Λόρδος Βύρων, ο αρχηγός των ατάκτων

Σήμερα που κάθομαι και γράφω αυτό το κείμενο, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, είναι Τρίτη, 19 Ιουνίου, και έχουν περάσει τρεις μέρες από τότε που το γνωστό πλέον βίντεο με τα ανδραγαθήματα των Οργάνων του Α.Τ. Ομονοίας βγήκε στη δημοσιότητα. Περιέργως πως, ο αρμόδιος Υπουργός Δημοσίας Τάξεως βρίσκεται ακόμη στη θέση του, στην οδό Κατεχάκη. Για να δούμε λοιπόν λίγο το γιατί...

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που καταγγελίες για βάναυση και απάνθρωπη συμπεριφορά των αστυνομικών οργάνων βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Δεν πάνε παρά μερικές εβδομάδες από τότε που στα δελτία ειδήσεων ακούσαμε την ιστορία ενός κρατουμένου στο Α.Τ. Καλλιθέας, ψυχικά πάσχοντος, ο οποίος φέρεται να συνελήφθη αρτιμελής και στη συνέχεια, αφού πρώτα πέρασε από το εν λόγω αστυνομικό τμήμα, να μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση. Είναι όμως η πρώτη φορά που μια τέτοια καταγγελία συνοδεύεται από τεκμηρίωση τέτοια, που να μην αφήνει κανένα περιθώριο αμφιβολίας για την αλήθεια της (μία εικόνα αξίζει όσο χίλιες λέξεις και τα λοιπά).

Η συνήθης πρακτική σε ανάλογες περιπτώσεις είναι η διεξαγωγή ένορκης διοικητικής εξέτασης, της γνωστής μας ΕΔΕ. Η συνήθης κατάληξη των ΕΔΕ, πάλι, είναι σε κάποιο ράφι του αρχείου του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, είτε διότι "δεν επαρκούν τα αποδεικτικά στοιχεία", είτε διότι κρίνεται ότι το Όργανο που ελέγχεται έδρασε -έστω και οριακά- μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο νόμος. Στην πράξη, η ΕΔΕ είναι ο ιδανικός μηχανισμός συγκάλυψης: τα ανώτερα κλιμάκια της ιεραρχίας μπορούν να ισχυριστούν ότι "ορίστε, εμείς πράξαμε τα προβλεπόμενα", η διαδικασία καθυστερεί αρκετά ώστε το εκάστοτε θέμα να φύγει από τα πρωτοσέλιδα και να ξεχαστεί, και στο τέλος το ελεγχόμενο όργανο τη βγάζει ανώδυνα με καμιά επουσιώδη πειθαρχική ποινή τύπου επίπληξης.

Η θεωρία της πολιτικής ευθύνης

Από τις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης του 2002 μέχρι τις εθνικές εκλογές του 2004, ο σημερινός πρωθυπουργός ζητούσε (εκτός από "εκλογές εδώ και τώρα") την παραίτηση δύο υπουργών την εβδομάδα, κατά μέσο όρο -όταν είχε κέφια, και περισσοτέρων. Οι αιτιάσεις που προέβαλε κάθε φορά είχαν μια κάποια ποικιλία, συνήθως όμως επικεντρώνονταν στο ζήτημα της πολιτικής ευθύνης των υπουργών για πράξεις, παραλείψεις, λάθη και σκάνδαλα (υπαρκτά ή ανύπαρκτα) στελεχών των υπουργείων, από διάφορες βαθμίδες.

Όταν ο Κ. Καραμανλής κατάφερε να καθήσει στη Μεγάλη Πολυθρόνα του Μαξίμου, και εξέδωσε το γνωστό του φιρμάνι "Σεμνότητα και Ταπεινότητα", ενδεχομένως θα περίμενε κανείς ανάλογη αντιμετώπιση και στα στραβοπατήματα των δικών του στελεχών. Στην πράξη, όμως, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι: η μόνιμη επωδός του Ατρόμητου Ρουσόπουλου όταν προκύπτει ζήτημα πολιτικής ευθύνης οποιουδήποτε υπουργού της Νέας Διακυβέρνησης είναι ότι "η κυβέρνηση δεν προκαταλαμβάνει τις αποφάσεις της ανεξάρτητης Δικαιοσύνης -ας αποφανθεί η τελευταία και βλέπουμε". Χαριτωμένη υπεκφυγή, αλλά δεν παύει να είναι υπεκφυγή...

