Αυτή η αριστερή στροφή είναι, σύμφωνα με τους διαπρεπέστερους των ΠΑΣΟΚολόγων, το κύριο μήνυμα των εκλογών που οφείλει να λάβει το κόμμα και να συμμορφωθεί, αν θέλει κάποτε να επιστρέψει στην εξουσία. Βέβαια, ο καθένας που χρησιμοποιεί τον όρο έχει κάτι διαφορετικό στο μυαλό του, χωρίς όμως να το εξηγεί και στους υπόλοιπους -με αποτέλεσμα το πραγματικό νόημα της περί ης ο λόγος "αριστερής στροφής" να παραμένει αδιευκρίνιστο.Το μόνο στο οποίο φαίνεται να συμφωνούν όλοι είναι ότι η Αριστερή Στροφή δεν περνάει από εκεί που βρίσκεται ο Σημίτης. Ούτε καν από κοντά. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες αναφέρουν ότι γίνονται προσπάθειες από ειδικούς επιστήμονες να καθαριστούν τα αρχεία του κόμματος από οποιαδήποτε αναφορά στην επάρατη οκταετία Σημίτη, που έστριψε το κόμμα προς τα δεξιά, ενώ εκπονούνται ειδικά τεστ για τα κομματικά στελέχη κατά τα πρότυπα του Σικελικού Εσπερινού: θα υποχρεώνονται να διαβάζουν τη λέξη "ποιότητα" -όσοι προφέρουν "πχιότητα", θα εκτελούνται επί τόπου.
Στην πραγματικότητα, πάνε πολλά χρόνια που το ΠΑΣΟΚ είχε πάψει να είναι αριστερό κόμμα, αν υποθέσουμε ότι υπήρξε τέτοιο ποτέ. Από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου ακόμα, ας πούμε κάπου μετά την πρώτη του τετραετία, το ΠΑΣΟΚ μετατράπηκε σε ένα κόμμα διαχείρισης της εξουσίας κατά τα πρότυπα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, χωρίς
όμως ποτέ να δημιουργήσει κοινωνικό κράτος επιπέδου των χωρών της δυτικής Ευρώπης και με κάποιες νεοελληνικές πατέντες στο φινίρισμα: η εργαλειακή χρήση του λαϊκισμού που έκανε ο Ανδρέας, και με την οποία έχουμε ξανασχοληθεί εδώ, δημιούργησε το λεγόμενο "λαϊκό", "πατριωτικό" ΠΑΣΟΚ -έναν μηχανισμό νομής της εξουσίας, φεουδοποίησης του κρατικού μηχανισμού και αποθέωσης των μικροσυμφερόντων όποιας κοινωνικής ομάδας μπορούσε να αποκτήσει ερείσματα στο Κόμμα-Κράτος. Κακομαθημένο ΠΑΣΟΚ, θα το ονόμαζα εγώ.Όταν η ηγεσία πέρασε στα χέρια του Σημίτη, το κόμμα είχε διαβρωθεί από αυτήν την ασθένεια κάθετα και οριζόντια -από τα κορυφαία στελέχη μέχρι την κομματική βάση. Ο Σημίτης προφανώς δεν εκτιμούσε ιδιαίτερα τον μηχανισμό που κληρονόμησε, αλλά δεν είχε και πολλές επιλογές: έπρεπε ή να πορευτεί μαζί του ή να οδηγήσει το κόμμα σε διάσπαση. Αντί να καθήσει να λύσει τα ιδεολογικά προβλήματα του κόμματος -ή μάλλον, της όλης ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας- προτίμησε να ρίξει το βάρος σε μια αποτελεσματική διακυβέρνηση, που θα είχε να παρουσιάσει κάποιο χειροπιαστό έργο. Σε έναν βαθμό το πέτυχε, αλλά προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια με αποτέλεσμα τη φθορά του και αργότερα την πτώση, ενώ η ενότητα του κόμματος διατηρήθηκε περισσότερο λόγω της κεντρομόλου δύναμης που ασκεί η εξουσία, παρά λόγω πολιτικής συνοχής.
Τον Σημίτη διαδέχτηκε ο Γιωργάκης, ο οποίος κληρονόμησε ακριβώς τον ίδιο μηχανισμό, αλλά όχι και την εξουσία. Όταν ανέλαβε, τον υποδέχονταν παντού με την κραυγή "άλλαξέ τα όλα" -χωρίς όμως να του διευκρινίζουν ποια "όλα" είχαν στο μυαλό τους. Είναι πια σαφές ότι ένα μεγάλο μέρος της κομματικής βάσης του ΠΑΣΟΚ αντιμετώπισε τον Γιωργάκη σαν συνεχιστή της παράδοσης του Ανδρέα: κακώς -ο ΓΑΠ ήταν εξ αρχής πολύ πιο κοντά στη νοοτροπία Σημίτη, παρά σε αυτήν του πατέρα του.Από εκεί και πέρα η ιστορία είναι γνωστή. Ο Γιωργάκης προσπάθησε αρχικά να πολιτευτεί με τον τρόπο που ήξερε και ήθελε: αντιπολίτευση ήπιων τόνων, συμμετοχική δημοκρατία, πολιτικές προτάσεις κλπ. Κατηγορήθηκε ως συναινετικός και χλιαρός. Άλλαξε τροπάρι, ύψωσε τους τόνους και άρχισε τις κραυγές και τις προσωπικές επιθέσεις στον Καραμανλή: αποτέλεσμα μηδέν, ήταν προφανές για το κακομαθημένο ΠΑΣΟΚ ότι προσπαθεί να φορέσει ξένα παπούτσια, και επιπλέον απομάκρυνε και μεγάλο μέρος από τους ψηφοφόρους που κινούνται μεταξύ των δύο κομμάτων εξουσίας.
Έτσι φτάσαμε εδώ που βρισκόμαστε σήμερα: ο μεν Γιωργάκης να προσπαθεί να κερδίσει χρόνο και να αντιμετωπίζει την εύλογη δυσπιστία για τις δυνατότητές του, ο δε Βενιζέλος να διεκδικεί την ηγεσία με μια ιδεολογική πλατφόρμα-περιβόλι: από τη μία, προβάλλει τον εαυτό του ως τον πολιτικό κληρονόμο του Ανδρέα (αμάν πια!) κι από την άλλη καταγγέλλει
τον "αρχηγικό χαρακτήρα" του ΠΑΣΟΚ επί ΓΑΠ -ναι, ενώ επί Ανδρέα το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν αρχηγικό κόμμα... Καυτηριάζει τις διαγραφές βουλευτών με απόφαση του προέδρου -μόνο όμως του προέδρου Γιωργάκη: ο πρώτος διδάξας Ανδρέας είναι ταμπού. Και επαγγέλλεται τόσο την Αριστερή Στροφή, όσο και τον προσεταιρισμό των ψηφοφόρων του μεσαίου χώρου (=ο χώρος μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, που πάει πότε από εδώ και πότε από εκεί). Προχτές σέρβιρε και μια ωραιότατη διακήρυξη είκοσι σημείων -ένα ευχολόγιο τόσο φιλολογίζον και γενικόλογο, που θα μπορούσε να το υιοθετήσει οποιοσδήποτε από τον Γιακουμάτο μέχρι τον Αλαβάνο.Έχουμε ακόμη καιρό μπροστά μας, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, για να δούμε πού θα γείρει η πλάστιγγα, αλλά τολμώ να διακινδυνεύσω μια πρόβλεψη: αν κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές ο Βενιζέλος, που είναι το αδιαφιλονίκητο φαβορί, θα δούμε μια ολομέτωπη επίθεση στη Νέα-Νέα Διακυβέρνηση, ανάλογου ήθους και ύφους με αυτήν που έκανε ο Καραμανλής στην τελευταία κυβέρνηση Σημίτη -δηλαδή με βάση τον παλιό καλό ΠΑΣΟΚικό λαϊκισμό. Αν κερδίσει ο Γιωργάκης, που προς ώρας δεν φαίνεται και πολύ πιθανό, προβλέπω ότι ο Βενιζέλος δεν θα αργήσει πολύ να αποσκιρτήσει -και να βαδίσει σιγά-σιγά στο δρόμο που βάδισαν πριν από αυτόν ο Τσοβόλας, ο Μάνος, ο Σαμαράς, ο Αβραμόπουλος, ο Στεφανόπουλος, ο Αρσένης... Ελπίζω να μην ξεχνάω κανέναν.
Οψόμεθα.
Σε χαιρετώ
Χασοδίκης
Ίσως πρέπει να κάνω πιο σαφές το σχόλιο για τον Σικελικό Εσπερινό και την "πχιότητα": Σύμφωνα με τον κορυφαίο ιστορικό Steven Runciman, οι Σικελοί αντάρτες του Εσπερινού έμπαιναν στα μοναστήρια και υποχρέωναν τους ξένους μοναχούς να πουν τη λέξη "τσιτσιρί", την προφορά της οποίας δεν μπορούσαν να πετύχουν οι γαλλόφωνοι. Όσοι το έλεγαν με γαλλική προφορά, εκτελούνταν επι τόπου (βλ. "Σικελικός Εσπερινός", Αθήνα 2003, εκδόσεις Γκοβόστη).
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλή ανάλυση
ΑπάντησηΔιαγραφήΓενικά συμφωνώ με πολλές επιμέρους διαπιστώσεις της ανάλυσής σου, αλλά νομίζω ότι (όπως και στο προηγούμενο κείμενο), αδικείς κάπως το Βενιζέλο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕξ αρχής θα συμφωνήσω ότι και το βλέμμα του και η όλη συμπεριφορά του προδίδουν δίψα για εξουσία, που γίνεται λίγο αποκρουστική. Πλην όμως, το βασικό ζήτημα στο ΠΑΣΟΚ δεν είναι αισθητικό, αλλά πολιτικό - και σε αυτό το πρόβλημα θεωρώ ότι μια πιθανή απάντηση τη δίνει ο Βενιζέλος. Εξηγούμαι:
Το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ επί Γιωργάκη ο λόγος της (τρίτης κατά σειρά) ήττας του ΠΑΣΟΚ υπό την αρχηγία του δεν είναι η ρητορική του αδυναμία, η έλλειψη πολιτικών αντανακλαστικών και διάφορα άλλα επιφαινόμενα, που ο λαός συνόψισε με τη φράση «δε μπορεί το παιδί». Δεν είναι καν η έλλειψη πολιτικού στίγματος που του καταμαρτυρούν: το πρόβλημα του Γ. Παπανδρέου είναι ότι έχει πολιτικό στίγμα – αλλά είναι αταίριαστο με ένα ευρωπαϊκό σοσιαλιστικό κόμμα. Γιατί το πολιτικό του στίγμα ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με το πολιτικό στίγμα του αμερικανικού δημοκρατικού κόμματος, κι έτσι βρίσκεται πολύ δεξιότερα από το πολιτικό στίγμα ενός ευρωπαϊκού σοσιαλιστικού κόμματος.
