Emigre (μέρος ΙΙΙ)

Πριν από μερικούς μήνες, σε μία συνέντευξή της στη Lifo (αν δε με απατά η μνήμη μου), η Μάγια Τσόκλη είχε εκφράσει την άποψη ότι οι μετανάστες δεν εμπλουτίζουν την ελληνική κοινωνία, γιατί δεν βλέπουν την Ελλάδα σαν μόνιμη κατοικία τους αλλά σαν τόπο προσωρινής διαμονής -απ' όπου κάποτε ευελπιστούν να φύγουν.

Δεν ξέρω από πού έβγαλε αυτό το συμπέρασμα η καλή δημοσιογράφος -αλλά διαφωνώ κάθετα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη. Προσωπικά, θεωρώ τους μετανάστες ένα μεγάλο κέρδος και μία μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική κοινωνία: ακόμη κι αν δεν θέλει κανείς να επικαλεστεί ανθρωπιστικούς ή άλλους συναισθηματικούς λόγους για να δικαιολογήσει γιατί θα έπρεπε να τους υποδεχτούμε και να τους κάνουμε τη ζωή ευκολότερη, ας δούμε τι πρακτικά οφέλη αποκομίζουμε από αυτούς.

Οφέλη δημογραφικά: Οι μετανάστες αυξάνουν τον πληθυσμό της χώρας, τον οποίο εμείς οι γηγενείς δεν μπορούμε πια, απ' ό,τι φαίνεται, να αυξήσουμε επαρκώς -οι στατιστικές δείχνουν ότι η Ελλάδα σταδιακά "γερνάει". Οι περισσότεροι μετανάστες είναι σε παραγωγική ηλικία, εργάζονται, κάνουν παιδιά -και επομένως βοηθούν παρεμπιπτόντως και στην αντιμετώπιση του ασφαλιστικού προβλήματος, αυξάνοντας την αναλογία ασφαλισμένων προς συνταξιούχους. Με την προϋπόθεση, βέβαια, ότι είναι ασφαλισμένοι -άρα νόμιμοι.

Οφέλη οικονομικά: οι μετανάστες είναι συνήθως πρόθυμοι να εργαστούν σε τομείς που οι Έλληνες πια αποφεύγουν, όπως η οικοδομή και οι αγροτικές εργασίες. Προσοχή: λέω "να εργαστούν", όχι "να γίνουν αντικείμενο εκμετάλλευσης" -που σημαίνει ότι πρέπει να απολαμβάνουν ίδια δικαιώματα και ίδιες αμοιβές με τον Έλληνα εργαζόμενο. Όποιος έχει επαφή με την επαρχία -την όποια επαρχία- γνωρίζει πόσα σπίτια έχουν αναστηλωθεί και πόσα χωράφια καλλιεργούνται χάρη στους μετανάστες, τα οποία διαφορετικά θα ήταν ερείπια και χερσοτόπια.

Περαιτέρω, οι μετανάστες μέσα στις πόλεις δημιουργούν καινούργια οικονομική δραστηριότητα: ανοίγουν μαγαζιά, χρησιμοποιούν (πολύ) τραπεζικές και τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, δημιουργούν ζήτηση για κατοικία. Όλα αυτά είναι τζίρος, που το Κράτος έχει κάθε λόγο να θέλει να είναι εμφανής και φορολογούμενος...

Οφέλη πολιτισμικά: η εγκατάσταση στη χώρα μας ανθρώπων από διαφορετικές κουλτούρες και με διαφορετικές πολιτιστικές προσλαμβάνουσες μπορεί να εμπλουτίσει σημαντικά τη μέχρι πρόσφατα κλειστή ελληνική κοινωνία -οι προσμείξεις δίνουν συνήθως ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Για να απολαύσει αυτά τα οφέλη η ελληνική κοινωνία, όμως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ουσιαστική ένταξη των μεταναστών σε αυτήν. Απαιτούνται επομένως διαφορετικές πολιτικές από αυτές που έχουν εφαρμοστεί μέχρι τώρα -ή μάλλον, για να ακριβολογούμε, απαιτείται κάποια πολιτική και όχι αυτό το συνονθύλευμα τυχαίων ρυθμίσεων που υπάρχει τώρα και παρουσιάζεται σαν πολιτική.

Κατά την ταπεινή μου άποψη, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, το ζήτημα "μετανάστευση" πρέπει να χωριστεί σε δύο σκέλη: ένταξη των ήδη υπαρχόντων αλλοδαπών στην κοινωνία μας, και διαμόρφωση μελλοντικής πολιτικής με ορίζοντα τουλάχιστον εικοσαετίας. Ας τα πάρουμε χωριστά.

Πρώτα απ' όλα, και για να τελειώνουμε με τα τυπικά: θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα άμεσης νομιμοποίησης όλων των παρανόμως διαβιούντων στην Ελλάδα αλλοδαπών, με συνοπτικές διαδικασίες, με τα ευρύτερα δυνατά κριτήρια και χωρίς εξαιρέσεις. Εκτός από όσους αποδεδειγμένα αποτελούν απειλή για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια (πράγμα που μπορεί εύκολα να διαπιστωθεί μέσω ποινικού μητρώου), οι υπόλοιποι πρέπει να νομιμοποιηθούν -περίπου όπως έγινε πριν δύο χρόνια στην Ισπανία. Να καταγραφούν, να ξέρουμε πόσοι είναι και τι κάνουν στη χώρα μας.

Δεύτερον, να παραχωρηθεί η ελληνική υπηκοότητα στα παιδιά των μεταναστών που γεννιούνται στη χώρα μας και παραμένουν συνεχώς για κάποιο διάστημα -ας πούμε, μέχρι να πάνε στο σχολείο. Και παράλληλα, να αποκλειστεί η δυνατότητα απέλασης των γονιών τους, παρεκτός για σοβαρούς λόγους δημοσίας τάξεως.

Τρίτον, να εφαρμοστεί μια ρεαλιστική πολιτική χορήγησης ασύλου: από το 2003 μέχρι το 2006, επί συνόλου περίπου 34.000 αιτήσεων, το Ελληνικό Κράτος χορήγησε πολιτικό άσυλο σε μόλις 410 πρόσφυγες (ποσοστό περίπου 1 %, μόλις το ένα δέκατο του ευρωπαϊκού μέσου όρου).

Από εκεί και πέρα, χρειάζονται συγκεκριμένα μέτρα και πολιτικές ένταξης στην κοινωνία: εκμάθηση γλώσσας, σεμινάρια για τα δικαιώματά τους ως εργαζομένων, απλοποίηση των διαδικασιών ανανέωσης άδειας διαμονής, διευκολύνσεις στην επαφή με τις δημόσιες υπηρεσίες -και διάφορα άλλα, που μπορεί να βρεθούν σε συνεργασία και με τις ενώσεις μεταναστών, και με κοινωνικές ΜΚΟ που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα.



Μπορεί να διαφωνείς, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, να θεωρείς ότι η χώρα δεν μπορεί να γίνεται ξέφραγο αμπέλι. Δεν έχεις άδικο, αλλά τουλάχιστον για μια δεκαετία ήταν -και αυτό διαμόρφωσε μια κατάσταση μπροστά στην οποία δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια. Η πολιτική του "όσοι μπήκανε μπήκανε, οι υπόλοιποι απέλαση" είναι εκ προοιμίου αποτυχημένη -είδαμε εχθές το γιατί. Η παρούσα κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί -δεν ωφελεί κανέναν και δημιουργεί όλο και περισσότερα κοινωνικά προβλήματα. Επομένως, κάτι πρέπει να αλλάξει.