Υπάρχει μία ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στην πολιτική ευθύνη, την οποία είτε αναλαμβάνει το πολιτικό πρόσωπο από μόνο του είτε του την αποδίδει ο πολιτικός του προϊστάμενος, και στην ποινική ευθύνη, η οποία κρίνεται από τα Δικαστήρια: η δεύτερη μπορεί να στείλει κάποιον στη φυλακή, πράγμα που δεν ισχύει για την πρώτη. Γι' αυτό το όλο σύστημα της ποινικής δικαιοσύνης βασίζεται στο αξίωμα "καλύτερα να αθωωθούν εκατό ένοχοι, παρά να καταδικαστεί ένας αθώος". Γι' αυτό και η αθωότητα του κατηγορουμένου κατ' αρχήν τεκμαίρεται -η ενοχή είναι που πρέπει να αποδειχθεί, "τεκμήριο της αθωότητας" λέγεται και καλό είναι πότε-πότε να το θυμόμαστε. Και γι' αυτό η ποινική δικαιοσύνη δεν μπορεί να (αντι)δρά βιαστικά: διότι πρέπει να εκτιμηθούν διάφορες παράμετροι πέραν από το ποιος έκανε τι, όπως λόγου χάριν τα τυχόν ελαφρυντικά, που μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετική αντιμετώπιση του δράστη. Το ότι η όλη διαδικασία διαρκεί υπερβολικά είναι άλλο (πονεμένο) ζήτημα -θα το δούμε άλλη φορά, Μοναδικέ μου Αναγνώστη.

Αντίθετα, η απόδοση πολιτικής ευθύνης βασίζεται στο γνωστό αξίωμα για τη γυναίκα του Καίσαρα, που δεν αρκεί να είναι τίμια -πρέπει και να φαίνεται. Απολύτως λογικά · αν περιμένει κανείς να αποφανθεί οριστικά η Δικαιοσύνη για να αποδοθούν πολιτικές ευθύνες, το πιθανότερο είναι η απόδοσή τους να μην έχει πια νόημα. Οπότε; Οπότε το όλο θέμα ανάγεται σε ένα παιχνίδι εντυπώσεων: κανείς δεν τολμά να ζητήσει την παραίτηση του Υπουργού, επειδή η καθαρίστρια του Υπουργείου φέρεται να έκλεβε τις χλωρίνες -όταν όμως η παρατυπία είναι σοβαρή και βγάζει μάτι (όπως στην περίπτωση του επίμαχου βίντεο), ο Υπουργός παραιτείται ή τον παραιτούν, όπως έγινε καλή ώρα πρόσφατα με τον Σ. Τσιτουρίδη, και με πολλούς άλλους πριν από αυτόν.

Βίος και πολιτεία ενός Λόρδου

Η περίπτωση Πολύδωρα είναι αρκούντως χαρακτηριστική: πήρε τη θέση του Βουλγαράκη, όταν κρίθηκε ότι ο τελευταίος είχε αρκετά φθαρεί στο Δημοσίας Τάξεως με τις υποθέσεις των υποκλοπών και των Πακιστανών, και θα ήταν καλύτερα να πάει να ξεκουραστεί στη Μπουμπουλίνας για να μην καεί εντελώς, απαλλάσσοντας παράλληλα και τον πολυάσχολο πρωθυπουργό μας από το βαρύ φορτίο του Υπουργείου Πολιτισμού. Φρόντισε γρήγορα ο κύριος Βύρων να μείνει αλησμόνητος, πρώτα αναγορεύοντας τα όργανα της τάξεως σε "πραίτορες ουρμπάνις" και κατόπιν καλύπτοντας κάθε κατόρθωμά τους (στρατιωτάκια ακούνητα κλπ.). Κατά τη διάρκεια της θητείας του η Αστυνομία γενικώς ξεχαρβαλώθηκε, οι so-called "γνωστοί-άγνωστοι" κουκουλοφόροι κάνουν πάρτι όποτε θέλουν, σχεδόν μπήκαν στη Βουλή και έφτασαν να στήνουν δικά τους μπλόκα στην Πλατεία Εξαρχείων, χτυπήθηκε με ρουκέτα η Αμερικάνικη Πρεσβεία από δύο μυστήριους με παπάκι (!), και για κανένα δίμηνο τουλάχιστον καθιερώθηκε στην Αθήνα η Ημέρα Γενικής Παράλυσης κάθε Πέμπτη, όσο κρατούσε το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο. Όταν δε οι Πραίτορες αποφάσισαν να δείξουν τα δόντια τους, συνέλαβαν 51 άτομα στην καθησιά τους -για να έρθει μετά η Δικαιοσύνη και να αθωώσει τα 49 από αυτά, κάνοντάς τους ολωσδιόλου ρεζίλι. Κατά τα λοιπά, οι καταγγελίες για κρούσματα αστυνομικής αυθαιρεσίας και βίας συνεχίζονται αμείωτες.

Υπάρχει πολιτική ευθύνη του Λόρδου Βύρωνα για αυτά τα ανδραγαθήματα; Ασφαλώς και υπάρχει. Υπάρχει πολιτική ευθύνη για την τελευταία αυτή ιστορία με τους παλικαράδες του Α.Τ. Ομονοίας; Βεβαιότατα (λεπτομέρεια με σημασία: η ιστορία αυτή τώρα βγήκε στη δημοσιότητα, αλλά δεν είναι πρόσφατη. Το περιστατικό έγινε πριν από ένα χρόνο, και τίποτα δεν μας αποτρέπει από το να συμπεράνουμε ότι στο μεσοδιάστημα εφαρμόστηκε κατά σύστημα η ίδια πρακτική...). Ποιος φταίει για την ασυδοσία των Πραιτόρων, αν όχι ο Υπουργός που τους αναβάπτισε σε τέτοιους -και καλύπτει πολιτικά τα κατορθώματά τους σε κάθε ευκαιρία; Ποιος δήλωσε στη Βουλή ότι κάνει αγγαρεία στο Υπουργείο του; Τι κάνει νιάου νιάου στα κεραμίδια;



The Lord of the Rings

Ο Λόρδος Βύρων, Αρχηγός των Πραιτόρων, ως γνωστόν δεν υπήρξε από τις επιλογές του κόουτς Καραμανλή για τη βασική ενδεκάδα της Νέας Διακυβέρνησης · μπήκε αλλαγή στο δεύτερο ημίχρονο. Δεν είναι από τα στελέχη του σκληρού πυρήνα που περιβάλλει τον Αρχηγό. Δεν είναι τεχνοκράτης όπως ο Αλογοσκούφης, δεξιός επιστήμων-καθηγητής όπως ο Προκόπης Παυλόπουλος, από πολιτικό τζάκι όπως ο Λιάπης, δελφίνος όπως η Ντόρα και ο Αβραμόπουλος. Δεν εκλέγεται σε "κρίσιμη" εκλογική περιφέρεια που είναι σκόπιμο να εκπροσωπείται στην κυβέρνηση, όπως ο Κεφαλογιάννης. Δεν είναι ο πονηρός Σαρακατσάνος-δόλωμα για τον "μεσαίο χώρο" όπως ο Σουφλιάς. Δεν έχει χρεωθεί κρίσιμες "μεταρρυθμίσεις", όπως η Γιαννάκου. Δεν είναι καν Παναθηναϊκός (απ' όσο ξέρω...).

Επιπλέον, είναι πολιτικός παλαιάς κοπής, περασμένης γενεάς, με appeal της δεκαετίας του '80 και πολιτικό λόγο της δεκαετίας του '50. Δεν έχει να επιδείξει κανένα ιδιαίτερο έργο στο παρελθόν, η τρέχουσα υπουργική του θητεία δεν μπορεί να θεωρηθεί επιτυχημένη (...), έχει χρεωθεί ένα χαρτοφυλάκιο που έχει κάψει πολλούς προκατόχους του και ο ίδιος έχει δηλώσει -ενώπιον του Κοινοβουλίου μάλιστα- ότι βαρυγκομάει εκεί που βρίσκεται. Η ερώτηση είναι απλή και προφανής: Γιατί δεν φεύγει (ή δεν τον φεύγουν);

Υπάρχουν δύο λογικές εξηγήσεις, που αλληλοσυμπληρώνονται. Η πρώτη: Ο Λόρδος Βύρων είναι αναλώσιμος. Για τους λόγους που αναφέρονται παραπάνω, δεν είναι κεντρικό πρόσωπο της κυβέρνησης Καραμανλή, και δεν υπήρξε πρώτη επιλογή για το χαρτοφυλάκιό του. Ο Αρχηγός επιμένει να τον κρατάει στη θέση του, για να μην κάψει κάποιο άλλο, πιο απαραίτητο στέλεχος, σε ένα υπουργείο-φωτιά που επιπλέον θεωρείται προνομιακό πεδίο της Δεξιάς (Τάξις και Ασφάλεια). Αφού δεν τον "έστειλε" όταν δήλωσε ότι κάνει αγγαρεία (όπως θα ήταν το λογικό), το να τον αλλάξει τώρα, τρεις κουτσούς μήνες πριν τις εκλογές, δεν εξυπηρετεί απολύτως τίποτα. Η κοινωνία μας διαμορφώνει την άποψή της με κάπως περίεργα κριτήρια, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και με βάση τα κριτήρια αυτά οι όποιες γκάφες του Πολύδωρα δεν χρεώνονται στον πρωθυπουργό -ενώ του Αλογοσκούφη, λόγου χάριν, χρεώνονται και με το παραπάνω.

