Νόμος και ιστολόγια: η αρχή

Παρακολουθώ με προσοχή και ενδιαφέρον τη συζήτηση που έχει ανάψει στην ελληνική μπλογκόσφαιρα με αφορμή την υπόθεση του press.gr και το δημοσίευμα του "Ελεύθερου Τύπου" που προανήγγειλε την πρόθεση του Υπουργείου Δικαιοσύνης να δημιουργήσει νέο νομοθετικό πλαίσιο που θα "τροποποιεί το καθεστώς λειτουργίας τουλάχιστον των «ενημερωτικών» blogs".

Οι εντυπώσεις μου είναι ανάμικτες: από τη μία συμμερίζομαι τη δυσπιστία πολλών ιστολόγων για τις προθέσεις του Υπουργείου και κατανοώ την προσπάθειά τους να προκαλέσουν την εγρήγορση όλων μας. Από την άλλη, όμως, διαβάζω και πολλές υπερβολές, με τις οποίες δυσκολεύομαι να συμφωνήσω.

Δεν θα δώσω παραπομπές σε άλλα ιστολόγια, γιατί με το θέμα έχουν ασχοληθεί πάρα πολλοί και θα ήταν αδύνατον να τους αναφέρω όλους: όποιος θέλει, μπορεί να ανατρέξει στο buzz ή στους διάφορους aggregators και να βρει πληθώρα συνδέσμων προς σχετικά δημοσιεύματα.

Το ζήτημα είναι πάρα πολύ μεγάλο και έχω σκοπό να επανέλθω σε διάφορες πλευρές του στο μέλλον, θα ξεκινήσω όμως σήμερα με δύο σημεία που θεωρώ θεμελιώδη.

Πρώτον: Είναι ανάγκη να κατανοήσουμε όλοι ότι ο Νόμος παρακολουθεί την Κοινωνία και σπανίως συμβαίνει το αντίθετο. Στο διάβα των αιώνων, από τότε που ο άνθρωπος ξεκίνησε να ζει σε οργανωμένες κοινωνίες, πάντοτε λειτούργησε η εξής ακολουθία: στην αρχή, κάποιες ανθρώπινες δρατηριότητες αναπτύσσονταν και εξαπλώνονταν. Στη συνέχεια, από αυτήν την ανάπτυξη και εξάπλωση προέκυπταν κάποια προβλήματα -είτε εγγενή, είτε επίκτητα. Και κατόπιν, ερχόταν ο εκάστοτε Νομοθέτης να δημιουργήσει ένα κανονιστικό πλαίσιο για την κάθε δραστηριότητα, με σκοπό να επιλύσει αυτά ακριβώς τα προβλήματα και -ενδεχομένως- να προλάβει άλλα.

Σπανίως η διαδικασία αυτή υπήρξε απλή και ανέφελη. Πολύ συχνά το ρυθμιστικό πλαίσιο που θέσπιζε ο Νομοθέτης είτε αποδείχτηκε στην πράξη ανεπαρκές, είτε δημιούργησε με τη σειρά του καινούργια προβλήματα. Η Νομική δεν είναι μια ακριβής επιστήμη: ο Νόμος προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις απαιτήσεις της Κοινωνίας, οι οποίες αλλάζουν με τον χρόνο.

Μεταφέροντας αυτές τις γενικές σκέψεις στο θέμα μας, διαπιστώνουμε τα εξής: α) Ότι, ανάμεσα σε άλλες δραστηριότητες, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί και η "δραστηριότητα του blogging", β) Ότι η δραστηριότητα αυτή αναπτύσσεται με ιδιαίτερα γρήγορους ρυθμούς, γ) Ότι η δραστηριότητα αυτή έχει δημιουργήσει έναν καινούργιο χώρο δημοσίου διαλόγου, τη λεγόμενη "μπλογκόσφαιρα", δ) Ότι μέσα στον χώρο αυτό έχουν ήδη αρχίσει να αναδεικνύονται πολύ συγκεκριμένα προβλήματα, ε) Ότι για τον χώρο αυτόν δεν υπάρχει ειδικό ρυθμιστικό πλαίσιο και φαίνεται ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί.

