27 Νοεμβρίου 2007

Δωμάτιο με θέα

Δεν ξέρω αν έχεις αντιληφθεί, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τη φασαρία που έχει ξεκινήσει από το καλοκαίρι σχετικά με τον αποχαρακτηρισμό και την μελλοντική κατεδάφιση των δύο κτιρίων που βρίσκονται στους αριθμούς 17 και 19 της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στα πέριξ του νέου Μουσείου της Ακρόπολης.

Θα μου έκανε εντύπωση αν έλεγες όχι: πληθώρα δημοσιευμάτων στον τύπο, ειδικά μπλογκ, ηλεκτρονικές καμπάνιες συλλογής υπογραφών, εγκλήσεις και αντεγκλήσεις. Κατά την προσφιλή μας συνήθεια, έχουν διαμορφωθεί δύο απολύτως διακριτά στρατόπεδα: όσοι είναι υπέρ της κατεδάφισης από τη μια, και όσοι είναι κατά από την άλλη.


Το κριτήριο με το οποίο τοποθετούνται οι περισσότεροι, απ' όσο έχω καταλάβει, είναι αισθητικό: αν έχει δηλαδή περισσότερη σημασία "για την πόλη" γενικά να διατηρηθούν οι δύο πολυκατοικίες ως μέρος της σύγχρονης πολιτιστικής μας κληρονομιάς, και ειδικότερα της αρχιτεκτονικής, ή αν προέχει η "απρόσκοπτη οπτική επαφή με τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως" του νέου Μουσείου -όπως αναφέρεται στην υπουργική απόφαση αποχαρακτηρισμού-, ή του εστιατορίου του Μουσείου, όπως ισχυρίζονται οι πολέμιοι της κατεδάφισης.

Μέσα σε όλον αυτόν το σαματά, ετούτο το σημείωμα ίσως και να περισσεύει. Θα ήθελα ωστόσο να επισημάνω μία παράμετρο που μου φαίνεται ότι ξεφεύγει και από τους μεν και από τους δε, και που έχει τη σημασία της.

Οι δύο αυτές πολυκατοικίες δεν ανήκουν στο Δημόσιο. Ανήκουν στους ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων τους (για τους οποίους έχω ακούσει ότι είναι "σημαίνοντα πρόσωπα" της κοινωνίας μας, αλλά αυτό δεν έχει απολύτως καμία σημασία). Αυτό σημαίνει ότι αποτελούν ιδιωτική ιδιοκτησία, η οποία προστατεύεται από το Σύνταγμα της χώρας μας.

Για να κατεδαφίσει το Δημόσιο τις πολυκατοικίες δεν αρκεί να τις αποχαρακτηρίσει από διατηρητέες. Πρέπει επίσης να τις απαλλοτριώσει και να αποζημιώσει τους ιδιοκτήτες.

Και εδώ υπάρχει ένα ζήτημα. Γιατί η αναγκαστική απαλλοτρίωση σαν διαδικασία έχει προβλεφθεί, πάλι από το Σύνταγμα, για να αναιρεί την προστασία του δικαιώματος στην ιδιοκτησία: όχι όμως αδιακρίτως, αλλά σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον πρέπει να εξυπηρετηθεί κάποιος σημαντικός σκοπός δημόσιας ωφέλειας.

Το ερώτημα αν η "απρόσκοπτη οπτική επαφή" του Μουσείου με τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως αποτελεί η όχι σκοπό δημόσιας ωφέλειας χωράει πολλή κουβέντα -ακόμα περισσότερη αν μιλάμε τελικά για το εστιατόριο του Μουσείου. Ωστόσο, για κάποιον λόγο αυτή η κουβέντα φαίνεται περιττή στους υπέρμαχους της κατεδάφισης -οι οποίοι προτάσσουν το επιχείρημα πως "όλη τη φασαρία την έχουν ξεσηκώσει οι προνομιούχοι ένοικοι των πολυκατοικιών" και ότι "πρέπει να δούμε το μείζον -δηλαδή την εξυπηρέτηση του Μουσείου- και όχι το έλασσον -δηλαδή τη διατήρηση δύο κτιρίων που, ναι μεν είναι ωραία, αλλά όχι τόσο σημαντικά".

Στο απέναντι στρατόπεδο, η λεπτομέρεια αυτή επίσης αποσιωπάται -την ώρα που γίνονται αλλεπάλληλα διαβήματα με σκοπό να ανακληθεί η απόφαση αποχαρακτηρισμού. Οι πολέμιοι της κατεδάφισης -και μεταξύ αυτών η δημοτική παράταξη του Συνασπισμού "Ανοιχτή Πόλη" με επικεφαλής τον Αλέξη Τσίπρα- παρουσιάζουν την υπόθεση σαν οι μπουλντόζες να βρίσκονται προ των πυλών, και τα κτίρια να είναι υπό κατεδάφιση αύριο-μεθαύριο.

Δεν είναι έτσι. Κατά της απόφασης αποχαρακτηρισμού οι ενδιαφερόμενοι ένοικοι μπορούν να προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, δηλαδή στο Συμβούλιο της Επικρατείας -και λογικά θα το έχουν ήδη κάνει. Ακόμα κι αν απορριφθεί η προσφυγή τους, θα χρειαστεί νέα απόφαση της Διοίκησης για την απαλλοτρίωση των κτιρίων -κατά της οποίας επίσης μπορούν να προσφύγουν οι κάτοικοι. Ακόμα κι αν απορριφθεί και αυτή η προσφυγή, θα χρειαστεί κι άλλη δίκη για τον καθορισμό της αποζημίωσης, και μετά θα πρέπει να καταβληθεί και η αποζημίωση: όλα αυτά πριν ξεκινήσουν οι μπουλντόζες.

Αυτό σημαίνει, με πρόχειρους υπολογισμούς και με δεδομένους τους γνωστούς ρυθμούς με τους οποίους... χμμμμ... λειτουργεί η Δικαιοσύνη στη χώρα μας, πέντε με έξι χρόνια στην απολύτως καλύτερη περίπτωση -γύρω στη δεκαετία με τα συνηθισμένα μέτρα.

Πέντε με έξι χρόνια είναι πολύς καιρός: μπορεί να αλλάξει η κυβέρνηση, μπορεί να αποδειχθεί στην πράξη ότι το πρόβλημα της οπτικής επαφής του Μουσείου με τον Ιερό Βράχο ή τους ακαλύπτους των πολυκατοικιών δεν είναι πια και τόσο μεγάλο (ας μην ξεχνάμε ότι το Μουσείο δεν έχει ακόμη λειτουργήσει), μπορεί να γίνει και σεισμός και όλα, πολυκατοικίες και Μουσείο, να γίνουν σκόνη. Γιατί λοιπόν τόση ασύμμετρη (για να θυμηθούμε και τον αγαπημένο μας ποιητή Βύρωνα Πολύδωρα) φασαρία για αυτήν την υπόθεση -η οποία, πέρα από όλα τα αισθητικά κριτήρια που προβάλλονται εκατέρωθεν, δεν παύει να είναι μια συνηθισμένη διαφορά μεταξύ ιδιωτών και Δημοσίου, όχι απαραιτήτως σημαντικότερη από άλλες;

Θα αποφύγω να δώσω απάντηση σε αυτό το ερώτημα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη. Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του. Αν πρέπει ντε και σώνει να έχω μια γνώμη κι εγώ για το θέμα, θα προτάξω την επιστημονική μου ιδιότητα και θα επιμείνω στο νομικό κριτήριο έναντι του αισθητικού: το να υπάγουμε τη θέα των Μουσείων -πολύ περισσότερο των εστιατορίων τους- στην έννοια της "δημόσιας ωφέλειας" μου φαίνεται επικίνδυνη νομική ακροβασία, και σε κάθε τέτοια ακροβασία είμαι αντίθετος, γιατί ανοίγει παράθυρα για μελλοντική χρήση από τα οποία μπορεί κάποτε να περάσουν τέρατα.

Κατά τα λοιπά, συνιστώ ψυχραιμία... Και στις δύο πλευρές...

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης



[Την φωτό παραχώρησε ευγενικά ο zoferos mesaionas]

14 σχόλια:

  1. ευχάριστο και ορθό σε συμπερασμα το ποστ αυτο.Αλλωστε συνηθιζουμε, στην Ελλαδα τουλαχιστον,να ασχολουμαστε με ακαιρα ζητήματα.
    Δεν ξερω τί θα ηταν σωστοτερο να γινει,να κατεδαφιστουν ή οχι,αλλα ουτως ή αλλως δεν θα εχω λογο στην αποφαση.(αν και ψηφιζω Α Αθηνων..παρα μονο κατα τις επομενες δημοτικες εκλογες αν και δε θεωρω το θεμα αρκετα σημαντικο,μπροστα στα αλλα, ωστε να καθορισει τι θα ψηφισω)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Αγαπητέ Χασοδίκη,
    θα συμφωνήσω μαζί σου προσθέτοντας ότι μέχρι τώρα και από όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω δεν έχει σταθεί ακυρωτικά καμία πράξη αποχαρακτηρισμού διατηρητέου. Είναι λοιπόν σχεδόν βέβαιο ότι θα ακυρωθεί η απόφαση Βουλγαράκη. Τόσο βέβαιο που είναι απορίας άξιο γιατί αυτή η μανία για πίεση που γίνεται όλο και περισσότερο μόδα πλέον ιδίως με αφορμή εκκρεμείς δίκες.
    Συμφωνώ ότι προφανώς θα έχουν ασκηθεί προσφυγές! και σίγουρα θα έχει εκδοθεί απόφαση αναστολής. Η όχι?
    Επί της ουσίας θα είχε πολλά να πει κανείς, ούτως ή άλλως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Έγινε στο blog του Νίκου Δήμου σχετική κουβέντα (συμμετείχε και ο οικοδεσπότης).
    Εγώ το έθεσα κάπως πιο πλατιά, όσον αφορά την ιδεολογική χρήση του μουσείου. Παραθέτω το σχόλιό μου:

    Σχετικά με το μουσείο της Ακρόπολης, την ίδια την Ακρόπολη και τα μνημεία (πρώην ερείπια) γενικά, παραθέτω από το βιβλίο "Πως το παρελθόν γίνεται ιστορία" του κ.Λιάκου, Καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, που αναφέρεται στην πολιτισμική στορφή (cultural turn) όπου τα μνημεία και τα εκθέματα των μουσείων χρησιμοποιούνται όχι ως μέσα για την ανάγνωση της ιστορίας, αλλά ως αφορμή για τον αυτο-έπαινο:

    "Τα αντικείμενα (εκθέματα, μνημεία, κάθε είδους εικόνες και ακούσματα) δεν μας χρησιμεύουν ως διάμεσοι προκειμένου να προσεγγίσουμε και να καταλάβουμε πως ήταν η κοινωνία στο παρελθόν.
    Συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Επινοούμε ένα παρελθόν για τα μνημεία που διαθέτουμε.
    Το παρελθόν συχνά μας χρησιμεύει για να σκηνοθετήσουμε τα ευρήματά μας, για να τους δώσουμε φωνή και πλοκή.
    Η αντιστροφή του χρόνου κάνει την πολιτισμική κληρονομιά νακρισσιστική και αυτοεγκωμιαστική: οι κοινωνίες συγχαίρουν τον εαυτό τους γι'αυτό που υπήρξαν και οι σκοτεινές πλευρές αποσιωπώνται" (σελ.262-264).

    doctor

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ευτυχία

    Στην προκειμένη περίπτωση ο Δήμος δεν έχει αρμοδιότητα ούτως ή άλλως. Βέβαια, θα μπορούσε να έχει άποψη...

    Ελένη

    Δεν ξέρω τη νομολογία ούτε τη δικαστική πορεία της υπόθεσης. Αλλά μέσες άκρες συμφωνώ με την εκτίμησή σου.

    doctor

    Η τοποθέτησή σου όντως αντιμετωπίζει το θέμα πιο πλατιά. Αλλά αυτή είναι μια άλλη συζήτηση, ίσως να την κάνουμε μια άλλη φορά. Εν προκειμένω, θέλησα να εστιάσω στη δημόσια αντίδραση της μίας και της άλλης πλευράς.

    Πάντως, επειδή στο blog του Νίκου Δήμου έγινε όντως ενδιαφέρουσα ανταλλαγή απόψεων για το ζήτημα (και μάλιστα πέρα από την πρόθεση του οικοδεσπότη...), παραθέτω το link για όποιον θέλει να την παρακολουθήσει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Άλλαξα τη φωτογραφία που είχα βάλει αρχικά (και την είχα πάρει από το site του Ελεύθερου Τύπου) με μια φωτογραφία της μίας από τις δύο πολυκατοικίες (Κουρεμένου) που είχε παραθέσει στο μπλογκ του Νίκου Δήμου ο σχολιαστής "ζοφερός μεσαίωνας".

    Δεν την έβαλα εξαρχής, γιατί τελευταία στιγμή θυμήθηκα να του ζητήσω την άδεια και ο άνθρωπος δεν πρόλαβε να μου απαντήσει πριν τη δημοσίευση του ποστ...

    Τον ευχαριστώ πάντως και από εδώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Πολύ ωραίο θέμα, οι προεκτάσεις του αγγίζουν τον καθένα μας.

    Αρχίζω να φτιάχνομαι με την ιδέα ότι στο μέλλον μπορεί να χρειαστεί να γκρεμίσω το σπίτι μου για να έχει οπτική πρόσβαση το γειτονικό ΚΑΠΗ στην θάλασσα!
    Έτσι κι αλλιώς το σπίτι μου δεν είναι κανένα δείγμα εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής. Κατασκευάστηκε τον 19ο αιώνα (μόλις δύο αιώνες πριν), και έχει την τετραγωνισμένη όψη των σπιτιών του 19ου αιώνα.
    Θα φτιαχνόμουνα περισσότερο αν τα υλικά του σπιτιού μου ανακυκλωνονταν και χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή νέων σπιτιών, όπως ακριβώς έχει γίνει με τα κτίρια του 4ου αιώνα πΧ. στην Πλάκα.

    Αλλά έχω και μια άλλη ιδέα. Στην ηλεκτρονική εποχή που ζούμε δεν θα μπορούσε το ΚΑΠΗ να έχει μια on line σύνδεση με κάμερα που βλέπει στην θάλασσα η οποία θα προβάλεται σε μια γιγαντοοθόνη? Ποιά είναι η γνώμη σου αγαπητέ συγγραφέα? Όσον αφορά την μυρωδιά θα τους παρέχω δωρεάν αποσμητικό χώρου με άρωμα φύκια.

    Ο αναγνώστης σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Πρώτα θα γυρίσουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα εννοείται...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. ανώνυμε

    Για το ΚΑΠΗ μπορεί να μην χρειαστεί, αλλά φαντάσου αύριο να γίνει δίπλα σου το νέο Μουσείο Ναυτικής Ιστορίας...

    Βασικέ μέτοχε

    Και μετά;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μετά θα έχει βγει ο Σύριζα κυβέρνηση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Αν και μένω στη συγκεκριμένη γειτονιά, δε μπορώ να πω ότι έχω κατασταλάξει σε μια άποψη για το θέμα. Αν μου έβαζες το μαχαίρι στο λαιμό να πάρω θέση, θα έλεγα ότι ναι μεν είναι όμορφη η αρ-ντεκό πρόσοψη της μίας πολυκατοικίας (θα μπορούσε βέβαια κάπως να διασωθεί...), ναι μεν δεν είναι δημόσια ωφέλεια η θέα του εστιατορίου του Μουσείου, αλλά δε μπορεί να φτιάχνεις ένα τόσο σημαντικό Μουσείο και να το πνίγεις μέσα στις πολυκατοικίες. Πουθενά στον κόσμο δε γίνεται αυτό - τα μουσεία είναι σημεία αναφοράς και το γύρω τους περιβάλλον προσαρμόζεται. Αν δείτε τη φωτογραφία από ψηλά στο blog του Ν. Δήμου, είναι σαφές ότι το μουσείο ασφυκτιά μέσα στις πολυκατοικίες. Φαντάζεστε π.χ. το Guggenheim θαμμένο έτσι;(για να μην πάμε σε παλιότερα μουσεία, Λούβρο κλπ.). Είναι βέβια μια δύσκολη απόφαση, γι' αυτό και το ΚΑΑΣ την έλαβε και τις δύο φορές με οριακή πλειοψηφία.

    Αυτό που μου κάνει εντύπωση με αυτό το θέμα είναι ότι στο blog του Ν. Δήμου οι περισσότεροι σχολιαστές συντάσσονται με την κατεδάφιση των 2 πολυκατοικιών, παρά τη διαδεδομένη εντύπωση στα ΜΜΕ ότι η απόφαση κατεδάφισης έχει ξεσηκώσει "πάνδημη διαμαρτυρία". Αυτό, σε συνδυασμό με τη σωστή παρατήρησή σου ως προς το πόσο χρόνο θα πάρει στην πραγματικότητα η διαδικασία αν. απαλλοτρίωσης, με οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ντόρος γίνεται εν πολλοίς παραπλανητικά, από κάποιους θιγόμενους (η μία πολυκατοικία είναι ιδιοκτησίας του Β. Παπαθανασίου) με ισχυρές προσβάσεις στα ΜΜΕ και σε συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους. Αλήθεια, από πότε ένα τάχαμου αριστερό κόμμα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ προτάσσει την προστασία της ιδιοκτησίας έναντι της δημόσιας ωφέλειας; Αυτό ίσως food for thought για κάποιο επόμενο σχόλιο - είχα γράψει κάτι ανάλογο σε ένα σχόλιο για τον Γ. Παπανδρέου και την αμερικανικής έμπνευσης έμφαση στα ατομικά δικαιώματα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Σπύρο

    Για το πρώτο ζήτημα που θίγεις: είναι προφανές κατά τη γνώμη μου ότι το μουσείο χωροθετήθηκε λάθος. Αν θέλεις να αποκτήσεις ένα αρχιτεκτόνημα διεθνούς εμβέλειας, πρέπει να προβλέψεις και την τοποθέτησή του σε επαρκή χώρο και με τρόπο ώστε και να εντάσσεται στο
    πολεοδομικό σύνολο και να αναδεικνύεται ταυτοχρόνως.
    Αντ' αυτού, πήγαν και το φύτεψαν μέσα σε μια γειτονιά όπου είναι παράταιρο... (έχει αναρωτηθεί κανείς γιατί όλες οι φωτογραφίες του Μουσείου που κυκλοφορούν είναι από ψηλά;)
    Όπως σχολίασα και στο μπλογκ του Νίκου Δήμου, θα μου φαινόταν πιο λογικό (και νομικά δόκιμο) αν πριν από την ανέγερση απαλλοτριωνόταν και κατεδαφιζόταν ολόκληρο το τετράγωνο, παρά αυτό που γίνεται τώρα -και που μυρίζει τσαπατσουλιά και ματζιριά...

    Ως προς το δεύτερο θέμα, αδικείς λίγο τον ΣΥΡΙΖΑ: δεν προτάσσεται ως επιχείρημα η ανάγκη διαφύλαξης της ατομικής ιδιοκτησίας αλλά της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς που συνιστούν (κατά τους διαφωνούντες) τα δύο κτίρια.

    Για το παραπλανητικόν (και υπερβολικόν) του ντόρου, εννοείται ότι συμφωνώ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Χμμμ...
    ως προς τον ΣΥΡΙΖΑ, θα μου επιτρέψεις να επιμείνω λίγο: ασχέτως του τι προτάσσεται ως επιχείρημα (αρχιτεκτονική κληρονομιά), το πολιτικό αποτέλεσμα είναι ότι ο ΣΥΡΙΖΑ, σε μια σύγκρουση μεταξύ ατομικής ιδιοκτησίας και δημόσιας ωφέλειας, παίρνει θέση υπέρ της ατομικής ιδιοκτησίας.
    Αλλά και το επιχείρημα περί αρχιτεκτονικής κληρονομιάς δε στερείται στην πραγματικότητα πολιτικών / ιδεολογικών πτυχών... Είναι άλλη π.χ. η αξία των Προσφυγικών της Αλεξάνδρας ως αρχιτεκτονικής κληρονομιάς συνδεδεμένης με την εποχή και τις κοινωνικές ανάγκες της (αποτυπώνουν το πώς ανταποκρίθηκε η αρχιτεκτονική της εποχής στην ανάγκη στέγασης των προσφύγων, κλπ.) και άλλη των πολυκατοικιών της Αρεοπαγίτου, που εκφράζουν εκλεκτικιστικά γούστα κάποιων προνομιούχων και επομένως είναι ίσως ενδιαφέροντα / καλαίσθητα ως αρχιτεκτονήματα in abstracto, αλλά αναρωτιέται κανείς ποιον αφορούν ως "κληρονομιά". Έχω την αόριστη αίσθηση ότι αφορούν -για να το θέσω παραστατικά- την πελατεία του "Φίλιον", την οποία άλλωστε παραδοσιακά εκφράζει ο ΣΥΝ ;).
    Κατά τα λοιπά, συμφωνώ ότι θα ήταν προτιμότερο να κατεδαφιζόταν όλο το τετράγωνο εξ αρχής - αλλά η απάντηση είναι απλή: "δει δη χρημάτων, άνδρες Αθηναίοι"...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Σπύρο μου, δεν πολυσυμφωνώ με το επιχείρημά σου. Ως αποτέλεσμα ο ΣΥΡΙΖΑ καταλήγει μεν να υπερασπίζεται την ατομική ιδιοκτησία, όπως λες, αλλά αυτό είναι side-effect. Κατά βάση, υπερασπίζεται την δημόσια ωφέλεια, την οποία ορίζει διαφορετικά από τους υπέρμαχους της κατεδάφισης.

    Με υπερβολικό τρόπο; Ναι, έτσι πιστεύω, ήταν κι ένας λόγος που έγραψα το ποστ (έχω κατά νου και κανα-δυο άλλα θέματα στην ενότητα "αριστερός λαϊκισμός", υπομονή...). Αλλά μην αναγορεύσουμε τώρα τον ΣΥΡΙΖΑ σε υπερασπιστή της άρχουσας τάξης...

    Όσο για τα εκλεκτικιστικά γούστα στα οποία αναφέρεσαι, εντάξει, γενικά στο παρελθόν η υψηλή αρχιτεκτονική ήταν για τα μεγάλα βαλάντια. Και τα κτίρια του Gaudi στη Βαρκελώνη επαύλεις πλουσίων υπήρξαν... Δεν νομίζω ότι αυτό πρέπει να αποτελεί κριτήριο.

    Κατά τα άλλα, γέλασα πολύ με το σχόλιο για το "Φίλιον" (πρώην "Dolce")
    :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)