαίρεση: ο κανόνας είναι ότι τα ιστολόγια, ακόμη και όταν είναι ενημερωτικά κατά το αποτέλεσμα, δεν έχουν ως κύριο ή μόνο σκοπό την ενημέρωση. Αντίστοιχα τα παραδοσιακά ΜΜΕ έχουν και έναν άλλο σκοπό, εκτός από τον ενημερωτικό, περίπου ίσης σημασίας και σε ορισμένες περιπτώσεις υπέρτερο του ενημερωτικού: έχουν εμπορικό σκοπό, την κερδοφορία.

Τολμώ να προβλέψω ότι ένας νόμος που θα ακολουθεί τις κατευθύνσεις του δημοσιεύματος δεν πρόκειται να μακροημερεύσει, είτε ενώπιον των δικών μας Δικαστηρίων, είτε στο Στρασβούργο (που ας ελπίσουμε να μη φτάσουμε ως εκεί...). Η ορθή ερμηνεία του Συντάγματος επιβάλλει στο Ελληνικό Κράτος να μην μπλέκει τα κότερα με τα κοτόφτερα: αν επιλέξει να το κάνει, το πιθανότερο είναι να γίνει απλώς ρεζίλι.

Μα τότε, σε τι χρειάζεται ένας νόμος "για τα μπλογκ"; Τι θα έρθει το κράτος να ρυθμίσει; Ε, αυτό θα το δούμε σε επόμενο επεισόδιο...

.