Ο τυφλοσούρτης του πιστολέρο

Σκαλίζοντας χτες βράδυ, αφού τελείωσα με τις δουλειές του γραφείου, ανακάλυψα στον δικτυακό τόπο της Ελληνικής Αστυνομίας έναν νόμο του οποίου αγνοούσα παντελώς την ύπαρξη -και κακώς. Πρόκειται για τον νόμο 3169 του 2003 με τίτλο "Οπλοφορία, χρήση πυροβόλων όπλων από αστυνομικούς, εκπαίδευση τους σε αυτά και άλλες διατάξεις".

Πρόκειται για πολύ ενδιαφέροντα νόμο και συνιστώ σε όλους την ανάγνωσή του (το πλήρες κείμενο εδώ σε αρχείο .pdf), μολονότι γνωρίζω ότι τα νομικά κείμενα είναι συνήθως πολύ βαρετά για τους μη νομικούς αναγνώστες (και για τους νομικούς ενίοτε). Για αρχή, διάλεξα μερικά αποσπάσματα και θα ήθελα να τα σχολιάσουμε.

Άρθρο 3, τίτλος: "Χρήση πυροβόλου όπλου και αρχές που τη διέπουν", κείμενο:

1. Ο αστυνομικός επιτρέπεται κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας του να προτάσσει το πυροβόλο όπλο, εφόσον συντρέχει κίνδυνος ένοπλης επίθεσης σε βάρος αυτού ή τρίτου.
2. Ο αστυνομικός επιτρέπεται να κάνει χρήση πυροβόλου όπλου, εφόσον αυτό απαιτείται για την εκπλήρωση του καθήκοντος του και συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις:
α. Εχουν εξαντληθεί όλα τα ηπιότερα του πυροβολισμού μέσα, εκτός αν αυτά δεν είναι διαθέσιμα ή πρόσφορα στη συγκεκριμένη περίπτωση. Ηπιότερα μέσα είναι ιδίως παραινέσεις, προτροπές, χρήση εμποδίων, σωματικής βίας, αστυνομικής ράβδου, επιτρεπτών χημικών ουσιών ή άλλων ειδικών μέσων, προειδοποίηση για χρήση πυροβόλου όπλου και απειλή με πυροβόλο όπλο.
β. Εχει δηλώσει την ιδιότητα του και έχει απευθύνει σαφή και κατανοητή προειδοποίηση για την επικείμενη χρήση πυροβόλου όπλου, παρέχοντας επαρκή χρόνο ανταπόκρισης, εκτός αν αυτό είναι μάταιο υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες ή επιτείνει τον κίνδυνο θανάτου ή σωματικής βλάβης.
γ. Η χρήση πυροβόλου όπλου δεν συνιστά υπερβολικό μέτρο σε σχέση με το είδος της απειλούμενης βλάβης και την επικινδυνότητα της απειλής.

Σχόλιο: Ο νομοθέτης καθιστά σαφέστατη την πρόθεσή του, ότι η χρήση του πυροβόλου όπλου πρέπει να είναι η απολύτως τελευταία καταφυγή του αστυνομικού, αφού έχει προηγουμένως εξαντλήσει κάθε άλλο ηπιότερο μέσο, και αφού έχει προειδοποιήσει για την πρόθεσή του να το χρησιμοποιήσει.

Πιο κάτω, στην επόμενη παράγραφο (3) του ίδιου άρθρου αναφέρεται: "Όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις της προηγούμενης παραγράφου επιβάλλεται η ηπιότερη χρήση του πυροβόλου όπλου, εκτός αν αυτό είναι μάταιο υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες ή επιτείνει τον κίνδυνο θανάτου ή σωματικής βλάβης. Ως ηπιότερη χρήση πυροβόλου όπλου νοείται η κατά το εδάφιο δ' του άρθρου 1 κλιμάκωση της χρήσης του με τη μικρότερη δυνατή και αναγκαία προσβολή."

Απαραίτητη επεξήγηση: ως "κλιμάκωση της χρήσης" ο νομοθέτης εννοεί ότι θα πρέπει πρώτα να γίνεται εκφοβιστικός πυροβολισμός (όπου "δεν στοχεύεται η πλήξη οποιουδήποτε στόχου"), μετά πυροβολισμός κατά πραγμάτων (όπου "στοχεύεται η πλήξη πραγμάτων"), μετά πυροβολισμός ακινητοποίησης (όπου "στοχεύεται η πλήξη μη ζωτικών σημείων του σώματος ανθρώπου και ιδίως των κάτω άκρων αυτού") και τέλος πυροβολισμός εξουδετέρωσης (όπου "στοχεύεται η πλήξη ανθρώπου και πιθανολογείται ακόμη και ο θάνατος του"). Με απλά λόγια: πρώτα στον αέρα, μετά στα ντουβάρια, μετά στα πόδια και μετά στο ψαχνό.

Στην παράγραφο 4 αναφέρεται ότι "ο εκφοβιστικός πυροβολισμός ή ο πυροβολισμός κατά πραγμάτων επιτρέπεται, ιδίως σε περιπτώσεις κινδύνου από ζώο ή προειδοποίησης για πυροβολισμό εναντίον ανθρώπου, εφόσον έχουν ληφθεί όλα τα απαραίτητα μέτρα, ώστε να μην πληγεί άνθρωπος από αστοχία ή εξοστρακισμό του βλήματος", και στην παράγραφο 7 (εδώ έχει πολύ ενδιαφέρον) αναφέρεται ότι: "Πυροβολισμός ακινητοποίησης ή εξουδετέρωσης απαγορεύεται: (α) εφόσον υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να πληγεί τρίτος από αστοχία ή εξοστρακισμό του βλήματος, (β) εναντίον ενόπλου πλήθους, εφόσον υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να πληγούν άοπλοι, (γ) εναντίον ανηλίκου, εκτός αν αποτελεί το μοναδικό μέσο για την αποτροπή επικείμενου κινδύνου θανάτου. Ως ανήλικος θεωρείται το πρόσωπο που δεν έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του, (δ) εναντίον προσώπου που τρέπεται σε φυγή, όταν καλείται να υποστεί νόμιμο έλεγχο".

Με άλλα λόγια, αυτός ο νόμος καθορίζει το σύνολο των κανόνων που στις αμερικάνικες ταινίες αναφέρονται ως "rules of engagement", κανόνες εμπλοκής σαναλέμε, και ξεκαθαρίζει ότι, ακόμη και στην περίπτωση που ο αστυνομικός αναγκάζεται να χρησιμοποιήσει το όπλο του, και πάλι πρέπει να λάβει κάθε αναγκαίο μέτρο ώστε να αποφύγει εξοστρακισμούς, τυχαίες εκπυρσοκροτήσεις, αστοχίες του βλήματος και λοιπά.

Σε αυτό το σημείο η αυθόρμητη αντίδραση είναι να ανατρέξει κανείς στο απολογητικό υπόμνημα του κατηγορουμένου ειδικού φρουρού και να ψάξει να βρει τι απ' όλα τα παραπάνω αναφέρει ότι έκανε και, πολύ περισσότερο, τι παραδέχεται έστω και σιωπηρά ότι δεν έκανε. Όμως εγώ θα ήθελα να πάμε λίγο μακρύτερα.

Ενώ λοιπόν ο νομοθέτης μάς τα λέει πολύ καλά ίσαμε δω, αναρωτιέται κανείς εύλογα: ωραία, και σε περίπτωση που ο αστυνομικός δεν ακολουθεί τους αυστηρούς αυτούς κανόνες εμπλοκής, τι επιπτώσεις έχει;

Η απάντηση στο άρθρο 6: "Αστυνομικός που απειλεί παρανόμως με πυροβόλο όπλο ή εκτελεί παρανόμως εκφοβιστικό πυροβολισμό ή πυροβολεί παρανόμως κατά πραγμάτων τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. Αστυνομικός που εκτελεί παρανόμως πυροβολισμό ακινητοποίησης ή εξουδετέρωσης τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών".

Δηλαδή, τίποτα. Απλά πλημμελήματα, και με πλαίσιο ποινής μάλλον ελαφρύ, θα έλεγα. Πιο αυστηρά τιμωρείται, ας πούμε, η ψευδής καταμήνυση, από την οποία στο κάτω κάτω της γραφής δεν κινδυνεύει και να σκοτωθεί κανείς, ή ο ταχυδρομικός υπάλληλος που ανοίγει παράνομα ξένη επιστολή.

Διαβάζω λοιπόν αυτές τις διατάξεις και απορώ: αντί να καθόμαστε να ψάχνουμε κάθε φορά αν η σφαίρα εποστρακίστηκε, αν το όπλο εκπυρσοκρότησε τυχαία, αν το θύμα άρπαξε τη σφαίρα καθώς έπεφτε (από μόνο του) στο έδαφος, και άλλα παρόμοια, δεν θα ήταν απλούστερο, λογικότερο και πιο συνεπές με το σκεπτικό του νομοθέτη να φτιάχναμε ένα πιο αυστηρό πλαίσιο ποινής, βάσει του οποίου η χρήση του πυροβόλου όπλου από τα αστυνομικά όργανα αντίθετα με τους πιο πάνω κανόνες θα επισύρει ποινή ανάλογη της ζημιάς που προκλήθηκε; Με απλά λόγια, αν σου εποστρακιστεί η σφαίρα, κύριε αστυφύλαξ, ενδεχόμενο που όφειλες να προβλέψεις και να αποφύγεις με κάθε τρόπο, και αν παρ' ελπίδα καρφωθεί στην καρδιά ή στο κεφάλι του "υπόπτου" και τον στείλει στα θυμαράκια, θα καθήσεις στο σκαμνί για κακούργημα και δεν τη γλιτώνεις με λιγότερα από πέντε χρονάκια.

Οι κοινές διατάξεις του ποινικού δικαίου περί ανθρωποκτονίας, δόλου και αμελείας, νόμιμης άμυνας και ορίων αυτής, "βρασμού ψυχής" και δεν συμμαζεύεται, υποτίθεται ότι είναι γενικού χαρακτήρα, κοινές για όλες τις περιπτώσεις, για κάθε πολίτη. Όμως το αστυνομικό όργανο δεν είναι "κάθε πολίτης": το κουμπούρι το βαστάει θεσμικά, το βαστάει ασκώντας εξουσία που του έχουμε εμπιστευθεί όλοι εμείς. Λογικά θα πρέπει να φέρει μεγαλύτερη ευθύνη για το πώς το χρησιμοποιεί απ' ό,τι, ξερωγώ, ο απατημένος σύζυγος που πάνω στη φούρια του καθάρισε τη σύζυγο (ή το αντίθετο), ή ο σουρωμένος Κρητικός που έπαιζε στον κήπο με το πιστόλι του παππού του και κατά λάθος πέτυχε τη θεία του την Αγλαΐα.

Στην εισηγητική έκθεση του νόμου 3169, που δυστυχώς δεν κατάφερα να την εντοπίσω στο διαδίκτυο, αναγνωρίζεται ότι "η χρήση πυροβόλων όπλων από αστυνομικούς συνιστά μία από τις πιο έντονες και περισσότερο επαχθείς κρατικές επεμβάσεις στα ατομικά δικαιώματα και τις ελευθερίες των πολιτών". Πολύ σωστά. Και πιο κάτω, ότι "η χρήση πυροβόλων όπλων συνιστά πράξη, για τη δικαιολόγηση της οποίας απαιτείται, σύμφωνα με την αρχή της νομιμότητας, να ορίζονται ειδικότερα στο νόμο οι προϋποθέσεις νόμιμης ενέργειάς της". Κι εδώ σύμφωνοι. Αλλά τότε, όταν οι προϋποθέσεις αυτές δεν γίνονται σεβαστές, γιατί να ξαναγυρνάμε στο κοινό ποινικό δίκαιο για να κρίνουμε τον δράστη; Γιατί να μην υπάρχει ένα ενιαίο ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα περιλαμβάνει και την ποινή ανάλογα με το αποτέλεσμα της παράνομης πράξης;

Θα αναρωτηθεί ίσως κανείς, και λογικά, "καλά ρε Χασοδίκη, πιστεύεις δηλαδή ότι αυτό που μας λείπει είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο, κι άμα το αλλάξουμε θα λυθούν όλα μας τα προβλήματα"; Η απάντηση είναι όχι. Όμως έχει διαπιστωθεί ότι το ισχύον πλαίσιο αφήνει ανοιχτά κάμποσα παράθυρα που χάσκουν, και νομίζω ότι η αφορμή αυτή, τραγική δυστυχώς αλλά μόνο με τέτοια αφορμή θα άνοιγε αυτή η συζήτηση, δίνει την ευκαιρία να τα κλείσουμε.

Ίσως, ίσως λέω, ο επόμενος αστυφύλαξ που θα έμπαινε σε πειρασμό να τραβήξει το όπλο του απέναντι στα "κωλόπαιδα που του πετάνε μπουκάλια" να το σκεφτόταν δύο φορές αν ήξερε ότι, έτσι και του ξεφύγει μία σφαίρα, θα αρπάξει πέντε χρονάκια εγγυημένα και δεν θα τον σώσει καμία κολώνα και καμία μαρκίζα.

Ίσως επίσης να είναι καιρός για μια ανάλογη ρύθμιση της χρήσης και άλλων όπλων, πλην πυροβόλων, όπως τα γκλομπ ή και τα δακρυγόνα ακόμα. Ίσως να πρέπει με κάποιον τρόπο τα όργανα της τάξης να πειστούν ότι περισσεύει η τρίτη ροπαλιά εκεί όπου αρκούν δύο, ή το δεύτερο ψέκασμα εκεί όπου ένα κάνει τη δουλειά, προ του κινδύνου να στείλουν κανέναν στον άλλον κόσμο μέσω αναπνευστικού επεισοδίου ή εγκεφαλικού οιδήματος.

Ίσως τότε το περίσσευμα αδρεναλίνης του κάθε ράμπο να έβρισκε άλλες διεξόδους, και το γαργάλημα των δακτύλων πάνω στη σκανδάλη ή η φαγούρα στις παλάμες να μην οδηγούσαν κατευθείαν στις κουμπουριές.

Ίσως, λέω. Μπορεί και όχι. Μπορεί να κλείσουν αυτά τα παραθυράκια και να ανοίξουν άλλα, μπορεί να προκύψουν άλλα προβλήματα, μπορεί και όχι. Το μόνο βέβαιο είναι ότι το ισχύον πλαίσιο το έχουμε δοκιμάσει επί πολλά χρόνια, και φαίνεται ότι δεν δουλεύει όπως θα θέλαμε. Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο κ. Πρετεντέρης ανατριχιάζει και με τη σκέψη ακόμα να διαλυθούν τα ΜΑΤ, και παράλληλα διαρρηγνύει τα ιμάτιά του που δεν προβάλλονται "πολιτικές προτάσεις", οπότε να, ορίστε μία πολιτική πρόταση, ο αυστηρότερος ποινικός κολασμός της αστυνομικής αυθαιρεσίας. Αυτήν την εξόχως πολιτική συζήτηση μπορούμε να την κάνουμε; Μας ενδιαφέρει; Μας την επιτρέπει ο κ. Πρετεντέρης;


.