Κάτι ανάλογο συνέβη και στο ηλεκτρονικό εμπόριο, όταν διαπιστώθηκε ότι το corpus του παραδοσιακού αστικού και εμπορικού δικαίου, μολονότι λεπτομερές και εκτεταμένο, δεν επαρκούσε για να ρυθμίσει τα ειδικότερα προβλήματα που δημιουργήθηκαν από τη μεταφορά των κλασικών εμπορικών δραστηριοτήτων στο διαδίκτυο. Το ίδιο θα γίνει, αργά ή γρήγορα, και για το ιστολογείν: χρήσιμη λοιπόν η επαγρύπνηση, ώστε να ελεγχθεί η (όχι απαραιτήτως αγαθή) πρόθεση του Νομοθέτη και να διατυπωθούν ορθολογικές προτάσεις, επιζήμια όμως η δαιμονοποίηση και η υπερβολική καχυποψία. Ασφαλιστικές δικλείδες υπάρχουν -θα τις εξετάσουμε προσεχώς.

Δεύτερον: "Ασυδοσία είναι το άλλο όνομα της ελευθερίας. Συνήθως το χρησιμοποιούν οι εχθροί της, για να τη συκοφαντήσουν και να την καταστείλουν": το είπε ο Νίκος Δήμου και το δημοσίευσε εχτές η "Ελευθεροτυπία".

Λυπάμαι, αλλά διαφωνώ κάθετα. Μπορούμε αν θέλουμε να παίζουμε με τις λέξεις και να εφευρίσκουμε ορισμούς κατά το δοκούν, αλλά η ουσία δεν αλλάζει, και η ουσία είναι ότι η Ελευθερία, κάθε Ελευθερία, υπόκειται σε περιορισμούς. Αυτός είναι ένας πρωταρχικός κανόνας της κοινωνικής συμβίωσης με διαχρονική και αποδεδειγμένη ισχύ, χωρίς τον οποίον η Κοινωνία μετατρέπεται σε ζούγκλα όπου επικρατεί μόνον ο νόμος του ισχυροτέρου.

Τα όρια της Ελευθερίας είναι ρευστά, τα δημιουργεί η κάθε Κοινωνία μέσω του Νομοθέτη, και η ίδια η Κοινωνία τα αλλάζει, τα επεκτείνει ή τα στενεύει, πάντοτε όμως όρια υπάρχουν. Και πάντοτε θα υπάρχουν, εκτός αν έχουμε στο μυαλό μας τίποτε ουτοπικές αναρχικές κοινωνίες. Η υπέρβαση αυτών των ορίων, είτε στη μία είτε στην άλλη κατεύθυνση, συνιστά ασυδοσία, αυθαιρεσία, ή όπως αλλιώς θέλει να την ονομάσει ο καθένας: οπωσδήποτε, όμως, μια αντικοινωνική συμπεριφορά που θα πρέπει με κάποιον τρόπο να κατασταλεί -ας μη φοβόμαστε τη λέξη.

Κοντολογίς, και εφόσον μιλάμε για το ιστολογείν, ελευθερία δεν είναι "το να λέμε και να γράφουμε ό,τι θέλουμε", όπως διάβασα χτες σε κάποιο ιστολόγιο. Αυτό το "ό,τι θέλουμε" πρέπει να μπαίνει σε κάποια πλαίσια που τα καθορίζει ήδη ο Nόμος, και ίσως πρέπει να τα καθορίσει λεπτομερέστερα.

Η συζήτηση αυτή έχει ήδη ξεκινήσει. Ίσως όχι με τις καλύτερες προϋποθέσεις, αλλά έτσι κι αλλιώς κάποια στιγμή θα ξεκινούσε, και πιθανότατα με αφορμή κάποιο δυσάρεστο περιστατικό: έτσι γίνεται συνήθως, πρώτα πατάς την πεπονόφλουδα και μετά αναρωτιέσαι γιατί την πάτησες. Και τη συζήτηση αυτή θα τη συνεχίσουμε, εδώ και αλλού, για όσο χρειαστεί. Με νηφαλιότητα, ελπίζω και εύχομαι, και με επιχειρήματα.


.