Η δεύτερη εξήγηση είναι ότι ο Αρχηγός των Πραιτόρων παίζει παράλληλα έναν διπλό ρόλο μαντρόσκυλου: συγκρατεί στο μαντρί του κόμματος κάποιους ακραιφνείς δεξιούς ψηφοφόρους, είτε της λεγόμενης "λαϊκής" δεξιάς είτε της άκρας δεξιάς, που δεν πολυπείθονται από τα ιδεολογήματα περί "μεσαίου χώρου" και θα μπορούσαν να λοξοκοιτάξουν κατά τα κόμματα των Καρατζαφέρη-Παπαθεμελή. Αν έχεις την εντύπωση, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ότι αυτοί αποτελούν αμελητέα ποσότητα, κάνεις λάθος: για να επανέλθουμε στο περιστατικό του Α.Τ. Ομονοίας, εσύ μπορεί να έφριξες με το βίντεο που είδες στην τηλεόραση -να είσαι σίγουρος, όμως, ότι πάρα πολλούς τους άφησε αδιάφορους ("και τι έγινε μωρέ που ρίξανε δυο σφαλιάρες στα κλεφτρόνια/τους κωλοαλβανούς/τα πρεζόνια;"), και κάποιοι άλλοι μπορεί και να αναφωνήσανε "μπράβο τους". Συνολικά σαν κοινωνία δεν είμαστε δα και τόσο αταλάντευτοι σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα -των άλλων, εννοείται, τα δικά μας δεν τα διαπραγματευόμαστε...

Επιπλέον, στον ρόλο του αυτόν, ο Λόρδος Βύρων χρησιμεύει και για να "γαυγίζει" τον Συνασπισμό: με μία ρητορική που λίγο απέχει από την αντίστοιχη του Εμφυλίου πολέμου (με τους εαμοβούλγαρους κομμουνιστοσυμμορίτες με τα κονσερβοκούτια), ταυτίζει εδώ και κάμποσο καιρό τον Συνασπισμό με τους κουκουλοφόρους, τους "έκνομους", τα φαινόμενα τυφλής βίας και τα συναφή, προσπαθώντας να ενεργοποιήσει συγκεκριμένα συντηρητικά αντανακλαστικά σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας. Είναι σκανδαλώδες, αλλά η αντίδραση της κοινωνίας είναι χλιαρή. Είναι επικίνδυνο για τη Δημοκρατία (αλίμονο αν εν έτει 2007 ζητούνται πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης των κομμάτων που εκπροσωπούν τον ελληνικό λαό στη Βουλή), αλλά μπροστά στο μεγάλο στοίχημα της Νέας Διακυβέρνησης για μια δεύτερη τετραετία αυτά είναι λεπτομέρειες. Τέλος, είναι ρίσκο -η τακτική αυτή μπορεί να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα, συσπειρώνοντας τους ψηφοφόρους του Συνασπισμού και οδηγώντας μία μερίδα αναποφάσιστων στην απόφαση να τον στηρίξουν στις εκλογές. Εύχομαι ολόψυχα να συμβεί αυτό το τελευταίο -όχι γιατί καίγομαι να μπει στη Βουλή ο Συνασπισμός, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, αλλά γιατί τέτοιου είδους πολιτικοί σαλτιμπαγκισμοί, που μας γυρίζουν πενήντα χρόνια πίσω, δεν κάνει να μένουν ατιμώρητοι.

Εν κατακλείδι, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, για άλλη μια φορά δεν καταλήγουμε σε αισιόδοξα συμπεράσματα. Το συγκεκριμένο περιστατικό δεν είναι, όπως φαίνεται, μεμονωμένο -απλώς, το τυχαίο γεγονός της μαγνητοσκόπησής του και της διαρροής του βίντεο το έφερε πιο κοντά στους όρους της τηλεοπτικής αγοράς από άλλα ανάλογα. Για να εκλείψουν τέτοια φαινόμενα χρειάζεται η δυναμική και καίρια παρέμβαση της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου, που δεν φαίνεται να μας προκύπτει · η κοινωνική κατακραυγή που ξεσηκώθηκε είναι μεν έντονη, αλλά όχι τόσο εκτεταμένη όσο νομίζουμε και πάντως όχι αρκετά για να αλλάξει τον κεντρικό πολιτικό σχεδιασμό. Ο Λόρδος θα παραμείνει στη θέση του ως ευδοκίμως υπηρετήσας, κι όσο για το διεθνές ρεζιλίκι της χώρας, εντάξει, ούτε το πρώτο είναι ούτε το τελευταίο...

Όλο και περισσότερο έχω την εντύπωση ότι το ρολόι γύρισε μόνο του πίσω -δεν μπορώ όμως να καταλάβω, αν το πισωγύρισμα είναι σαράντα ή επτακόσια χρόνια... Τι λες κι εσύ;

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης