Οψόμεθα

Εχτές στις (σύντομες) πρώτες του δηλώσεις ο νέος αρχιεπίσκοπος είπε μεταξύ άλλων πως είναι ώρα για "σιωπή και περισυλλογή".

Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -εύχομαι μόνο να το δούμε και στην πράξη.

Επί των ημερών του Χριστόδουλου αυτά τα δύο στοιχεία έλειψαν πολύ. Και η έλλειψή τους προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις στο δημόσιο βίο της χώρας.

Για δέκα χρόνια η Εκκλησία της Ελλάδος απαίτησε και πέτυχε να έχει λόγο επί παντός του επιστητού, και κυρίως σε θέματα που είναι κατ' εξοχήν έξω από τον κύκλο των αρμοδιοτήτων της, όπως η εξωτερική πολιτική της χώρας.

Εν πολλοίς, η Εκκλησία λειτούργησε σαν πολιτικό κόμμα, χωρίς όμως να υποστεί τη βάσανο των δημοκρατικών διαδικασιών που υφίστανται τα καθεαυτό πολιτικά κόμματα. Ο μακαρίτης (ή μακαριστός) αρχιεπίσκοπος διεκδίκησε για τον εαυτό του έναν ιδιότυπο ρόλο συγκυβερνήτη -και τον κατέκτησε, τον άσκησε με ζήλο, αλλά και με τη συμπαράσταση διαφόρων αυτόκλητων "υπερασπιστών" που έσπευσαν κατά καιρούς να τον υποστηρίξουν για διάφορους λόγους.

Τα επιχειρήματά τους: Πρώτον, ότι η Εκκλησία "οφείλει" να έχει λόγο στα μεγάλα ζητήματα -"εθνικά" (με ή χωρίς εισαγωγικά), κοινωνικά, ακόμη και διοικητικά. Ένα επιχείρημα εντελώς παράλογο: από πού και ως πού ένας οργανισμός βασισμένος σε πνευματικά και μεταφυσικά θεμέλια, κυριαρχούμενος από το δόγμα, δικαιούται και μάλιστα "οφείλει" να έχει άποψη για θέματα πολιτικής διακυβέρνησης μιας χώρας, κανείς δεν μπήκε ποτέ στον κόπο να μας το εξηγήσει. Στην πραγματικότητα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, αυτή η "υποχρέωση" προέκυψε ως απόρροια της δημοφιλίας του ίδιου του Χριστόδουλου: αφού ο κόσμος τον ακούει, άρα πρέπει να μιλάει (θα το δούμε αυτό παρακάτω).

Το δεύτερο επιχείρημα ήταν πιο κουτοπόνηρο: ότι ο εκάστοτε αρχιεπίσκοπος δικαιούται να έχει τις απόψεις του όπως κάθε πολίτης αυτής της χώρας.

Πρόκειται για μισή αλήθεια: ασφαλώς και ο αρχιεπίσκοπος δικαιούται να έχει απόψεις, οπωσδήποτε όμως δεν είναι "όπως κάθε πολίτης". Είναι ο ηγέτης, όχι αυτόκλητος αλλά ούτε και δημοκρατικά νομιμοποιημένος, ενός οργανισμού που στηρίζεται από την πίστη των μελών του. Για τους πιστούς, είναι ο εκφραστής της φωνής του θεού επί της γης. Έχει a priori εξασφαλισμένη πρόσβαση σε ένα ευρύτατο ακροατήριο, συν το επιπλέον πλεονέκτημα να μπορεί να εκφέρει τις απόψεις του χωρίς αντίλογο: πόσοι "κάθε πολίτες" αυτής της χώρας μπορούν να το κάνουν αυτό;

Καμία προσπάθεια δεν έγινε να "φιμωθεί" ο αρχιεπίσκοπος, όπως αρέσκονταν να καταγγέλλουν κατα καιρούς οι διαπρύσιοι "συνήγοροί" του. Ούτε και θα μπορούσε να γίνει, Μοναδικέ μου Αναγνώστη: ο ίδιος θα έπρεπε -και, για να είμαστε πιο ακριβείς, πάντοτε θα πρέπει- να μετράει τα λόγια του συλλογιζόμενος τα παραπάνω, και θα πρέπει να επικεντρώνεται στο πνευματικό του έργο αφήνοντας "τα του Καίσαρος τω Καίσαρι". Ο μακαρίτης ο Χριστόδουλος έκανε το ακριβώς αντίθετο, και έφτασε την Εκκλησία σε σημεία γραφικότητας ιδιαίτερα με την περίπτωση της αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες: ένα τερτίπι, μια εμμονή άνευ ουσίας, κατά την οποία η Εκκλησία παρουσιάστηκε να έχει άποψη -και να προσπαθεί μετ' επιτάσεως να την επιβάλλει- ακόμα και για τον τρόπο έκδοσης διοικητικών εγγράφων!

Ναι, ήταν πολύ δημοφιλής ο τεθνεώς αρχιεπίσκοπος -αλλά για τους λάθος λόγους. Ήταν δημοφιλής γιατί, όπως το έθεσε ο Πάσχος Μανδραβέλης, "κατανόησε την κληρονομιά του λαϊκισμού σ' αυτή τη χώρα και του φόρεσε άμφια". Και γιατί, θα συμπλήρωνα εγώ, εξέφρασε με άριστο και καλά μελετημένο τρόπο τον "πρωθυπουργό των καφενείων" που κρύβουν μέσα τους οι περισσότεροι συμπατριώτες μας: αυτόν που λέει "κάνε με εμένα για μια μέρα πρωθυπουργό και θα δεις". Πέραν αυτού, το (μετρήσιμο) έργο που άφησε πίσω του, στα δικά μου τα μάτια τουλάχιστον, φαντάζει ελάχιστο. Προϊόντος του χρόνου, και ανάλογα και με την πορεία του διαδόχου του, αυτή η λαοφιλία θα εξατμιστεί και θα ξεχαστεί.

Εκ πρώτης όψεως, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ο Θηβών Ιερώνυμος φαίνεται πιο μετριοπαθής και πιο συγκεντρωμένος στην πνευματική διάσταση του ρόλου του. Μένει να αποδειχθεί και στην πράξη, ώστε να ξαναγίνει σαφής η διάκριση μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, που τα τελευταία χρόνια είχε θολώσει. Μέχρι να συζητήσουμε σοβαρά σαν κοινωνία για τον πλήρη χωρισμό τους...

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης