Με αφορμή τα γνωστά γεγονότα της Art Athina, παραθέτω αυτούσιο το περιεχόμενο αυτής της αφήγησης, που την ανακάλυψα τυχαία την περασμένη Κυριακή κοντά στο σταθμό του μετρό "Δουκίσσης Πλακεντίας" -μία φθαρμένη περγαμηνή, τυλιγμένη σε δέρμα και καλά κρυμμένη σε μία εσοχή του εδάφους. Τη μετέφρασα όσο καλύτερα μπορούσα από τα Λατινικά του δεκάτου τετάρτου αιώνα, ενθυμούμενος τις άφθονες γνώσεις που αποκόμισα στην Τρίτη τάξη του Λυκείου:
Σκίτσο από το http://www.geocities.com/christprise/holy-inquisitions.html
Εν αρχή ην ο λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. Και αυτός ήταν στην αρχή κοντά στον Θεό, και είναι καθήκον κάθε πιστού μοναχού να επαναλαμβάνει κάθε ημέρα, ψάλλοντας ταπεινά, το μοναδικό αμετάβλητο γεγονός μιας αδιαμφισβήτητης αλήθειας. Όμως, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, videmus nunc per speculum et in aenigmate [σ.μ.: βλέπουμε τώρα μέσα από έναν καθρέφτη και με αινίγματα], και πριν δούμε την αλήθεια ενώπιοι ενωπίω, δεν αντιλαμβανόμαστε παρά τα θραύσματά της (αλίμονο, πόσο δυσκατάληπτα!) μέσα στο λάθος του κόσμου · έτσι, οφείλουμε να ψελλίζουμε τα σύμβολα της πίστης, ακόμα κι όταν φαίνονται σκοτεινά και σαν υφασμένα από μια θέληση ολοκληρωτικά στραμμένη στο Κακό.
Πλησιάζοντας στο τέλος της αμαρτωλής ζωής μου, ασπρομάλλης και γέρος όπως ο κόσμος, περιμένοντας να χαθώ στην απύθμενη άβυσσο της έρημης και σιωπηλής Θείας Δύναμης και να ενωθώ με το αναλλοίωτο φως αγγελικών διανοιών, φυλακισμένος μέσα σ' αυτό το κελί του τρομερού Πύργου της Πλακεντίας, προτίθεμαι ν' αφήσω, σ' αυτήν την περγαμηνή, τη μαρτυρία των θαυμαστών και τρομερών γεγονότων, που παραβρέθηκα · και θα επαναλάβω κατά γράμμα τα όσα άκουσα και είδα, χωρίς ν' αποτολμήσω να βγάλω συμπέρασμα, ώστε ν' αφήσω στους επερχομένους (αν ο Αντίχριστος δεν τους προλάβει) σημεία των σημείων, για να ασκήσουν επάνω τους τις προσευχές της ερμηνείας.
Είθε ο Κύριος να με φωτίσει να σταθώ ειλικρινής μάρτυς των όσων συνέβησαν στο Αβαείο της Αθμονής, στα μέσα του εν Κυρίω έτους 2007, την εβδομάδα που ξεκίνησε με την μεγάλη εορτή του Αγίου Πνεύματος. Εδώ και πολλά χρόνια υπηρετώ -ή μάλλον, θα έπρεπε να πω ότι υπηρετούσα- στο συγγραφείο του αβαείου, ασκώντας με ευλάβεια τα καθήκοντα του μικρογράφου και του γραφέα. Χάρη στο σχήμα της τέχνης της καλλιγραφίας, που την διδάχθηκα χωρίς να το αξίζω από τον μεγάλο δάσκαλο Αλκουίνο στη φημισμένη Μονή της Τουρ, απόλαυσα επί δεκαετίες την τιμή και το προνόμιο να αινώ τον Κύριο στολίζοντας με περίτεχνες εικόνες τα βιβλία που δόξαζαν το όνομά Του. Και χάρη στη μακρά αυτή υπηρεσία μου, ο ηγούμενός μου Άβων μού ανέθεσε την επιμελητεία της έκθεσης που έλαβε χώρα στα πλαίσια του εορτασμού του Αγίου Πνεύματος στη Μεγάλη Αίθουσα του Αβαείου. Σπάνια χειρόγραφα και πολυτιμότατοι κώδικες, διακοσμημένοι με τέχνη περισσή από τους πιο ξακουστούς καλλιγράφους και μικρογράφους όλης της Ευρώπης, εστάλησαν στο Αβαείο από τις πιο λαμπρές και φημισμένες μονές της Χριστιανοσύνης, για να αποτελέσουν αντικείμενο του θαυμασμού των πιστών. Έργα άξιων δημιουργών όπως ο Βένσιος της Ουψάλας, ο Βενάνσιος του Σαλβεμέκ, ο Άντελμος του Ότραντο, ο Σεβερίνος του Αγίου Εμμεράνου. Το δικό μου ταπεινό καθήκον ήταν να φροντίσω για την ορθή τοποθέτηση των έργων στη Μεγάλη Αίθουσα · την επιλογή των κατάλληλων αναλογίων · την επάρκεια του φωτισμού, και όλες αυτές τις κουραστικές αλλά αναγκαίες μικροδουλειές που είναι απαραίτητες για την επιτυχία ακόμη και του πιο μεγάλου εγχειρήματος.
Με τη βοήθεια του Θεού κατόρθωσα να είναι όλα στη θέση τους την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης, που τίμησαν με την παρουσία τους επιφανείς επισκέπτες από ολόκληρο το Δουκάτο αλλά και πλήθος πιστών. Όλα πήγαιναν κατ' ευχήν τις τρεις πρώτες ημέρες της έκθεσης -και δεν είχα παρά να δοξάζω τον Μεγαλοδύναμο για την ευλογία Του.
Ημέρα τέταρτη της έκθεσης, Κυριακή των Αγίων Πάντων, ώρα ενάτη
Βρισκόμουν στους χώρους της έκθεσης τις ώρες μετά το γεύμα, εξετάζοντας την κατάσταση των αναλογίων και την επάρκεια των λυχναριών, όταν εισέβαλε στη Μεγάλη Αίθουσα μία ομάδα τοξοτών του Δουκάτου. Εξεπλάγην βλέποντας τους πάνοπλους άνδρες να εισβάλουν στον ιερό αυτό χώρο σαν δαίμονες της Αποκαλύψεως, κατευθυνόμενοι προς το νότιο κλίτος της αίθουσας, και έσπευσα να τους ζητήσω το λόγο. Αμέσως αυτοί με συνέλαβαν, μου πέρασαν σιδερένια δεσμά στα χέρια, κατέβασαν την καλύπτρα του ράσου στο πρόσωπό μου και με άκρα μυστικότητα με οδήγησαν σε ένα μέρος που εκείνη την ώρα δεν γνώριζα, αλλά εν συνεχεία αντιλήφθηκα ότι ήταν τα διαβόητα κελιά του Πύργου της Πλακεντίας -τόπος φυλάκισης και βασανιστηρίων. Μού ήταν αδύνατον να εξηγήσω τα συμβάντα, ώσπου ο Αρχιφύλακας επισκέφθηκε το κελί μου και μου ανέγνωσε την επίσημη κατηγορία.
Σκίτσο από το http://atheism.about.com
Επρόκειτο για ένα από τα εκτιθέμενα βιβλία, το De virtutibus herbarum, έργο του Πλατεάριου: έναν κώδικα σε σχήμα δωδέκατο, δεμένο με δέρμα αγριοκάτσικου, διακοσμημένο με μικρογραφίες και ολοσέλιδες εικονογραφήσεις του Στεφανή της Βαμβέργης.
Ο Στεφανής της Βαμβέργης θεωρείται ένας από τους πλέον επιδέξιους νέους μικρογράφους ολόκληρης της Ευρώπης, αλλά και από τους πλέον αμφιλεγόμενους επίσης. Στις μονές όλης της Χριστιανοσύνης ακούγονται λόγια επαινετικά για το έργο του -ψιθυρίζονται όμως και διάφορες διαδόσεις για το πρόσωπό του: ότι επιδεικνύει ιδιαίτερη αδυναμία στους πειρασμούς της σάρκας. Ότι ανήκει στην αίρεση των Καθαρών. Ότι στην πραγματικότητα οι περίτεχνες μικρογραφίες που αποδίδονται στο χέρι του δεν είναι δικές του, αλλά κάποιας άγνωστης γυναίκας καλλιγράφου. Πάντοτε θεωρούσα τις διαδόσεις αυτές φλυαρίες των μοναχών, οφειλόμενες στο φθόνο και την κακεντρέχεια άλλων, λιγότερο ικανών ομοτέχνων του. Να όμως που αποδείχθηκε ότι περιείχαν κάποια δόση αλήθειας -και ίσως αυτή η ολιγοπιστία μου με οδήγησε σε ετούτο το κελί.
Κατά τα φαινόμενα, και σύμφωνα με το περιεχόμενο της κατηγορίας που μου απαγγέλθηκε, ο Στεφανής της Βαμβέργης είχε φιλοτεχνήσει, ως τμήμα του διάκοσμου του βιβλίου του Πλατεάριου, μία ολόκληρη σελίδα που απεικόνιζε ένα ρόδο ανθισμένο, κατακόκκινο, με τα πέταλά του ανοιγμένα, και ένα χέρι να το πλησιάζει. Η εικόνα αυτή, όμως, η τόσο όμορφη και αθώα, αποδείχθηκε απατηλή: εάν κανείς γύριζε τη σελίδα και την κοιτούσε υπό γωνία, το ανθισμένο ρόδο μετατρέπονταν σε ένα αισχρό αιδοίο, ροδαλό, με τα χείλη απρεπώς ανοιχτά, και η κίνηση του χεριού που το πλησίαζε προανήγγειλε την ακολασία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο πανούργος Στεφανής φρόντισε ακόμη να ενσωματώσει στο δέσιμο του βιβλίου έναν ανήκουστο μηχανισμό, προφανέστατα έργο σατανικής επινόησης, που, την ώρα που ο ανυποψίαστος αναγνώστης γύριζε τη σελίδα με την ασεβή εικόνα, αναπαρήγαγε τη μελωδία του Εμβατηρίου του Πρίγκιπα Ευγένιου -του επίσημου ύμνου του Δουκάτου.
Όπως φαίνεται, κάποιος το αντιλήφθηκε -και τα νέα δεν άργησαν να φτάσουν στα αυτιά της Ιεράς Εξέτασης. Ορίστηκε ανακριτής της υπόθεσης ο ξακουστός -ή μήπως θα έπρεπε να πω διαβόητος;- Γοδεφρείδος της Καρκασόν. Την ίδια ώρα, η είδηση διαδόθηκε από στόμα σε στόμα σε ολόκληρο το Δουκάτο. Διαπρύσιοι ιεροκήρυκες, όπως ο Αδώνιος της Πάφου και ο Γεώργιος των Βρυξελλών, έβγαζαν πύρινους λόγους στις πλατείες ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των ασεβών αιρετικών, που μόλυναν τον ιερό χώρο του αβαείου. Ο πατήρ Στυλιανός, ιερέας της Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού, γνωστός στους πιστούς της ενορίας του με το παρωνύμιο παπά-Θεμέλιος, στο κήρυγμά του αναθεμάτισε τόσο τον δημιουργό του σατανικού έργου, όσο και καθέναν που δεν φρόντισε ώστε να μην το δουν ποτέ τα μάτια των πιστών -εμού συμπεριλαμβανομένου, όπως είναι προφανές, Μοναδικέ μου Αναγνώστη.
Την ίδια ώρα που συνερχόταν το Δικαστήριο της Ιεράς Εξέτασης, μία ομάδα ευσεβών αδελφών, με επικεφαλής τον Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ, επισκέφτηκε στο Θερινό Ανάκτορο του Δουκάτου τον Μινιστράλιο του Μέγα Δούκα, Βουλγαράκιο του Ηρακλείου, ζητώντας επιείκεια. Ο Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ, ικανότατος ρήτορας, ανέπτυξε τα επιχειρήματά του με σύνεση και διαύγεια: ο Χριστιανισμός έχει αντέξει σε πολύ ισχυρότερες επιθέσεις μέσα στους αιώνες, είπε στον Μινιστράλιο -δεν θα κινδύνευε από ένα και μόνον ασεβές έργο, ή μάλλον ένα ακόμα ανάμεσα σε πολλά άλλα, που σε λίγες εβδομάδες θα έχει ξεχαστεί. Δεν θα άξιζε να σταλεί ένας άνθρωπος στην πυρά γι' αυτόν τον λόγο. Ο Βουλγαράκιος του Ηρακλείου, όμως, όπως με πληροφόρησαν, αφού δέχθηκε με φανερή απροθυμία την αντιπροσωπεία, και αφού άκουσε τον Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ, δεν έβγαλε λέξη: περιορίστηκε να ζητήσει από τους υπηρέτες του μία μικρή υδρία με νερό -όπου και ένιψε επιδεικτικά τας χείρας του, ενώπιον όλων των παρευρισκομένων, παραπέμποντας εμφανώς στη γνωστή χειρονομία του Ποντίου Πιλάτου που αναφέρεται στις Γραφές. Απογοητευμένοι, οι ευσεβείς αδελφοί εγκατέλειψαν το Ανάκτορο, γνωρίζοντας ότι η μοίρα μου ήταν πια προδιαγεγραμμένη.
Έχοντας πληροφορηθεί, χάρη στις θαραλέες προσπάθειες ενός αδελφού, που είναι φρόνιμο να μην αποκαλύψω το όνομά του, το απονενοημένο διάβημα του Γουλιέλμου και των άλλων, αρνήθηκα αρχικά να υπογράψω οποιαδήποτε ομολογία της ενοχής μου, όπως μου ζήτησε ο τρομερός Γοδεφρείδος. Έτρεφα την ελπίδα ότι η παρέμβαση του Μινιστράλιου μπορεί να με γλίτωνε · ελπίδα μάταιη, όπως αποδείχθηκε. Έτσι, σήμερα το πρωί, περί ώρα τρίτη, οι τοξότες με μετέφεραν στην Αίθουσα των Στεναγμών του Πύργου, για να μου επιδείξουν τα όργανα των βασανιστηρίων, όπως ορίζει ο Κανόνας της Ιεράς Εξέτασης. Δεν χρειάστηκε να επιμείνουν περισσότερο: δεν είμαι παρά ένας γέρος και δειλός μοναχός, τρόφιμος των βιβλιοθηκών και των συγγραφείων σε όλη μου τη ζωή. Το φτωχό μου σαρκίο δεν θα μπορέσει να υπομείνει τα βασανιστήρια -το στρεβλωτήριο, τον τροχό, το πυρωμένο σίδερο. Καλύτερα κατευθείαν στην πυρά -πεθαίνεις από ασφυξία πριν καείς. Υπέγραψα, και ομολόγησα την ενοχή μου ενώπιον Θεού και ανθρώπων -και είθε ο Μεγαλοδύναμος να συγχωρέσει την αμαρτωλή ψυχή μου.
Σκίτσο από το http://www.flholocaustmuseum.org/
Ημέρα Τετάρτη, Ιλαρίωνος Οσίου, ώρα πρώτη
Όσο διαβάζω αυτήν την αφήγηση, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τόσο περισσότερο πείθομαι ότι δεν περικλείει κανένα μήνυμα. Όσο περισσότερο αφηγούμαι σ' εμένα τον ίδιο την θλιβερή αυτή ιστορία, τόσο λιγότερο κατορθώνω να καταλάβω αν μέσα της υπάρχει κάποιος μίτος που προχωρεί πέρα από τη φυσική αλληλουχία των γεγονότων και των εποχών που τα συνδέουν. Και είναι σκληρό γι' αυτόν τον γέρο μοναχό, που βρίσκεται πια στο κατώφλι του θανάτου, να μην ξέρει αν το γράμμα που έγραψε έχει ένα κρυφό νόημα, ή περισσότερα από ένα, ή πολλά, ή κανένα.
Ίσως όμως η ανικανότητά μου να δω να είναι αποτέλεσμα της σκιάς που το επικείμενο μεγάλο σκότος ρίχνει στον γερασμένο κόσμο.
Est ubi gloria nunc Babylonia [σ.μ.: "πού είναι τώρα η δόξα της Βαβυλώνος"]; Πού είναι τ' αλλοτινά χιόνια; Η γη χορεύει τον μακάβριο χορό, μερικές φορές μου φαίνεται ότι στον μεγάλο ποταμό του Δουκάτου πλέουν πλοία γεμάτα τρελούς που πηγαίνουν σε κάποιον τόπο σκοτεινό.
Δεν μένει παρά να σωπάσω. Σε λίγο θα ενωθώ με την Αρχή μου, και δεν πιστεύω πια ότι είναι ο Θεός της δόξας, για τον οποίο μου μιλούσαν οι ηγούμενοι του Τάγματός μου, ή της χαράς, όπως πιστεύανε οι Μινορίτες, ίσως ούτε καν του ελέους. "Ο Θεός είναι ένα καθαρό Τίποτα, δεν τον αγγίζει κανένα Τώρα και κανένα Εδώ". Θα μπω σύντομα σ' αυτήν την αχανή έρημο, την απόλυτα επίπεδη και απέραντη, όπου η αληθώς ευλαβική καρδιά ενδίδει με μακαριότητα. Θα βυθιστώ στο θείο σκότος, σε μια βουβή σιωπή και μια άφατη ένωση, και σ' αυτό το βύθισμα θα χαθεί κάθε ισότητα και ανισότητα, και σ' αυτήν την άβυσσο το πνεύμα μου θα χάσει τον εαυτό του, και δεν θ' αναγνωρίζει ούτε το ίσο, ούτε το άνισο, ούτε τίποτ' άλλο: και θα 'χουν λησμονηθεί όλες οι ανομοιότητες, θα βρεθώ στα απλά θεμέλια, στη σιωπηλή έρημο όπου ποτέ κανείς δεν είδε διαφορά, στα ενδόμυχα όπου κανείς δεν βρίσκεται στη θέση του. Θα πέσω μέσα στη σιωπηλή και έρημη θεότητα, όπου δεν υπάρχει έργο, ούτε εικόνα.
Κάνει κρύο στο κελί, ο αντίχειράς μου πονάει. Αφήνω αυτή τη γραφή, δεν ξέρω για ποιον, δεν ξέρω πια γύρω από τι: stat rosa pristina nominae, nomina nuda tenemus [σ.μ.: το παλαιό ρόδο υπάρχει μόνο σαν όνομα, κρατάμε γυμνά ονόματα].
Εν Αθήναις την έκτη ημέρα του μηνός Ιουνίου του εν Κυρίω έτους δύο χιλιάδες και επτά, Ιλαρίωνος του Οσίου.
Άντσο της Μελκ
Και για την αντιγραφή
Χασοδίκης
Υ.Γ.: Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις της πραγματικότητας, μπορεί και να μην είναι απολύτως συμπτωματική...
Υ.Γ.2: Το κείμενο αυτό χρωστάει πολλά στο ομώνυμο βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο (εκδόσεις "Γνώση", Αθήνα 1991), καθώς και στη μετάφραση της Έφης Καλλιφατίδη: ο τίτλος, ο Άντσο της Μελκ, πολλά από τα πρόσωπα που μνημονεύονται, αλλά και ολόκληρες περικοπές του κειμένου (που ξεδιάντροπα αντέγραψα λέξη προς λέξη) έχουν προέλθει από εκεί. Οφείλω στους δημιουργούς τις ευχαριστίες και τον σεβασμό μου. Ο Αλκουίνος της Μονής της Τουρ βγήκε από τις σελίδες του βιβλίου "Ο καλλιγράφος του επισκόπου" του Τίτους Μίλερ (μετάφραση Νίκου Δεληβοριά και Αρετής Κοντογιώργη, εκδόσεις "Κέδρος", Αθήνα 2005).
Σκίτσο από το http://www.geocities.com/christprise/holy-inquisitions.html
Εν αρχή ην ο λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. Και αυτός ήταν στην αρχή κοντά στον Θεό, και είναι καθήκον κάθε πιστού μοναχού να επαναλαμβάνει κάθε ημέρα, ψάλλοντας ταπεινά, το μοναδικό αμετάβλητο γεγονός μιας αδιαμφισβήτητης αλήθειας. Όμως, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, videmus nunc per speculum et in aenigmate [σ.μ.: βλέπουμε τώρα μέσα από έναν καθρέφτη και με αινίγματα], και πριν δούμε την αλήθεια ενώπιοι ενωπίω, δεν αντιλαμβανόμαστε παρά τα θραύσματά της (αλίμονο, πόσο δυσκατάληπτα!) μέσα στο λάθος του κόσμου · έτσι, οφείλουμε να ψελλίζουμε τα σύμβολα της πίστης, ακόμα κι όταν φαίνονται σκοτεινά και σαν υφασμένα από μια θέληση ολοκληρωτικά στραμμένη στο Κακό.
Πλησιάζοντας στο τέλος της αμαρτωλής ζωής μου, ασπρομάλλης και γέρος όπως ο κόσμος, περιμένοντας να χαθώ στην απύθμενη άβυσσο της έρημης και σιωπηλής Θείας Δύναμης και να ενωθώ με το αναλλοίωτο φως αγγελικών διανοιών, φυλακισμένος μέσα σ' αυτό το κελί του τρομερού Πύργου της Πλακεντίας, προτίθεμαι ν' αφήσω, σ' αυτήν την περγαμηνή, τη μαρτυρία των θαυμαστών και τρομερών γεγονότων, που παραβρέθηκα · και θα επαναλάβω κατά γράμμα τα όσα άκουσα και είδα, χωρίς ν' αποτολμήσω να βγάλω συμπέρασμα, ώστε ν' αφήσω στους επερχομένους (αν ο Αντίχριστος δεν τους προλάβει) σημεία των σημείων, για να ασκήσουν επάνω τους τις προσευχές της ερμηνείας.
Είθε ο Κύριος να με φωτίσει να σταθώ ειλικρινής μάρτυς των όσων συνέβησαν στο Αβαείο της Αθμονής, στα μέσα του εν Κυρίω έτους 2007, την εβδομάδα που ξεκίνησε με την μεγάλη εορτή του Αγίου Πνεύματος. Εδώ και πολλά χρόνια υπηρετώ -ή μάλλον, θα έπρεπε να πω ότι υπηρετούσα- στο συγγραφείο του αβαείου, ασκώντας με ευλάβεια τα καθήκοντα του μικρογράφου και του γραφέα. Χάρη στο σχήμα της τέχνης της καλλιγραφίας, που την διδάχθηκα χωρίς να το αξίζω από τον μεγάλο δάσκαλο Αλκουίνο στη φημισμένη Μονή της Τουρ, απόλαυσα επί δεκαετίες την τιμή και το προνόμιο να αινώ τον Κύριο στολίζοντας με περίτεχνες εικόνες τα βιβλία που δόξαζαν το όνομά Του. Και χάρη στη μακρά αυτή υπηρεσία μου, ο ηγούμενός μου Άβων μού ανέθεσε την επιμελητεία της έκθεσης που έλαβε χώρα στα πλαίσια του εορτασμού του Αγίου Πνεύματος στη Μεγάλη Αίθουσα του Αβαείου. Σπάνια χειρόγραφα και πολυτιμότατοι κώδικες, διακοσμημένοι με τέχνη περισσή από τους πιο ξακουστούς καλλιγράφους και μικρογράφους όλης της Ευρώπης, εστάλησαν στο Αβαείο από τις πιο λαμπρές και φημισμένες μονές της Χριστιανοσύνης, για να αποτελέσουν αντικείμενο του θαυμασμού των πιστών. Έργα άξιων δημιουργών όπως ο Βένσιος της Ουψάλας, ο Βενάνσιος του Σαλβεμέκ, ο Άντελμος του Ότραντο, ο Σεβερίνος του Αγίου Εμμεράνου. Το δικό μου ταπεινό καθήκον ήταν να φροντίσω για την ορθή τοποθέτηση των έργων στη Μεγάλη Αίθουσα · την επιλογή των κατάλληλων αναλογίων · την επάρκεια του φωτισμού, και όλες αυτές τις κουραστικές αλλά αναγκαίες μικροδουλειές που είναι απαραίτητες για την επιτυχία ακόμη και του πιο μεγάλου εγχειρήματος.
Με τη βοήθεια του Θεού κατόρθωσα να είναι όλα στη θέση τους την ημέρα των εγκαινίων της έκθεσης, που τίμησαν με την παρουσία τους επιφανείς επισκέπτες από ολόκληρο το Δουκάτο αλλά και πλήθος πιστών. Όλα πήγαιναν κατ' ευχήν τις τρεις πρώτες ημέρες της έκθεσης -και δεν είχα παρά να δοξάζω τον Μεγαλοδύναμο για την ευλογία Του.
Ημέρα τέταρτη της έκθεσης, Κυριακή των Αγίων Πάντων, ώρα ενάτη
Βρισκόμουν στους χώρους της έκθεσης τις ώρες μετά το γεύμα, εξετάζοντας την κατάσταση των αναλογίων και την επάρκεια των λυχναριών, όταν εισέβαλε στη Μεγάλη Αίθουσα μία ομάδα τοξοτών του Δουκάτου. Εξεπλάγην βλέποντας τους πάνοπλους άνδρες να εισβάλουν στον ιερό αυτό χώρο σαν δαίμονες της Αποκαλύψεως, κατευθυνόμενοι προς το νότιο κλίτος της αίθουσας, και έσπευσα να τους ζητήσω το λόγο. Αμέσως αυτοί με συνέλαβαν, μου πέρασαν σιδερένια δεσμά στα χέρια, κατέβασαν την καλύπτρα του ράσου στο πρόσωπό μου και με άκρα μυστικότητα με οδήγησαν σε ένα μέρος που εκείνη την ώρα δεν γνώριζα, αλλά εν συνεχεία αντιλήφθηκα ότι ήταν τα διαβόητα κελιά του Πύργου της Πλακεντίας -τόπος φυλάκισης και βασανιστηρίων. Μού ήταν αδύνατον να εξηγήσω τα συμβάντα, ώσπου ο Αρχιφύλακας επισκέφθηκε το κελί μου και μου ανέγνωσε την επίσημη κατηγορία.
Σκίτσο από το http://atheism.about.com
Επρόκειτο για ένα από τα εκτιθέμενα βιβλία, το De virtutibus herbarum, έργο του Πλατεάριου: έναν κώδικα σε σχήμα δωδέκατο, δεμένο με δέρμα αγριοκάτσικου, διακοσμημένο με μικρογραφίες και ολοσέλιδες εικονογραφήσεις του Στεφανή της Βαμβέργης.
Ο Στεφανής της Βαμβέργης θεωρείται ένας από τους πλέον επιδέξιους νέους μικρογράφους ολόκληρης της Ευρώπης, αλλά και από τους πλέον αμφιλεγόμενους επίσης. Στις μονές όλης της Χριστιανοσύνης ακούγονται λόγια επαινετικά για το έργο του -ψιθυρίζονται όμως και διάφορες διαδόσεις για το πρόσωπό του: ότι επιδεικνύει ιδιαίτερη αδυναμία στους πειρασμούς της σάρκας. Ότι ανήκει στην αίρεση των Καθαρών. Ότι στην πραγματικότητα οι περίτεχνες μικρογραφίες που αποδίδονται στο χέρι του δεν είναι δικές του, αλλά κάποιας άγνωστης γυναίκας καλλιγράφου. Πάντοτε θεωρούσα τις διαδόσεις αυτές φλυαρίες των μοναχών, οφειλόμενες στο φθόνο και την κακεντρέχεια άλλων, λιγότερο ικανών ομοτέχνων του. Να όμως που αποδείχθηκε ότι περιείχαν κάποια δόση αλήθειας -και ίσως αυτή η ολιγοπιστία μου με οδήγησε σε ετούτο το κελί.
Κατά τα φαινόμενα, και σύμφωνα με το περιεχόμενο της κατηγορίας που μου απαγγέλθηκε, ο Στεφανής της Βαμβέργης είχε φιλοτεχνήσει, ως τμήμα του διάκοσμου του βιβλίου του Πλατεάριου, μία ολόκληρη σελίδα που απεικόνιζε ένα ρόδο ανθισμένο, κατακόκκινο, με τα πέταλά του ανοιγμένα, και ένα χέρι να το πλησιάζει. Η εικόνα αυτή, όμως, η τόσο όμορφη και αθώα, αποδείχθηκε απατηλή: εάν κανείς γύριζε τη σελίδα και την κοιτούσε υπό γωνία, το ανθισμένο ρόδο μετατρέπονταν σε ένα αισχρό αιδοίο, ροδαλό, με τα χείλη απρεπώς ανοιχτά, και η κίνηση του χεριού που το πλησίαζε προανήγγειλε την ακολασία. Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο πανούργος Στεφανής φρόντισε ακόμη να ενσωματώσει στο δέσιμο του βιβλίου έναν ανήκουστο μηχανισμό, προφανέστατα έργο σατανικής επινόησης, που, την ώρα που ο ανυποψίαστος αναγνώστης γύριζε τη σελίδα με την ασεβή εικόνα, αναπαρήγαγε τη μελωδία του Εμβατηρίου του Πρίγκιπα Ευγένιου -του επίσημου ύμνου του Δουκάτου.
Όπως φαίνεται, κάποιος το αντιλήφθηκε -και τα νέα δεν άργησαν να φτάσουν στα αυτιά της Ιεράς Εξέτασης. Ορίστηκε ανακριτής της υπόθεσης ο ξακουστός -ή μήπως θα έπρεπε να πω διαβόητος;- Γοδεφρείδος της Καρκασόν. Την ίδια ώρα, η είδηση διαδόθηκε από στόμα σε στόμα σε ολόκληρο το Δουκάτο. Διαπρύσιοι ιεροκήρυκες, όπως ο Αδώνιος της Πάφου και ο Γεώργιος των Βρυξελλών, έβγαζαν πύρινους λόγους στις πλατείες ζητώντας την παραδειγματική τιμωρία των ασεβών αιρετικών, που μόλυναν τον ιερό χώρο του αβαείου. Ο πατήρ Στυλιανός, ιερέας της Εκκλησίας του Τιμίου Σταυρού, γνωστός στους πιστούς της ενορίας του με το παρωνύμιο παπά-Θεμέλιος, στο κήρυγμά του αναθεμάτισε τόσο τον δημιουργό του σατανικού έργου, όσο και καθέναν που δεν φρόντισε ώστε να μην το δουν ποτέ τα μάτια των πιστών -εμού συμπεριλαμβανομένου, όπως είναι προφανές, Μοναδικέ μου Αναγνώστη.
Την ίδια ώρα που συνερχόταν το Δικαστήριο της Ιεράς Εξέτασης, μία ομάδα ευσεβών αδελφών, με επικεφαλής τον Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ, επισκέφτηκε στο Θερινό Ανάκτορο του Δουκάτου τον Μινιστράλιο του Μέγα Δούκα, Βουλγαράκιο του Ηρακλείου, ζητώντας επιείκεια. Ο Γουλιέλμος της Μπάσκερβιλ, ικανότατος ρήτορας, ανέπτυξε τα επιχειρήματά του με σύνεση και διαύγεια: ο Χριστιανισμός έχει αντέξει σε πολύ ισχυρότερες επιθέσεις μέσα στους αιώνες, είπε στον Μινιστράλιο -δεν θα κινδύνευε από ένα και μόνον ασεβές έργο, ή μάλλον ένα ακόμα ανάμεσα σε πολλά άλλα, που σε λίγες εβδομάδες θα έχει ξεχαστεί. Δεν θα άξιζε να σταλεί ένας άνθρωπος στην πυρά γι' αυτόν τον λόγο. Ο Βουλγαράκιος του Ηρακλείου, όμως, όπως με πληροφόρησαν, αφού δέχθηκε με φανερή απροθυμία την αντιπροσωπεία, και αφού άκουσε τον Γουλιέλμο της Μπάσκερβιλ, δεν έβγαλε λέξη: περιορίστηκε να ζητήσει από τους υπηρέτες του μία μικρή υδρία με νερό -όπου και ένιψε επιδεικτικά τας χείρας του, ενώπιον όλων των παρευρισκομένων, παραπέμποντας εμφανώς στη γνωστή χειρονομία του Ποντίου Πιλάτου που αναφέρεται στις Γραφές. Απογοητευμένοι, οι ευσεβείς αδελφοί εγκατέλειψαν το Ανάκτορο, γνωρίζοντας ότι η μοίρα μου ήταν πια προδιαγεγραμμένη.
Έχοντας πληροφορηθεί, χάρη στις θαραλέες προσπάθειες ενός αδελφού, που είναι φρόνιμο να μην αποκαλύψω το όνομά του, το απονενοημένο διάβημα του Γουλιέλμου και των άλλων, αρνήθηκα αρχικά να υπογράψω οποιαδήποτε ομολογία της ενοχής μου, όπως μου ζήτησε ο τρομερός Γοδεφρείδος. Έτρεφα την ελπίδα ότι η παρέμβαση του Μινιστράλιου μπορεί να με γλίτωνε · ελπίδα μάταιη, όπως αποδείχθηκε. Έτσι, σήμερα το πρωί, περί ώρα τρίτη, οι τοξότες με μετέφεραν στην Αίθουσα των Στεναγμών του Πύργου, για να μου επιδείξουν τα όργανα των βασανιστηρίων, όπως ορίζει ο Κανόνας της Ιεράς Εξέτασης. Δεν χρειάστηκε να επιμείνουν περισσότερο: δεν είμαι παρά ένας γέρος και δειλός μοναχός, τρόφιμος των βιβλιοθηκών και των συγγραφείων σε όλη μου τη ζωή. Το φτωχό μου σαρκίο δεν θα μπορέσει να υπομείνει τα βασανιστήρια -το στρεβλωτήριο, τον τροχό, το πυρωμένο σίδερο. Καλύτερα κατευθείαν στην πυρά -πεθαίνεις από ασφυξία πριν καείς. Υπέγραψα, και ομολόγησα την ενοχή μου ενώπιον Θεού και ανθρώπων -και είθε ο Μεγαλοδύναμος να συγχωρέσει την αμαρτωλή ψυχή μου.
Σκίτσο από το http://www.flholocaustmuseum.org/
Ημέρα Τετάρτη, Ιλαρίωνος Οσίου, ώρα πρώτη
Όσο διαβάζω αυτήν την αφήγηση, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τόσο περισσότερο πείθομαι ότι δεν περικλείει κανένα μήνυμα. Όσο περισσότερο αφηγούμαι σ' εμένα τον ίδιο την θλιβερή αυτή ιστορία, τόσο λιγότερο κατορθώνω να καταλάβω αν μέσα της υπάρχει κάποιος μίτος που προχωρεί πέρα από τη φυσική αλληλουχία των γεγονότων και των εποχών που τα συνδέουν. Και είναι σκληρό γι' αυτόν τον γέρο μοναχό, που βρίσκεται πια στο κατώφλι του θανάτου, να μην ξέρει αν το γράμμα που έγραψε έχει ένα κρυφό νόημα, ή περισσότερα από ένα, ή πολλά, ή κανένα.
Ίσως όμως η ανικανότητά μου να δω να είναι αποτέλεσμα της σκιάς που το επικείμενο μεγάλο σκότος ρίχνει στον γερασμένο κόσμο.
Est ubi gloria nunc Babylonia [σ.μ.: "πού είναι τώρα η δόξα της Βαβυλώνος"]; Πού είναι τ' αλλοτινά χιόνια; Η γη χορεύει τον μακάβριο χορό, μερικές φορές μου φαίνεται ότι στον μεγάλο ποταμό του Δουκάτου πλέουν πλοία γεμάτα τρελούς που πηγαίνουν σε κάποιον τόπο σκοτεινό.
Δεν μένει παρά να σωπάσω. Σε λίγο θα ενωθώ με την Αρχή μου, και δεν πιστεύω πια ότι είναι ο Θεός της δόξας, για τον οποίο μου μιλούσαν οι ηγούμενοι του Τάγματός μου, ή της χαράς, όπως πιστεύανε οι Μινορίτες, ίσως ούτε καν του ελέους. "Ο Θεός είναι ένα καθαρό Τίποτα, δεν τον αγγίζει κανένα Τώρα και κανένα Εδώ". Θα μπω σύντομα σ' αυτήν την αχανή έρημο, την απόλυτα επίπεδη και απέραντη, όπου η αληθώς ευλαβική καρδιά ενδίδει με μακαριότητα. Θα βυθιστώ στο θείο σκότος, σε μια βουβή σιωπή και μια άφατη ένωση, και σ' αυτό το βύθισμα θα χαθεί κάθε ισότητα και ανισότητα, και σ' αυτήν την άβυσσο το πνεύμα μου θα χάσει τον εαυτό του, και δεν θ' αναγνωρίζει ούτε το ίσο, ούτε το άνισο, ούτε τίποτ' άλλο: και θα 'χουν λησμονηθεί όλες οι ανομοιότητες, θα βρεθώ στα απλά θεμέλια, στη σιωπηλή έρημο όπου ποτέ κανείς δεν είδε διαφορά, στα ενδόμυχα όπου κανείς δεν βρίσκεται στη θέση του. Θα πέσω μέσα στη σιωπηλή και έρημη θεότητα, όπου δεν υπάρχει έργο, ούτε εικόνα.
Κάνει κρύο στο κελί, ο αντίχειράς μου πονάει. Αφήνω αυτή τη γραφή, δεν ξέρω για ποιον, δεν ξέρω πια γύρω από τι: stat rosa pristina nominae, nomina nuda tenemus [σ.μ.: το παλαιό ρόδο υπάρχει μόνο σαν όνομα, κρατάμε γυμνά ονόματα].
Εν Αθήναις την έκτη ημέρα του μηνός Ιουνίου του εν Κυρίω έτους δύο χιλιάδες και επτά, Ιλαρίωνος του Οσίου.
Άντσο της Μελκ
Και για την αντιγραφή
Χασοδίκης
Υ.Γ.: Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα, πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις της πραγματικότητας, μπορεί και να μην είναι απολύτως συμπτωματική...
Υ.Γ.2: Το κείμενο αυτό χρωστάει πολλά στο ομώνυμο βιβλίο του Ουμπέρτο Έκο (εκδόσεις "Γνώση", Αθήνα 1991), καθώς και στη μετάφραση της Έφης Καλλιφατίδη: ο τίτλος, ο Άντσο της Μελκ, πολλά από τα πρόσωπα που μνημονεύονται, αλλά και ολόκληρες περικοπές του κειμένου (που ξεδιάντροπα αντέγραψα λέξη προς λέξη) έχουν προέλθει από εκεί. Οφείλω στους δημιουργούς τις ευχαριστίες και τον σεβασμό μου. Ο Αλκουίνος της Μονής της Τουρ βγήκε από τις σελίδες του βιβλίου "Ο καλλιγράφος του επισκόπου" του Τίτους Μίλερ (μετάφραση Νίκου Δεληβοριά και Αρετής Κοντογιώργη, εκδόσεις "Κέδρος", Αθήνα 2005).
Αγαπητέ μου χασοδίκη, δεν ξεύρω αν είμαι μοναδική σου αναγνώστρια ή αν είσαι όντως χασοδίκης, πάντως γράφεις πολύ ωραία...
ΑπάντησηΔιαγραφήθ.