Από εκεί και πέρα, απαιτείται να γίνει και ένας σχεδιασμός για το μέλλον. Σχεδιασμός ρεαλιστικός, χωρίς αγκυλώσεις, που θα ξεκινά από δύο δεδομένα: πρώτον, ότι η μετανάστευση δεν πρόκειται να σταματήσει. Αν επαληθευτούν οι ζοφερές προβλέψεις των επιστημόνων για την κλιματική αλλαγή, στους ήδη υπάρχοντες οικονομικούς μετανάστες και πολιτικούς πρόσφυγες σύντομα θα προστεθούν πολλά εκατομμύρια περιβαλλοντικών προσφύγων. Για την ανακοπή του ρεύματος χρειάζονται πολιτικές παγκόσμιας κλίμακας που δεν φαίνονται στον ορίζοντα, επομένως πρέπει να προετοιμαστούμε σαν χώρα για να αντιμετωπίσουμε το μερίδιο που μας αναλογεί από το επερχόμενο κύμα μεταναστών. Δεύτερον, ότι η λαθρομετανάστευση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί πλήρως, ακόμα κι αν περιφραχτούν τα σύνορα με συρματόπλεγμα και διοριστούν άλλες διακόσιες χιλιάδες συνοριοφύλακες: πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι αρκετά απελπισμένοι ώστε να βρουν τον τρόπο να μπουν στη χώρα, ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους.

Υπάρχουν όμως πολλοί περισσότεροι που θα ήθελαν να έρθουν στην Ελλάδα για να εργαστούν νόμιμα, χωρίς να είναι πρόθυμοι να παίζουν κυνηγητό με την αστυνομία. Ξέρεις, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τι μαθαίνουν αυτοί οι άνθρωποι για την Ελλάδα; "Νόμιμα δεν μπορείς να έρθεις. Έλα παράνομα, και βλέπουμε...". Αυτό είναι που πρέπει να αλλάξει: να δοθεί η δυνατότητα να έρχονται νόμιμα -και ελεγχόμενα. Όχι βέβαια με επιτροπές-φαντάσματα και λίστες του Σίντλερ. Χίλιες φορές καλύτερα να γίνεται μία κλήρωση, και να δίνονται π.χ. δύο χιλιάδες visa το χρόνο.

Όσο για το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης, εφόσον δεν μπορεί να λυθεί, θα πρέπει και εκεί η Πολιτεία να κάνει κάποιες παραχωρήσεις. Να αναγνωρίσει, για παράδειγμα, ότι το δικαίωμά της να περιφρουρεί τα σύνορα και να απελαύνει όσους μπαίνουν παράνομα δεν μπορεί να επεκτείνεται απεριόριστα: μετά από ένα χρονικό διάστημα συνεχούς διαμονής, π.χ. μία τριετία, θα ήταν σκόπιμο ο παράνομος αλλοδαπός να μπορεί να νομιμοποιηθεί.

Στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος κυριαρχούν αντιδιαμετρικά αντίθετες απόψεις για το θέμα. Οι μεν απαιτούν την εκδίωξη των μεταναστών, οι δε διεκδικούν μία Ελλάδα χωρίς σύνορα. Και οι μεν και οι δε πάσχουν -αν μη τι άλλο- από έλλειψη ρεαλισμού. Ένα δημοφιλές σύνθημα της άκρας αριστεράς λέει: "Οι μετανάστες δεν είναι πρόβλημα -έχουν προβλήματα". Οι μετανάστες μπορεί να μην είναι πρόβλημα, το φαινόμενο "μετανάστευση" όμως είναι, και μάλιστα πρόβλημα παγκόσμιας κλίμακας. Και δεν πρόκειται να λυθεί ούτε με πολιτικές στρουθοκαμηλισμού, αλλά ούτε και με μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις.

Κλείνω κάπου εδώ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -το θέμα δεν εξαντλείται. Ελπίζω τουλάχιστον ότι ακουμπήσαμε κάποιες από τις πιο σημαντικές πτυχές του. Προσωπικά, σαν άνθρωπος που κατοικεί και δουλεύει στο κέντρο της Αθήνας, χαίρομαι αυτό το πολύχρωμο πλήθος που βλέπω τα τελευταία χρόνια στους δρόμους της πόλης. Χαίρομαι με τις διαφορετικές γλώσσες που ακούω, τις μυρωδιές από τις ημιυπόγειες κουζίνες, τα μαγαζάκια με τις ταμπέλες τις γραμμένες σε παράξενες γραφές. Έτσι για αλλαγή, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, είπα να αφήσω για το τέλος αυτήν την αισιόδοξη εικόνα. Και την ευχή να αποδειχθεί ότι η Μάγια Τσόκλη έχει άδικο...

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης