Κι εσύ, τέκνον...;

Χτες το βράδυ γύρισα αργά στο σπίτι, άνοιξα την τηλεόραση και έπεσα πάνω στην εκπομπή του Σταύρου Θεοδωράκη "Πρωταγωνιστές". Και, για πρώτη φορά μετά από καιρό, εξοργίστηκα.

Θέμα της εκπομπής, οι άνθρωποι με ψυχικές παθήσεις. Για τις ανάγκες των γυρισμάτων ο δημοσιογράφος πέρασε πέντε ημέρες στο Δρομοκαΐτειο με ειδική άδεια του Υπουργείου Υγείας. Περιδιάβαινε τα κτίρια και το προαύλιο, συναντούσε κάποιους από τους νοσηλευομένους και έπιανε μαζί τους σύντομες συζητήσεις, τις οποίες κατέγραφε ο τηλεοπτικός φακός.

Αρχικά, βλέποντας τα πλάνα, μαγκώθηκα. Δεν καταλάβαινα τι ήθελε να δείξει ο δημοσιογράφος καθώς συνομιλούσε με μια κοπέλα (την "ωραία Ελένη"), η οποία του εξιστορούσε πώς την έχουν εγκαταλείψει οι δικοί της -και ο κ. Θεοδωράκης της απαντούσε "έλα, άστα τώρα αυτά, ας πούμε κάτι πιο ευχάριστο. Πες μου, μαγειρεύεις;".

Ομοίως δεν καταλάβαινα πού αποσκοπούσαν οι επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις "πίνεις τα φάρμακά σου; - τι φάρμακα πίνεις;", που έκανε σε διάφορους ασθενείς.

Εκεί όμως που βγήκα από τα ρούχα μου ήταν όταν τον είδα να μπαίνει σε ένα δωμάτιο, στο οποίο ήταν κλεισμένη και καθηλωμένη (δηλαδή δεμένη με πέτσινα λουριά στο κρεβάτι) μια κοπέλα εικοσιδύο χρονών, η οποία του είπε ότι έχει κάνει δεκαπέντε απόπειρες αυτοκτονίας. Και ο κ. Θεοδωράκης να την νουθετεί: "Δεν νομίζεις ότι πρέπει να πολεμήσεις; Πότε πρόλαβες και βαρέθηκες τη ζωή, 22 χρονών;".

Δεν είμαι ούτε ψυχολόγος ούτε ψυχίατρος. Ξέρω όμως ότι το πώς συμπεριφέρεσαι και πώς μιλάς σε ανθρώπους που έχουν τέτοια προβλήματα είναι ολόκληρη επιστήμη, που κάποιοι έχουν φάει τα χρόνια τους στα θρανία για να την σπουδάσουν. Ξέρω πως αυτοί οι κάποιοι μετράνε την κάθε κουβέντα που θα πουν στον ασθενή, ανάλογα με το ιστορικό του και το υπόβαθρο της πάθησής του. Και ξέρω ακόμη πως η ψυχολογία και η ψυχιατρική είναι επιστήμες, οι θεράποντες των οποίων μαθαίνουν διαρκώς σε όλη τους τη ζωή, χρησιμοποιώντας ως πεδίο έρευνας πρώτα απ' όλα τον εαυτό τους.

Δυστυχώς, όλα αυτά δεν κατακτιούνται μέσα σε πέντε ημέρες που πέρασε το τηλεοπτικό συνεργείο μέσα στο Δρομοκαΐτειο. Πέντε ημέρες μπορεί να είναι πολλές για ένα ρεπορτάζ -για έναν επιστήμονα του χώρου, δεν είναι τίποτα. Και απορώ πώς δόθηκε η άδεια για να γίνουν αυτά τα γυρίσματα, ποιος υπεύθυνος συναίνεσε και με ποιο σκεπτικό, πώς έγινε δεκτό να μην συνοδεύεται έστω ο δημοσιογράφος από κάποιο μέλος του ιατρικού προσωπικού στη βόλτα του μέσα στους χώρους του θεραπευτηρίου.

Επιπλέον, σε μια εποχή που όλοι κόπτονται για τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, πώς αποδέχτηκε το Υπουργείο που έδωσε την άδεια την κατάφωρη παραβίαση των προσωπικών δεδομένων αυτών των ανθρώπων; Και μάλιστα των πιο ευαίσθητων -αυτών που αφορούν την υγεία τους και δη την ψυχική; Κανείς δεν σκέφτηκε ότι οι άνθρωποι αυτοί έχουν ζωή και έξω από το Δρομοκαΐτειο, έχουν ίσως οικογένειες, συγγενείς, κοινωνικό περίγυρο; Και ότι όλοι αυτοί επηρεάζονται από την προβολή τους φάτσα-φόρα στην τηλεόραση (και μην μου πει κανείς "μα οι ίδιοι οι ασθενείς το δέχτηκαν", έτσι...);

Το κεφάλαιο "Ψυχικά πάσχοντες" στην χώρα μας είναι τεράστιο. Και έχει πολλές παραμέτρους, εξαιρετικά σημαντικές: τα άσυλα που ακόμα υπάρχουν, ενώ θα έπρεπε να έχουν καταργηθεί, τις δομές αποασυλοποίησης (ξενώνες, προστατευόμενα διαμερίσματα) που έχουν αφεθεί εν πολλοίς στην τύχη τους, τον ιδρυματισμό, τον κοινωνικό στιγματισμό των ίδιων των ασθενών, την επανένταξη, τους ακούσιους εγκλεισμούς στα ψυχιατρεία, τα δικαιώματα των ασθενών που καταπατούνται, τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών όπου σχεδιάζεται η εγκατάσταση ξενώνων, τις εξώσεις από τις πολυκατοικίες που φιλοξενούν διαμερίσματα. Κάποια από αυτά τα θέματα εξετάστηκαν στο τελευταίο μέρος της εκπομπής, όπου έσωσε τα προσχήματα η σοβαρή παρουσία της καθηγήτριας Ψυχολογίας του Παντείου, Φωτεινής Τσαλίκογλου.

Το μεγαλύτερο μέρος της εκπομπής, όμως, αναλώθηκε σε μία προσπάθεια να μας δείξει ότι "οι τρελλοί είναι άνθρωποι σαν και εμάς" -ή τουλάχιστον εγώ έτσι "διάβασα" τις περί ανέμων και υδάτων συζητήσεις του Σταύρου Θεοδωράκη με τους ασθενείς. Μπορεί η πρόθεσή του να ήταν αγαθή, αλλά η προσέγγισή του κατά τη γνώμη μου επιπόλαιη. Για να μην πω ανεύθυνη.

Και εξοργίστηκα -γιατί υπάρχουν εκπομπές, και μάλιστα πολλές, που ανήκουν στην κατηγορία των τηλεσκουπιδιών: αυτές με ενοχλούν, αλλά δεν με εξοργίζουν πια. Όταν όμως οι εκπομπές "του ποιοτικού και του εντέχνου" ξεφεύγουν, τότε θυμώνω.

Ένας από τους "πρωταγωνιστές" αυτής της εκπομπής, ο Μάκης, που αρρώστησε το 1997 και έχει νοσηλευθεί εφτά φορές έκτοτε, είπε μια μεγάλη αλήθεια: "Αυτό που μου συνέβη, θα μπορούσε να συμβεί στον καθένα".

Αν μου συμβεί εμένα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, δεν θά 'θελα να πέσω στα νύχια των δημοσιογράφων. Καλοπροαίρετων ή μη.

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης



Audiatur et altera pars: Σε αυτό το ρεπορτάζ της "Ελευθεροτυπίας", μιλάει ο ίδιος ο δημοσιογράφος για την εκπομπή του.