Το αμερικανικό Δημοκρατικό Κόμμα, για λόγους που έχουν να κάνουν με τις ιδιαιτερότητες της αμερικανικής ιστορίας, αποδέχεται πλήρως το φιλελευθερισμό στην οικονομία και απορρίπτει τον κρατικό έλεγχο (πράγμα που οδηγεί κάποιους πολιτικούς αναλυτές να μιλούν για «δικτατορία του φιλελευθερισμού στις ΗΠΑ»). Η διαφορά του έγκειται κυρίως στην έμφαση που δίνει (πέραν του οικονομικού φιλελευθερισμού) στον πολιτικό φιλελευθερισμό, δηλ. στο σεβασμό των ατομικών και μειονοτικών δικαιωμάτων, την πολυπολιτισμική εκπαίδευση κλπ. Ο Γ. Παπανδρέου είναι φανερό ότι ενστερνίζεται τον πολιτικό φιλελευθερισμό: Οι θέσεις του περί αποποινικοποίησης της χρήσης «μαλακών» ναρκωτικών, η προσήλωσή του στο πρότυπο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας, οι προτάσεις του για δικαίωμα ψήφου των μεταναστών, η αποδοχή του δικαιώματος συλλογικού (και όχι ατομικού κατά την πάγια ελληνική θέση) αυτοπροσδιορισμού της μουσουλμανικής μειονότητας ως τουρκικής, είναι ενδεικτικά στοιχεία, μερικά από τα οποία κόστισαν στο ΠΑΣΟΚ, γιατί έρχονται σε αντίθεση με το πατριωτικό αισθητήριο των ψηφοφόρων του. Το πρόβλημα όμως δεν είναι τόσο ο ακραίος πολιτικός φιλελευθερισμός που διαπνέει τις θέσεις του, αλλά ο συνδυασμός του, κατά το πρότυπο των αμερικανών Δημοκρατικών, με τον οικονομικό φιλελευθερισμό: ρητή καταδίκη του «κρατισμού», πρόταση ανασφάλιστης εργασίας των νέων, αποδοχή της ίδρυσης ιδιωτικών («μη κρατικών») πανεπιστημίων με αναθεώρηση του άρθρου 16.
Σε αυτά τα θέματα (όπου ο Βενιζέλος εξέφρασε την αριστερότερη άποψη και διαφώνησε), όπως και με την εμβληματική επιλογή να περιλάβει τους Μάνο - Ανδριανόπουλο στα ψηφοδέλτια του ΠΑΣΟΚ, ο Γιωργάκης εξέπεμψε ένα πολιτικό στίγμα πολύ δεξιότερο από το συνηθισμένο του ΠΑΣΟΚ (και ας μην αναφερθώ καθόλου στις "σχέσεις στοργής" του με την υπερδύναμη που επίσης ξενίζουν). Επομένως η "ανάγκη αριστερής στροχής" μπορεί να διατυπώνεται ίσως υποκριτικά από κάποιους, αλλά είναι εντελώς υπαρκτή, δεδομένου ότι επί Γιωργάκη το ΠΑΣΟΚ μετατράπηκε σε ένα μεταμοντέρνο φλου πράγμα μεταξύ Μπιλ Κλίντον και Τόνυ Μπλαιρ, με ένα ωραίο περιτύλιγμα "παπανδρεϊκής δυναστείας" από το Καλέντζι Αχαϊας. Κατά τη γνώμη μου, για το καλό του ΠΑΣΟΚ αλλά και του πολιτικού συστήματος της χώρας, αυτό το μπάσταρδο πολιτικό μόρφωμα του "ΠΑΣΟΚ αλά Γιωργάκη" πρέπει επειγόντως να πεθάνει, και να αντικατασταθεί από ένα ιδεολογικά συνεπές, ευρωπαϊκό κεντροαριστερό κόμμα. Δεν ξέρω αν ο Βενιζέλος είναι ο καταλληλότερος για να το πράξει αυτό - έχει πάντως γράψει αρκετά και ενδιαφέροντα πράγματα για το σύγχρονο δίπολο Αριστεράς - Δεξιάς (εκδ. Πόλις, Δύο Λέξεις: Αριστερά - Δεξιά στην εποχή μας), που ο Γιωργάκης ούτε να τα ονειρευτεί δε μπορεί. Και αν δεν είναι ο Βενιζέλος, πρέπει να είναι κάποιος άλλος. Πάντως ο Γιωργάκης πρέπει να φύγει.
Επίσης νομίζω ότι αδικείς τον Βενιζέλο και με την τελευταία σου παράγραφο, δηλ. την εκτίμηση, ότι αν κερδίσει ο Γιωργάκης αυτός θα αποχωρήσει από το ΠΑΣΟΚ. Ο Βενιζέλος έχει ήδη διακηρύξει, σε όλους τους τόνους, ότι σε περίπτωση ήττας του θα αποδεχτεί το αποτέλεσμα και θα παραμείνει στο ΠΑΣΟΚ. Αυτός που δεν έχει διακηρύξει κάτι τέτοιο, και αντιθέτως διαδίδει διάφορα σενάρια περί κινδύνου διάσπασης του ΠΑΣΟΚ (ουσιαστικά απειλώντας ότι θα το διασπάσει ο ίδιος αν δεν επανεκλεγεί) είναι ο Γιωργάκης. Και αυτή η ιδιοκτησιακή του αντίληψη είναι, κατά τη γνώμη μου, άλλος ένας λόγος για τον οποίο πρέπει να ηττηθεί.
ΑπάντησηΔιαγραφήφίλε Σπύρο
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν νομίζω ότι διαφωνούμε ιδιαίτερα. Σε αυτά που λες οι ενστάσεις μου είναι οι εξής: α) Μπορεί όντως ο ΓΑΠ να ενστερνίζεται τον πολιτικό φιλελευθερισμό, όπως επισημαίνεις, ωστόσο το πρόβλημα εδώ δεν είναι να κρεμάσουμε τη σωστή ταμπέλα στα πιστεύω του, αλλά να δούμε πώς αυτά μεταφράζονται σε όρους τρέχουσας πολιτικής. Θεωρώ ότι αυτό δεν κατέστη επαρκώς σαφές, και ότι από τα δείγματα που αναφέρεις δεν μπορούμε να εξάγουμε συνολικά συμπεράσματα.
β) Σε κάθε περίπτωση, η πολιτική ενός κόμματος (και δη "σοσιαλιστικού") δεν μπορεί να αποτελεί προσωπική επιλογή του αρχηγού: είναι ευθύνη του συνόλου.
γ) Αν και μεσολάβησε το Εθνικό Συμβούλιο, ακόμη το περιεχόμενο της περίφημης "αριστερής στροφής" παραμένει ασαφές (κατά τη γνώμη μου πάντα -άλλοι μπορεί να το βλέπουν διαυγέστατο...). Το μόνο ξεκάθαρο είναι ότι -για το "όλον ΠΑΣΟΚ"- "αριστερή στροφή" και διακυβέρνηση Σημίτη είναι έννοιες ασύμβατες μεταξύ τους...
δ) Το αν αδικώ τον Βενιζέλο θα φανεί στην πορεία: πρόθεσή μου πάντως δεν είναι να τον αδικήσω, ούτε να υποστηρίξω τον Γιωργάκη. Αλλά επιμένω ότι ούτε ο Βενιζέλος έχει απαντήσει σαφώς στο ερώτημα τι ΠΑΣΟΚ έχει στο μυαλό του (με όρους πραγματικής πολιτικής και όχι με γενικές ιδεολογικές τοποθετήσεις, στις οποίες όλοι λίγο πολύ συμπίπτουν). Και, εν πάση περιπτώσει, κρατάω μια πισινή για τις προοδευτικές ιδέες Βενιζέλου, ενθυμούμενος π.χ. τη θέση του για τις ταυτότητες ή το γνωστό περιστατικό στην έκθεση Outlook, όσο και για τις ικανότητές του ενθυμούμενος τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, της οποίας υπήρξε ο πρωτομάστορας...
Όσο για το θέμα της πιθανής διάσπασης, γνωρίζω τις δεσμεύσεις του, αλλά επίτρεψέ μου να μην δίνω πολλή βάση: ο ίδιος έχει διακηρύξει σε όλους τους τόνους ότι το βασικό πρόβλημα του κόμματος είναι η ηγεσία, που είναι ανίκανη, που θέλει ένα ΠΑΣΟΚ μικρό και ηττοπαθές κλπ. Αν χάσει τις εκλογές, πώς θα παραμείνει "υπό" μία τέτοια ηγεσία (εκτός πια κι αν εκλεγεί ο Σκανδαλίδης...); Αυτή είναι η απορία μου, και γι' αυτό πιστεύω ότι θα φύγει. Δεν διεκδικώ το αλάθητο -μια εκτίμηση κάνω, και ελπίζω να μου αναγνωρίσεις ότι δεν είναι εντελώς αυθαίρετη...
Και μία τελική παρατήρηση -ή μάλλον απορία: αν έπρεπε να διαλέξουμε ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ του Σημίτη και το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα, τι θα διαλέγαμε;