Ασύμμετρη απειλή, ασύμμετρος φόβος

Σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε το Νοέμβριο του 1995 για λογαριασμό του CNN και του Time, το 55 % του αμερικανικού λαού πίστευε ότι "η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει γίνει τόσο ισχυρή, ώστε αποτελεί απειλή για τα δικαιώματα του μέσου πολίτη". Τρεις ημέρες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, το 74 % δήλωσε ότι "Θα ήταν απαραίτητο, οι Αμερικανοί να παραιτηθούν από κάποιες ατομικές ελευθερίες τους".

(Γκορ Βιντάλ, "Διαρκής πόλεμος για διαρκή ειρήνη", εκδ. Scripta, Αθήνα 2003)

Φόβος. Ξαφνικά, εκατομμύρια τηλεθεατές σε όλον τον κόσμο παρακολουθούν σε ζωντανή μετάδοση την πτήση 175 της United Airlines να συντρίβεται στον δεύτερο από τους δίδυμους πύργους του Παγκοσμίου Κέντρου Εμπορίου. Υποθέτω ότι δεν ήμουν ο μόνος που σκέφτηκε ότι βλέπει μπροστά στα μάτια του το Γεγονός που, σε μερικές δεκαετίες, θα μνημονεύεται στα βιβλία της Ιστορίας ως η αφορμή έναρξης του Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο οποίος, ευτυχώς βέβαια, δεν ξεκίνησε. Ξεκίνησε όμως άλλος πόλεμος, ο Πόλεμος εναντίον της Τρομοκρατίας. Μπήκαν στη ζωή μας έννοιες όπως "θεολογία της ασφάλειας" και "ασύμμετρη απειλή". Ο καλοντυμένος μελαμψός κύριος που κάθεται στη διπλανή θέση του αεροπλάνου δεν είναι πια απλώς άλλος ένας επιβάτης, έγινε ξαφνικά υποψήφιος μαχητής της Τζιχάντ, που ονειρεύεται τα πιλάφια και τα ουρί του μωαμεθανικού παραδείσου και, προκειμένου να τα απολαύσει μια ώρα αρχύτερα, δεν θα τό 'χε και σε τίποτα να πάρει μερικές δεκάδες αθώους ταξιδιώτες στο λαιμό του. Και τι είναι αυτό το ύποπτο σωληνάριο που κουβαλάει στο τσαντάκι του; Μοιάζει με αθώα οδοντόκρεμα, αλλά ποιος ξέρει αν δεν είναι κάποιο σατανικό, μη ανιχνεύσιμο εκρηκτικό;

Ο Φόβος που προκάλεσαν τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου αποτέλεσε τη νομιμοποιητική βάση για μια σειρά μέτρων περιορισμού των ατομικών ελευθεριών σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Μέτρα αστυνόμευσης, περιστολής συνταγματικών δικαιωμάτων και δικονομικών εγγυήσεων, μέτρα που δύσκολα θα επιβάλλονταν αν η τηλεοπτική εικόνα του μοιραίου αεροπλάνου, παιγμένη εκατομμύρια φορές στις τηλεοράσεις όλου του πλανήτη, δεν είχε εδραιώσει τη θέση του Φόβου.

Μη χαμογελάς κάτω από τα μουστάκια σου, καχύποπτε αναγνώστη, δεν θα βρεις εδώ καμία από τις διάφορες θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφόρησαν μετά την καταστροφή. Έχε όμως υπ' όψη σου ότι η ανθρώπινη ιστορία είναι σε μεγάλο βαθμό η ιστορία μιας αέναης σύγκρουσης ανάμεσα σε Εξουσιαστές και Εξουσιαζόμενους. Οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες δυτικού τύπου φαίνεται βέβαια να έχουν βάλει αυτή τη σύγκρουση στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, είναι όμως έτσι; Μήπως η σύγκρουση έχει απλώς αλλάξει μορφή; Μήπως η τάξη των Εξουσιαστών αυτονομείται όλο και περισσότερο από την τάξη των Εξουσιαζομένων, μήπως προσκολλάται όλο και περισσότερο σε δυνάμεις για τις οποίες ο δικός μας Φόβος είναι ευκαιρία για καλές μπίζνες;

Μπορεί και ναι, μπορεί και όχι. Σίγουρες απαντήσεις δεν υπάρχουν, καλό είναι όμως να θυμόμαστε ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο, αυτά που σήμερα θεωρούμε θεμελιώδη και κατοχυρωμένα δικαιώματά μας δεν υπήρχαν από πάντα, προέκυψαν μέσα από μια μακρά διαδικασία εξέλιξης ως μέτρα περιορισμού της εξουσίας με σκοπό ακριβώς την προστασία των πολλών από την αυθαιρεσία των λίγων (ή και του ενός). Γι' αυτό και οφείλουμε να τα περιφρουρήσουμε όσο μπορούμε, τόσο για τους εαυτούς μας όσο και για τους επόμενους. Και ο Φόβος της κατάχρησης αυτών των δικαιωμάτων από έναν αόρατο εχθρό, από μια ασύμμετρη δύναμη που απεργάζεται το κακό μας, είναι ο πιο πειστικός λόγος για να γίνουμε πιο ελαστικοί στην περιφρούρηση, πιο δεκτικοί στην καταστρατήγηση ή την απεμπόλησή τους, πιο διαφανείς απέναντι στην Εξουσία, και τελικά πιο ευάλωτοι.

(εικόνα από εδώ)

Ανάρτηση για την "Ημέρα ενάντια στο φόβο". Περισσότερα εδώ: http://grfear.blogspot.com/


.