10 Νοεμβρίου 2009

Η φάμπρικα

Διάβαζα χτες στου Νίκου Σαραντάκου αυτό το ποστ σχετικά με τις αγωγές που έχει καταθέσει ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ εναντίον του Λύο Καλοβυρνά και του Γιάννη Χάρη, με τις οποίες ζητά χρηματική ικανοποίηση ενός και δέκα εκατομμυρίων, αντίστοιχα, για δημοσιεύματα που θεωρεί ότι θίγουν την προσωπικότητά του. Αγωγές που πρόκειται να εκδικαστούν, καλώς εχόντων των πραγμάτων, η μία στις 19 Νοεμβρίου και η άλλη τον ερχόμενο Δεκέμβριο.

Μολονότι συμμερίζομαι τα αγανακτισμένα σχόλια πολλών σχολιαστών, θα ήθελα να εξετάσουμε το θέμα και από μία άλλη σκοπιά: κι αυτό γιατί πιστεύω ότι η κίνηση του Σεραφείμ μπορεί τελικά να αποβεί σε καλό όλων μας.

Όχι, δεν τρελάθηκα, θα εξηγήσω τι εννοώ -αφού όμως πρώτα διευκρινίσω ότι μιλάει ο δικηγόρος και όχι ο άνθρωπος :)

Είναι γνωστό ότι τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας έχει ανοίξει μια φάμπρικα τέτοιων αγωγών, με τις οποίες δημόσια πρόσωπα που θεωρούν ότι θίγονται από το άλφα ή βήτα δημοσίευμα γυρεύουν της παναγιάς τα μάτια προκειμένου να αποκαταστήσουν την τιμή και την υπόληψή τους που λερώθηκε. Άλλοι δικαιώνονται από τα Δικαστήρια, άλλοι όχι, αλλά το θέμα μας δεν είναι η περιπτωσιολογία: το θέμα είναι να ξεκαθαρίσουμε, στο μέτρο του δυνατού, πού βρίσκεται το όριο της ελευθερίας της έκφρασης, και από ποιο σημείο και μετά αυτό το όριο αρχίζει να ξεπερνιέται με αθέμιτο (και επομένως κολάσιμο) τρόπο.

Η απάντηση δεν είναι εύκολη, τέτοιου είδους όρια συνήθως είναι ρευστά και μετακινούνται ανάλογα με την εποχή και την κοινωνία. Όμως κάπου πρέπει να υπάρχει ένας τυφλοσούρτης: το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο και προστατεύεται από διεθνείς συνθήκες σαν θεμελιώδες ατομικό δικαίωμα. Οι περιορισμοί του, επομένως, πρέπει να γίνονται με φειδώ και με διαφανή κριτήρια, κι όσο κι αν η κάθε περίπτωση θα πρέπει να αντιμετωπίζεται in concreto, επιβάλλεται να τεθούν ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές γενικής εφαρμογής.

Τέτοιες γραμμές έχει θέσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με τη νομολογία του. Όπου, μεταξύ άλλων, έχει κάνει την ουσιώδη διάκριση ανάμεσα σε άποψη (που μπορεί να εκφέρεται πιο ελεύθερα) και είδηση (που πρέπει να τεκμηριώνεται). Έχει ορίσει τον ρόλο του Τύπου ως "μαντρόσκυλου της κοινωνίας", στο οποίο επιτρέπεται ενίοτε να γαυγίζει και πιο φάλτσα. Έχει διατυπώσει την αρχή ότι τα πρόσωπα που καταλαμβάνουν δημόσιο βήμα και εκφέρουν δημόσιο λόγο οφείλουν να ανέχονται εντονότερη και οξύτερη κριτική από τον απλό πολίτη. Και έχει αναγνωρίσει την ανάγκη να λαμβάνεται πάντοτε υπ' όψη και το πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγεται ο δημόσιος διάλογος για οποιοδήποτε θέμα, το context που λέμε και στο χωριό μου, ανάλογα με το οποίο κάποιες εκφράσεις μπορεί άλλοτε να είναι θεμιτές και άλλοτε όχι.

Οι νομικές αυτές σκέψεις του ΕΔΔΑ δεν είναι ακριβώς καινούργιες, ωστόσο στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν δεν μας είχαν απασχολήσει ιδιαίτερα, διότι είχαν διατυπωθεί σε αποφάσεις του Δικαστηρίου που αφορούσαν άλλα κράτη και όχι την Ελλάδα. Πρόσφατα όμως επαναδιατυπώθηκαν και σε υποθέσεις με ελληνικό ενδιαφέρον, στις οποίες μάλιστα η χώρα μας καταδικάστηκε στο Στρασβούργο επειδή ακριβώς οι Έλληνες δικαστές δεν έλαβαν υπ' όψη τους αυτές τις αρχές (π.χ. υπόθεση Βελόπουλου-Αυγής).

Χωρίς καμία διάθεση να προκαταβάλω τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων, μου φαίνεται πάντως ότι οι αρχές αυτές μπορούν κάλλιστα να εφαρμοστούν στις δύο υποθέσεις του Μητροπολίτη Σεραφείμ: έχουμε ένα de facto δημόσιο πρόσωπο, που εξέφρασε δημόσια απόψεις για ένα θέμα ευρύτερου ενδιαφέροντος, και για τις απόψεις του αυτές έγινε αντικείμενο κριτικής με οξείς χαρακτηρισμούς. Και που, ειρήσθω εν παρόδω, έθεσε ο ίδιος το πλαίσιο της αντιπαράθεσης κάνοντας λόγο για "ψυχοπαθολογικές" και "παρανοϊκές" καταστάσεις. Διότι κι αυτοί οξύτατοι χαρακτηρισμοί είναι, κι όταν ξεκινάς μια δημόσια αντιπαράθεση χρησιμοποιώντας τους, οφείλεις να περιμένεις ότι θα λάβεις απαντήσεις σε ανάλογο ύφος.

Είμαι περίεργος λοιπόν να δω πώς θα εκτιμήσει τις υποθέσεις αυτές η ελληνική Δικαιοσύνη. Θα αγνοήσουν οι δικαστές μας τις επιταγές του Στρασβούργου, με κίνδυνο να οδηγήσουν την Ελλάδα σε μία ακόμη καταδίκη, ή θα συμμορφωθούν; Ελπίζω και εύχομαι το δεύτερο -και σε μια τέτοια περίπτωση, θεωρώ απίθανο το ενδεχόμενο να γίνουν δεκτές οι αγωγές του Μητροπολίτη.

Και ποιο είναι τελικά το "καλό όλων μας", που έλεγα στην αρχή; Ότι, αν η έκβαση των υποθέσεων αυτών είναι αίσια, θα αποκτήσουμε δική μας, εγχώρια νομολογία στη σωστή κατεύθυνση, που θα βοηθήσει να σκιαγραφηθούν τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης. Και που πιθανόν θα βοηθήσει να μπει ένα χαλινάρι σ' αυτή τη φάμπρικα με τις αγωγές που έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, με αιτούμενα ποσά που έχουν μοναδικό προφανή σκοπό να τρομοκρατήσουν και όχι βέβαια να αποκαταστήσουν την τιμή και την υπόληψη οποιουδήποτε. Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η ατιμώρητη ασυδοσία, αλλά ούτε το άλλο άκρο -η υπερβολική (αυτο)λογοκρισία.

Στο σημείο αυτό μπορεί να παρατηρήσει κανείς ότι το (αβέβαιο) όφελος θα είναι μεν κοινό για όλους μας, αν προκύψει, αλλά το (βέβαιο) κόστος, ψυχικό και οικονομικό, θα το σηκώσουν συγκεκριμένοι άνθρωποι μόνοι τους: ο Λύο Καλοβυρνάς, ο Γιάννης Χάρης. Σ' αυτό δεν έχω τίποτε να αντιτάξω: είπαμε, μιλάει ο δικηγόρος, όχι ο άνθρωπος. Δυστυχώς, σε αυτούς έλαχε ο κλήρος -κι αν δεν ήταν αυτοί, θα ήταν κάποιοι άλλοι, όπως έχουν υπάρξει κι άλλοι στο παρελθόν. Όπως κι αν έχει, με κάποια τέτοια αφορμή μπορεί να τεθούν κάποια όρια, άλλος τρόπος δεν υπάρχει, κι ας μην επαναλάβουμε κοινοτοπίες με ομελέτες και σπασμένα αυγά.

Αυτά.



ΥΓ: Στο ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου υπάρχουν λινκ προς τα επίμαχα δημοσιεύματα. Επίσης, για το ίδιο θέμα γράφει και ο e-lawyer, από άλλη νομική σκοπιά.


.

19 σχόλια:

  1. Με βοηθάει πολύ η εξαιρετικά καθαρή γραφή σας, χασοδίκη. Και χαίρομαι και για τις απόψεις που διατυπώνετε - γιατί πέρα από τα νομικά (που δεν κατέχω), η ιδεολογικο-πολιτική ματιά των πραγμάτων εκεί με οδηγεί και μένα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Χασοδίκη μου,
    και πού να δεις τη "φάμπρικα" που άνοιξε ο πρώην Πρόεδρος του ΑΠ Ρ.Κ και ζητά εκατομμύρια ευρώ από έντυπα (κατά προτίμηση)των μεγάλων συγκροτημάτων τύπου για προσβολή της προσωπικότητας του!!!!! Αφού δεν την αντέχουν την έκθεση στη δημοσιότητα και την κριτική, γιατί την επιδιώκουν?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Η δική μου παρατήρηση είναι ότι ακόμα και η ίδια η διαδικασία της δίκης είναι εξοντωτική για ένα πολίτη, ψυχικά και οικονομικά. Αν εγώ γράφω επώνυμα στο blog μου και μηνυθώ από κάποιο μεγαλόσχημο τι να το κάνω αν δικαιωθώ μετά από 1-2 χρόνια; Γνώμη μου είναι ότι αν επιτρέπεις να γίνονται τέτοιου είδους δίκες είναι σαν να ποινικοποιείς την άποψη, και καλείς τους ανθρώπους να αυτο-λογοκρίνονται ώστε να μη "μπλέξουν". Άραγε δεν υπάρχει κάποια διαδικασία που ελέγχεται αν μια αγωγή ευσταθεί ώστε να εκδικαστεί στις αίθουσες; Δε μπορούμε να τραβήξουμε μια γραμμή πέρα από την οποία οι περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφύμισης δεν φτάνουν καν να εκδικαστούν;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Άσχετη με τα νομικά, με εμπειρία
    δυστυχώς στις αίθουσες των δικαστηρίων, εξ αυτού λοιπόν
    πιστεύω ότι η δικαιοσύνη έχει και
    πρέπει να ασχολείται με σοβαρά
    ζητήματα.
    Όσο για τους πολίτες -εμάς- διάσημοι
    ή μη, έχουμε την ευθύνη των λόγων
    μας.
    Πόσο μάλλον όταν τις εκφράζουμε
    δημόσια.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @ Ανώνυμος: Η μόνη διαδικασία είναι στις αίθουσες, οπότε πρέπει κανείς να πάει ως εκεί, εκτός κι αν τα βρουν απ' έξω μόλις η επικαιροτητα ξεθυμάνει.

    Όμως μπορεί να απαντήσει κανείς στις αγωγές αυτές με άλλες αγωγές. Αν π.χ. η επιχειρηματολογία του μητροπολίτη δεν είναι βάσιμη ενώ το ποσό, που ζητά είναι παράλογο και προφανή σκοπό έχει να τρομοκρατήσει τον αντίπαλο και αθέμιτα να τον αναγκάσει σε αναδίπλωση, τότε η πράξη του συνιστά κατάχρηση δικαιώματος.

    Η κατάχρηση αυτή είναι άδικη πράξη και επομένως αν ο αμυνόμενος πράγματι τρομοκρατηθεί και χάσει τον ύπνο του ή γίνει αντιπαραγωγικός ή καταθλιπτικός κλπ, τότε δικαιούται αυτός αποζημίωση για την ηθική του βλάβη.

    Όρεξη δηλ. για αγωγές να έχει κανείς.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. @Μερόπη

    Δεν το ήξερα αυτό που λες. Έχεις τίποτα λινκ;

    @Ανώνυμος

    Δεν είναι τόσο εύκολο. Η προσφυγή στη Δικαιοσύνη είναι επίσης ατομικό δικαίωμα συνταγματικά κατοχυρωμένο. Ο καθένας πρέπει να έχει το δικαίωμα να ακουστεί στα δικαστήρια και μάλιστα να εξεταστεί η ουσία των όσων λέει. Ακόμα κι αν είναι παράλογα, εξωφρενικά ή προφανώς αβάσιμα. Δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να αλλάξει αυτό χωρίς να γεννηθούν ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα.

    @Κουκοδήμος

    Όχι ρε Αντώνη, είπαμε να βάλουμε φρένο στη φάμπρικα, όχι να την επεκτείνουμε :)
    Αν φτάσουμε εκεί, θα καταντήσουμε ο δημόσιος διάλογος να διεξάγεται στις αίθουσες των δικαστηρίων. Καλό για τον κλάδο μας, δεν λέω, κακό για τον διάλογο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Αυτό που με βουρλίζει, χασοδίκη, είναι πως θα μου φαινόταν λογικότερο να κάνει αγωγή για προσβολή προσωπικότητας ο Καλοβυρνάς, παρά ο Σεραφείμ. Μπορεί να μην θέλει να το κάνει για λόγους αρχής, αλλά και κερατάς και δαρμένος; Ω, του αρχιερατικού θράσους δηλαδή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. π2, δεν είναι ο τομέας της ειδικότητάς μου και δεν κόβω το κεφάλι μου, αλλά νομίζω ότι η νομολογία μας δεν δέχεται ότι υφίσταται προσβολή, αν οι προσβλητικές εκφράσεις δεν είναι προσωποποιημένες -αν δηλαδή αναφέρονται σε αόριστο, μη προσδιορισμένο αριθμό προσώπων.
    Πέραν του ότι μπορεί να μην ήθελε να το κάνει, όπως λες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Κακώς. Δηλαδή αν εσύ, κινούμενος από τα φιλοπαναθηναϊκά σου αισθήματα, πεις πως οι ολυμπιακοί είναι παρανοϊκοί και εμφανίζουν ψυχοσωματική και ψυχοπαθολογική εκτροπή, δεν έχω δικαίωμα να σου κάνω αγωγή; :P

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Δεν ξέρω τι μου λες, εγώ είμαι (μ)ΠΑΟΚτζής :D

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Χασοδίκη μου,
    εκτός από αυτό, έμαθα ότι άσκησε και κατά εφημερίδας του ΔΟΛ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Αγαπητέ χασοδίκη,
    Παρότι επί των νομικών δεν μπορώ παρά να συμφωνήσω απόλυτα με τα λεγόμενα σου, οφείλω να τονίσω επιπλέον ότι αυτό που ονομάζεις φάμπρικα αγωγών κατά τη γνώμη μου είναι φάμπρικα εντυπώσεων ... Πόσες φορές άλλωστε δεν έχουμε δει τον καθε λογής θιγμένο να διακηρύττει εκ παραθύρου ότι άσκησε ή θα ασκήσει αγωγή, με την οποία στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων ζητά αστρονομικά ποσά, μόνο και μόνο για να "αποδείξει" με τον τρόπο αυτό το δίκιο του. Και αφού τελικά είναι φάμπρικα εντυπώσεων, πολύ αμφιβάλλω ότι θα κλείσει ακόμη και μετά τη χαράξη των ορθών όπως επισημαίνεις ορίων έκφρασης.

    Ας έπεφτε όμως βαριά η ποινή του 205 ΚΠολΔ και θα σου έλεγα μετά πόσες τέτοιες αγωγές θα συνέχιζαν να κατατίθενται...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Είναι αδιανότητο αυτό που γίνεται στην Ελλάδα. Σε όλες τις δημοκρατίες του κόσμου υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην διατύπωση "αξιολογικής κρίσης" και την διασπορά ψευδών γεγονότων. Εδώ έχουμε φτάσει στο σημείο η ODEON να κάνει μήνυση σε δημοσιογράφο (Γιάννη Ζουμπουλάκη) επειδή έγραψε αρνητική κριτική για μια ταινία τους, να βουίζει η Ευρώπη, και οι συνάδελφοί του στα κανάλια να το βουλώνουν (προφανώς για να μην τους κόψουν τις διαφημίσεις).

    Χρειάζεται λοιπόν να ταλαιπωρηθούν ακόμα δύο δημοσιογράφοι μέχρι να τελεσηδικήσει η υπόθεση για να αποδειχθεί το προφανές; Ότι σε μια δημοκρατία οι δημοσιογράφοι (αλλά και ο καθένας μας!) έχουν το δικαίωμα να κάνουν αξιολογικές κρίσεις, σε δημόσια πρόσωπα; Τόσες καταδίκες έχουμε φάει για αυτό το θέμα από το ΕΔΔΑ, πότε επί τέλους οι (θρησκόληπτοι υπερσυντηρητικοί) δικαστικοί μας θα το πάρουν χαμπάρι ότι σε μια δημοκρατία ΟΛΟΙ (και οι επώνυμοι, και οι μεγαλοπαπάδες) ΚΡΙΝΟΝΤΑΙ;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Και ποιός έδωσε το δικαίωμα στον κάθε δημοσιογράφο να λέει ό,τι του κατέβει?
    Όποιος θίγεται, καλώς κανει και ζητά την προστασία της προσωπικότητάς του...Αυτό μας έλλειπε δηλαδή...Ό,τι λέει κανείς πρέπει να είναι τεκμηριωμένο..και φυσικά όταν οι δημοσιογράφοι προσβάλλουν,αν δεν καταλαβαίνουν από εξωδικαστικούς συμβιβασμούς, να τρώνε αγωγές....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. @ESKARINA

    Πιστεύεις ότι τα 880 ευρώ που προβλέπει το 205 ανώτατο όριο θα εμπόδιζαν τον όποιον Σεραφείμ; Δεν ξέρω, μπορεί κιόλας, αλλά μάλλον απίθανο μου φαίνεται.

    @Ανώνυμος Α'

    Δεν έχεις άδικο, αλλά τι να κάνουμε τώρα που ο μέσος Έλλην πρωτοδίκης, αν δεν έχει τις διδαχές των σοφών του Αρείου Πάγου για να στηριχτεί, αισθάνεται μια -ας πούμε- ανασφάλεια; Δυστυχώς, η διαδικασία που περιγράφω στο ποστ είναι καθιερωμένη στην πράξη, εν προκειμένω έχει καθυστερήσει κιόλας (πολύ), αν έχουμε κάτι να ελπίζουμε είναι να μην καθυστερήσει άλλο.

    @Ανώνυμος Β'

    Τεκμηριωμένη μπορεί και πρέπει να είναι μια είδηση, αλλά μια γνώμη όχι. Δηλαδή αν εγώ θεωρώ τον Τάδε παπάρα για τους χι λόγους, που σε κάποιον άλλον μπορεί να είναι αδιάφοροι, πώς θα πρέπει να το τεκμηριώσω; Κι αφού δεν μπορώ, σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να το γράψω; Και γιατί; Αυτός που παρεξηγείται έχει τη δυνατότητα να απαντήσει, και το αναγνωστικό κοινό θα βγάλει τα συμπεράσματά του για το ποιος είναι ο παπάρας και ποιος όχι. Τα δικαστήρια γιατί πρέπει να εμπλέκονται ντε και σώνει σε αυτή τη διαδικασία;

    Επίσης: κανείς δεν έδωσε στους δημοσιογράφους το δικαίωμα να λένε "ό,τι τους κατέβει", αλλά το Στρασβούργο τους δίνει τουλάχιστον το δικαίωμα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να λένε τον άλλον παπάρα. Κι αφού το λέει το Στρασβούργο, αργά ή γρήγορα θα πρέπει κι εμείς εδώ χάμω να το χωνέψουμε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Επειδή τα 880 όχι, έγραψα βαριά (μέχρι και 880000), τότε ίσως να γινόταν κάτι ...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. Για μισό λεπτό...Επειδή δεν είμαι νομικός...
    Και ο άλλος, που τον αποκαλούν...όπως τον αποκαλούν, δεν έχει δικαιώματα???
    Δυο μέτρα και δυο σταθμά??
    Η προσωπικότητά του δεν μετράει?Δεν πρέπει να προστατευθεί?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  18. Δεν έχεις άδικο που ρωτάς. Γι' αυτό λέω, και έγραψα και στο ποστ, ότι υπάρχουν προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες ένας δημοσιογράφος (ή και οποιοσδήποτε πολίτης, αλλά ας μείνουμε στους δημοσιογράφους για την ώρα) δικαιούται να εκφράσει μια άποψη ενδεχομένως πιο οξεία, πιο επιθετική, προσβλητική, πες το όπως θες, χωρίς αυτό να επισύρει νόμιμες κυρώσεις. Όχι *πάντα*, όχι *κάθε* άποψη.
    Ο δε "άλλος", ασφαλώς και έχει δικαιώματα: έχει ας πούμε το δικαίωμα να απαντήσει με τον ίδιο τρόπο, δημόσια, και με το ίδιο ύφος αν το κρίνει σκόπιμο. Θυμίσου ότι μία από τις προϋποθέσεις που αναφέρω παραπάνω είναι να πρόκειται για δημόσιο πρόσωπο (κατ' αντιδιαστολή προς τον απλό πολίτη).
    Ελπίζω να μην σε μπέρδεψα πάρα πολύ :), είναι γεγονός πως αυτά τα θέματα είναι σύνθετα τόσο από πολιτικής, όσο και από νομικής πλευράς. Και ενδιαφέροντα, λέω εγώ. Το ρεζουμέ του ποστ είναι πως πλέον, με βάση τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, θα πρέπει να τα δούμε κάπως διαφορετικά απ' ό,τι στο παρελθόν.

    @ESKARINA

    Αναθεώρηση του 205 ΚΠολΔ τώρα :))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  19. Πάντως, είναι κομμάτι κωμικό ότι αντικείμενο της μίας αγωγής είναι άρθρο σε περιοδικό που απευθύνεται σε ομοφυλόφυλλους. Σε αυτό, δηλαδή, το ψυχοπαθές 10% της κοινωνίας, των οποίων την ταυτότητα και γνώμη ο Σεραφείμ θεωρεί "εκτός".

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)