Ένα μεγάλο μέρος του ωραρίου εργασίας μας (μαζί και κάμποσες υπερωρίες), εμείς οι δικηγόροι το περνάμε γράφοντας: αγωγές, μηνύσεις, προσφυγές, υπομνήματα και άλλα τέτοια εργαλεία του σατανά. Αυτό που αγνοεί πολύς κόσμος εκτός της νομικής πανίδας είναι ότι τα περισσότερα δικόγραφα τα συντάσσουμε όχι στο όνομά μας, αλλά στο όνομα του πελάτη μας.
Κατά συνέπεια, είμαστε υποχρεωμένοι στις περισσότερες περιπτώσεις να χρησιμοποιούμε πρώτο πρόσωπο. Επίσης, στην αρχή κάθε δικογράφου συνηθίζεται να περιγράφουμε το ιστορικό της υπόθεσης, με απλά λόγια, τι έγινε και τρέχουμε στο δικαστήριο, με κάποια συντομία μεν (δεν γράφουμε μυθιστόρημα) αλλά να καταλαβαίνει και ο άλλος (εν προκειμένω ο δικαστής) περί τίνος πρόκειται. Είναι προφανές ότι τα γεγονότα που αναφέρουμε στο ιστορικό έχουν λάβει χώρα στο παρελθόν, επομένως πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τους αντίστοιχους χρόνους: αόριστο, παρατατικό, υπερσυντέλικο, άντε και κανέναν παρακείμενο.
Ας πάρουμε ένα παράδειγμα: Έστω ότι πρέπει να περιγράψουμε ένα τροχαίο ατύχημα. Στην καθομιλουμένη, σε μια συζήτηση με τον ξάδερφό μας φερ' ειπείν, θα λέγαμε ότι "ανέβαινα τη Χρυσανθέμων και ξαφνικά στη γωνία με την Υακίνθων μου βγήκε από αριστερά ένας κερατάς και με στούκαρε στο μπροστινό φτερό". Στο δικόγραφο, όμως, θα γράψουμε κάτι σαν: "Εκινούμην επί της οδού Χρυσναθέμων, όταν εντελώς ξαφνικά ο αντίδικος, ο οποίος εκινείτο αρχικά επί της οδού Υακίνθων και από αριστερά σε σχέση με την πορεία μου, εισήλθε στη διασταύρωση και επέπεσε με το εμπρόσθιο μέρος του αυτοκινήτου του επί του εμπροσθίου αριστερού φτερού του δικού μου".
Και πού είναι το πρόβλημα, θα μου πείτε. Ε να, ας πούμε αυτό το "εκινούμην": πρώτο πρόσωπο παρατατικού του ρήματος κινούμαι. Ναι, αλλά πόσες φορές το έχετε ακούσει σε προφορικό λόγο; Μπορεί κανείς να πει "κινιόμουν" ή "κουνιόμουνα" (με το συμπάθειο), αλλά "εκινούμην";
Εντάξει, είναι προφανές ότι ο γραπτός λόγος έχει άλλες απαιτήσεις από τον προφορικό. Θα προσέξεις το συντακτικό σου, θα προσέξεις και το λεξιλόγιο, δεν θα γράψεις ότι σε "στούκαρε ο κερατάς" και τον φαναρτζή θα τον κάνεις "φανοποιό", θέλει δεν θέλει (σάμπως θα τονε ρωτήσεις;).
Αυτός ο ευπρεπισμός του δικογράφου, όμως, καταλήγει συχνά κάπως υπερβολικός: στα δικόγραφα κανείς δεν "πληρώθηκε", παρά "εισέπραξε το τάδε ποσό" και κανείς δεν "πλήρωσε" παρά "κατέβαλε".
Ο στρυφνός παρατατικός του "εκινούμην" μπαίνει στα δικόγραφα από ένα παραθυράκι, από το οποίο στριμώχνονται και χώνονται και διάφορα άλλα: κάτι περίεργοι σύνδεσμοι (ήτοι, δη), κάτι αόριστοι β', κάτι μυστήριες αντωνυμίες (τοιαύτη, κτητικό των), μερικές δοτικές και, αν ο συντάκτης είναι αρκετά μερακλής, λίγα λατινικούλια δώθε κείθε δίνουν άλλη νοστιμιά στο κείμενο.
Το τελικό αποτέλεσμα είναι ένα μείγμα μεταξύ δημοτικής και καθαρεύουσας, διανθισμένο με εξεζητημένους αρχαϊσμούς, που δεν είναι ούτε αμιγώς δημοτική, ούτε άπταιστη καθαρεύουσα. Δεν υπάρχει περίπτωση να ακούσεις άνθρωπο να μιλάει όπως γράφουμε εμείς οι δικηγόροι και, μετά από κάμποσες χιλιάδες σελίδες γραπτών κειμένων πάσης φύσεως που έχω διαβάσει, μπορώ να διαβεβαιώσω ότι δεν υπάρχει καν άνθρωπος που να γράφει όπως γράφουμε.
Το φαινόμενο έχει βέβαια την εξήγησή του: οι περισσότεροι από τους δικηγόρους της γενιάς μου διδαχθήκαμε τα νομικά (και) μέσα από βιβλία γραμμένα από καθηγητές, οι οποίοι πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του καθηγητικού τους βίου μέσα στην καθαρεύουσα -το ίδιο και οι δικηγόροι δίπλα στους οποίους κάναμε την άσκησή μας. Το ίδιο και οι δικαστές κάποιας ηλικίας -στις συλλογές νομολογίας που μελετάμε (ε;) βρίσκει κανείς αποφάσεις γραμμένες σε σχεδόν άπταιστη καθαρεύουσα ακόμη και μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '90. Το υπόβαθρο της αρχαίας ελληνικής το είχαμε ήδη από το σχολείο -μπαίνοντας και σε ένα περιβάλλον όπου ανθούν οι αρχαϊσμοί και ο εξεζητημένος λόγος, το λογικό και αναμενόμενο είναι ότι προσαρμοζόμαστε εμείς και όχι το περιβάλλον.
Μ' αυτά και μ' αυτά, ο νομικός κόσμος έχει κατασκευάσει και χρησιμοποιεί ένα δικό του ιδιόλεκτο, μια ξεχωριστή γλώσσα που θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε "δικογραφική" με το -γραφική να έχει διπλή σημασία, όπως αντίστοιχα οι αγγλοσάξωνες έχουν εφεύρει τον πετυχημένο όρο "legalese". Μια γλώσσα κρυπτογραφική, που σκοπό έχει να γίνεται αμέσως κατανοητή μόνο από τους μυημένους: όχι μόνο μέσω της χρήσης επιστημονικών όρων, όπως π.χ. τριτανακοπή ή ένσταση διζήσεως, που εύλογα δεν μπορεί να τους καταλάβει ο μη επιστήμων, αλλά και μέσω της ευρείας χρήσης αρχαϊσμών, ή στρυφνών ρηματικών τύπων που βρίσκονται στα όρια της καθομιλουμένης γλώσσας -αν θέλουμε να το πούμε κομψά: αν θέλαμε να το πούμε χύμα, θα λέγαμε ότι πρόκειται για τύπους που η ζώσα καθομιλουμένη έχει τοποθετήσει στο μουσείο.
Πρόκειται για μία ιδιάζουσα αργκό, με το επιπλέον χαρακτηριστικό ότι, όσο περνάει ο χρόνος, απεμπλουτίζεται αντί να εμπλουτίζεται (αντίθετα με ό,τι συνήθως συμβαίνει με τις αργκό). Δεν νομίζω ότι υπάρχει συνάδελφος στα τριάντα-κάτι που θα έγραφε σήμερα "βαίνων επί της οδού με ιλιγγιώδη ταχύτητα διέσχισε δίκην βολίδος την διασταύρωσιν" -που ωστόσο το έχω δει γραμμένο από συναδέλφους με διπλάσια ηλικία, οι οποίοι συχνά χρησιμοποιούν και πολυτονικό (και γραφομηχανή επίσης). Είναι όμως μια αργκό ανθεκτική, που προσωπικά δεν πιστεύω ότι θα την αποχωριστούμε στο ορατό μέλλον.
Για να μην παρεξηγηθώ: δεν αξιολογώ το φαινόμενο, δεν λέω ότι είναι καλό ή κακό. Απλώς το καταγράφω, με αφορμή ενδιαφέροντα πράγματα που διάβασα αλλού, από ανθρώπους μακράν αρμοδιότερους εμού να ασχολούνται με τα της γλώσσας (παρεμπιπτόντως, νομίζω ότι τα σχετικά μπλογκ είναι από τα καλύτερα ελληνικά, ενδεικτικά: Τιπούκειτος, Γιάννης Χάρης, Γλωσσογραφίες, Περιγλώσσιο). Ή με αφορμή το πολύ καλό βιβλίο του Νίκου Σαραντάκου "Γλώσσα μετ' εμποδίων", που το διάβασα πριν κανα χρόνο και το συνιστώ ανεπιφύλακτα σε συναδέλφους και μη.
Το σημείωμα αυτό παρατράβηξε. Κλείνω εδώ λοιπόν και επιστρέφω στα δικόγραφά μου, τα οποία βεβαίως συντάσσω κι εγώ εις άπταιστον δικογραφικήν. Όσο κι αν αυτό το "εκινούμην", κάθε φορά που το γράφω, μου γαργαλάει τα ακροδάχτυλα...
ΥΓ: Μια που ανέφερα τον Νίκο Σαραντάκο: φοβάμαι πολύ ότι οι σερνικοθήλυκοι τύποι που τόσο τον ενοχλούν (όχι αδικαιολόγητα, κατά τη γνώμη μου), όπως π.χ. "η ταμίας", θα επιζούν όσο υπάρχουν δικηγόροι και δικαστήρια: δεν το βλέπω να γίνεται ποτέ "γραμματέα" η γραμματέας του δικαστηρίου, ούτε "προεδρίνα" η πρόεδρος, ούτε "εισαγγελίνα" η εισαγγελεύς!
(σκίτσο της Grea από το sangrea.net)
.
Καλά τα λες! :)
ΑπάντησηΔιαγραφήΜένει στον καθέναν από εμάς να κάνεις τις μικρές αισθητικές παρεμβάσεις του. Σιγά-σιγά θα αλλάζει το πράγμα, αποβάλλοντας, ελπίζω, τη γραφικότητά του. Ας αντιστεκόμαστε στα στερεότυπα τού νομικού λόγου, όταν δεν εξυπηρετούν κάτι.
Έχω δει κι εγώ απίστευτα δικόγραφα, έχω ακούσει απίστευτες αγορεύσεις!
Καλημέρα Χασοδίκη μου,
ΑπάντησηΔιαγραφήη δημοτική γλώσσα στη νομική ορολογία είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πάρα πολύ. Και είναι αλήθεια ότι δεν ακολουθούμε κατά γράμμα τη σχολική γραμματική και συντακτικό, γιατί πολλοί νομικοί όροι δεν είναι δυνατόν να μεταφερθούν στη Δημοτική.
Είναι μετοχές που στη νομική ορολογία έχουν ουσιαστικοποιηθεί όπως ο ενάγων, ο εκκαλών, ο πτωχεύσας, ο κληρονομούμενος κλπ. Αυτοί οι τύποι διατηρούνται και εξακολουθούν να κλίνονται όπως στην καθαρεύουσα (αρχαιόκλιτα). Έτσι γράφουμε ο ενάγων, του ενάγοντος, ο εκκαλών, του εκκαλούντος, του πτωχεύσαντος, του κληρονομουμένου κλπ. Δεν μπορώ να βλέπω σε μερικά δικόγραφα ο ενάγοντας, ο ανακόπτοντας, του εκκαλούντα κλπ.
Για το εκινούμην, δεν μπόρεσα ακόμα να βρω υποκατάστατο, αν και δεν μου αρέσει καθόλου.
Σου στέλλω στο email σου μια εργασιούλα που έκανα για τη δημοτική γλώσσα στη νομική ορολογία.
Εγώ πάλι, χασοδίκη μου, πολύ διασκεδάζω με κάτι πρώτους πληθυντικούς που βρίθουν αρχαϊσμών (νάτην και η γενική...αμ πώς!). Νομίζω ότι μια μεταγραφή στη Δημοτική των αγωγών θα είναι σημαντική και για τον απλό πολίτη. Εξάλλου, χρηστικά κείμενα γράφετε και όχι την Αγία Γραφή. Όσο για την ορολογία που αναφέρει η Μερόπη, οι μετοχές ειδικά, μπορούν να διατηρηθούν ως Termini technici. Πάντως λύστε το γενικώς το θέμα, γιατί θα τρίζουν τα κοκαλάκια του Γληνού και του Τριανταφυλλίδη :)
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίσαι Θεός. Τα σπας. Έγραψες πάλι (κυριολεκτικά και μεταφορικά)!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΚυρίες και κύριοι ποιος θα καταλάβει το πόνο μας?
Ποιός ή ποίος? "Δύναμαι να αναφωνήσω αγαπητέ συνάδελφε ότι και σήμερον εκινήθημεν εις τα γνωστά αρχαϊκά πλαίσια της γλώττης και δεν υφίσταται ένστασις περί του αντιθέτου".
Και το κυριότερο: Αυτή τη γ#$%^&* την γενική πληθυντικού, "ποίος" κερατάς την εφύβρε, ε?
Των εφεσιβλήτων, των εφεσιβαλλόντων...
Σε ασπάζομαι ...
@netpen
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ, σιγά σιγά θα αλλάξει το πράγμα. Αμφιβάλω πάντως αν θα προλάβουμε εμείς να δούμε τις αλλαγές.
@Μερόπη
Κατ' αρχάς, σ' ευχαριστώ για την εργασία σου. Με μια ματιά γρήγορη που έριξα, έχει ενδιαφέρον -ελπίζω να την μελετήσω καλύτερα κάποια στιγμή με περισσότερη άνεση χρόνου.
Τώρα, στις παρατηρήσεις σου: ασφαλώς "ο ενάγοντας" είναι τέρας, δεν το συζητώ. Δεν μιλάω όμως για τέτοιους όρους, αλλά για απλά ρήματα όπως π.χ. κάνω, βάζω, μπαίνω, που τα ευπρεπίζουμε (αν όχι πάντα, ωστόσο πολύ συχνά) σε πραγματοποιώ, τοποθετώ, εισέρχομαι και άλλα παρόμοια. Χωρίς να υπάρχει, φρονώ, ιδιαίτερος λόγος πέρα από μια κακώς εννοούμενη εκζήτηση.
Παρ' όλα αυτά, δεν νομίζω ότι απαιτείται κάποια ρυθμιστική παρέμβαση στην κατεύθυνση μιας πιο στρωτής γλώσσας: πιστεύω ότι αυτό θα έρθει από μόνο του σιγά σιγά, απλά θα πάρει πολύ...
@Δώρα Τσίρκα
Συμφωνώ με τα περί termini technici (ώπα και η λατινικούρα :), κατά τα λοιπά σε παραπέμπω στα ανωτέρω εδάφια :)
@salvatore1789
Σ' ευχαριστώ για την μετριοπαθή και αμερόληπτη έκφραση της επί της αρχής συμφωνίας σου με το περιεχόμενο του ποστ :)))
των τρινακοπτουσών και νυν εφεσιβλήτων
ΑπάντησηΔιαγραφήο κάθε κλάδος έχει τη δική του γλώσσα, ενίοτε και τη δική του γραφή όπως οι γιατροί.
επίσης χρήζει διορθώσεως στο word η αυτόματη διόρθωση του εναγομένων σε εναγόμενων.
Πολύ καλό το κείμενό σου. Πραγματικά, μερικές φορές καταφευγουμε σε λεκτικές ακρότητες και βερμπαλισμούς. Από την άλλη, μια αγωγή σε ακραιφνη δημοτική θεωρώ ότι δεν θα μου εκανε καλη εντυπωση. Καπου πρεπει να βρουμε την χρυση τομη νομίζω..ούτε "αρνούμεθα διαρρήδην", ούτε "ο νοικάρης μου χρωσταει ενοικια".
ΑπάντησηΔιαγραφή@gsus
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι γιατροί είναι ιδιάζουσα περίπτωση: η γραφή τους είναι κρυπτική και κατανοητή μόνον από φαρμακοποιούς :)
@Γιάννης
Συμφωνώ. Όχι υπερβολές, ούτε στη μία ούτε στην άλλη κατεύθυνση. Στο κάτω-κάτω, ένα νομικό κείμενο (που εκ προοιμίου συντάσσεται σε επίσημο ύφος), αν προσπαθήσεις καταναγκαστικά να το μετατρέψεις σε "μαλλιαρό", μάλλον θα το κάνεις μαντάρα: γραφικό και πάλι, αλλά με άλλον τρόπο.
Από την άλλη, όταν ο πελάτης μου απλώς έστριψε αριστερά, εγώ γιατί πρέπει να τον παρουσιάζω να "πραγματοποίησε ελιγμό αριστερής στροφής";
Πάντως και οι δικηγόροι έχουμε πάθει εθισμό στους αρχαϊσμούς, οπότε δε βλέπω να αλλάζει σύντομα ο τρόπος γραφής των δικογράφων. Απλά, αν κάποια εποχή η διάλεκτος της νομικής επιστήμης ομιλούνταν στα πανεπιστήμια και τα δικαστήρια, σήμερα, που οι νεότερες ηλικίες μιλάνε με άλλη διάλεκτο, βλέπεις νεότερους συναδέλφους (κάτω των 27, περίπου), οι οποίοι δεν ξέρουν τι σημαίνουν αρκετές λέξεις στους κώδικες.Να μη μιλήσω για τους σολοικισμούς και τους βαρβαρισμούς, που διαπράττουν κατά τη συγγραφή του δικογράφου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπητέ Χασοδίκη, ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι καλά το εκινούμην. Για να δούμε κανένα σύνθετό του; Ή έστω, το δεύτερο πρόσωπο; Ξένο σώμα είναι.
Για τις μετοχές που έχουν ουσιαστικοποιηθεί, αν έχουν πράγματι ουσιαστικοποιηθεί τότε είναι πιο εύκολο να γίνουν δημοτική: παράδειγμα, ο παράγοντας. Θαρρώ πως ο ενάγων αντιστέκεται επειδή υπάρχει και η ενάγουσα που μας θυμίζει τον αρχαίο τύπο.
Όσο για τα επαγγελματικά θηλυκά, οι γυναίκες θα δείξουν αν θέλουν να φοράνε γραμματική μπούρκα. Διότι, τα μεν γραμματέας και ταμίας έιναι έτσι κι αλλιώς προβληματικές περιπτώσεις, αλλά ακόμα και εκεί όπου ο σχηματισμός του θηλυκού είναι ομαλότατος και όπου υπάρχουν άλλα παραδείγματα, βλέπεις να σου λένε, με καμάρι: Δεν είμαι διαιτήτρια, είμαι γυναίκα διαιτητής. Ή, είμαι αθλητικός συντάκτης (μιλάει γυναίκα, φυσικά). Ή, για να μην πάμε πολύ μακριά, πόσες του κλάδου σας λένε "δικάστρια" για τον εαυτό τους (παρόλο που, όπως μου έχουν πει, ένας κώδικας δικός σας μιλάει για δικάστριες).
Η χρήση αυτών των όρων επίσης αποφορτίζει συναισθηματικά τους όρους αυτούς και επιτρέπει πρώτα να υιοθετηθεί ένα πιο "αντικειμενικό" ύφος. Αυτό με τη σειρά του βοηθάει τόσο μια αισθητική πολιτική ορθότητα, όσο και την προσπάθεια να μεταδώσουμε στον άλλο την ιδέα οτι περιγράφουμε τα γεγονότα και όχι την οπτική μας γωνία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑκριβώς τα ίδια συμπεράσματα είχα καταλήξει και εγώ όταν αναρωτιόμουν για τους λόγους που ακόμα επιζεί μια πιο αρχαιοπρεπής έκδοση του όρου "εβραίος", ie "ισραηλίτης".
Αν και λόγω έλλειψης χρόνου δε μπορώ να συμμετάσχω στην ενδιαφέρουσα συζήτηση, να κάνω μόνο μια διευκρίνιση στον προλαλήσαντα abravanel:
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι όροι "εβραίος" και "ισραηλίτης" δεν είναι ταυτόσημοι, και συνεπώς δεν έχουν σχέση παλαιότερου και νεότερου τύπου για το ίδιο νόημα. "Ισραηλίτης" σημαίνει πολίτης του κράτους του Ισραήλ, ενώ "εβραίος" σημαίνει τον εβραίο στο θρήσκευμα, που μπορεί όμως να είναι πολίτης αμερικανός, έλληνας, γάλλος κλπ. (φυσικά και ισραηλινός).
Και σκέφτηκα να μην έκανα την αναφορά αλλά λέω δε πειράζει και είναι σχετική με το θέμα...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣπύρο οι λέξεις υποδηλώνουν ακριβώς το ίδιο πράγμα. Ο πολίτης του Ισραήλ, σουνίτης, δρούζος, εβραίος, καθολικός κτλ ονομάζεται "ισραηλινός". Αυτές οι λέξεις παρά την ηχητική του συγγένεια είναι τόσο κοντά όσο η Λωζάνη με την Κοζάνη. Περισσότερα για τους δυο όρους εδώ και αφού το διαβάσεις εκείνο εδώ.
Ζητώ ταπεινά συγνώμη για την αυτοαναφορά - αν είχε email διαθέσιμο ο Σπύρος θα επικοινωνούσα προσωπικά μαζί του.
@Περιούσιος
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό την προσωπική μου εμπειρία θα έλεγα ότι σολοικισμούς και βαρβαρισμούς βλέπω σε δικόγραφα ανεξαρτήτως ηλικίας του συντάκτη. Νομίζω ότι το φαινόμενο έχει άλλες ρίζες, εν μέρει δε οφείλεται και στο βιαστικό copy-paste :)
@Νίκος Σαραντάκος
Το δεύτερο πρόσωπο γίνεται κόλαφος όταν πρέπει να εξετάσουμε μάρτυρα στο ακροατήριο και να του απευθύνουμε την ερώτηση: πού εκινείσθο (σε πληθυντικό ευγενείας). Δεν έχω δει συνάδελφο να μην κομπιάζει όταν πρέπει να το εκστομίσει, και προσωπικά το αποφεύγω προτιμώντας την οδό του Καλού Συνωνύμου, που λέτε κι εσείς :)
Τώρα, ως προς τις μετοχές: δεν είναι μόνο οι τύποι του θηλυκού, είναι και οι του αρσενικού. Άντε καλά ο ενάγοντας, αλλά ο εκκαλούντας; Ο ανακόπτοντας; Δύσκολο το βλέπω να επικρατούν, αλλά δεν το αποκλείω κιόλας.
Το δικάστριες ομολογώ ότι δεν το έχω συναντήσει σε γραπτό κείμενο, και δεν μου φαίνεται και ομαλό εδώ που τα λέμε. Καλύτερο το δικαστίνα.
Κι εδώ έχει πλάκα η πρακτική των ακροατηρίων, όπου πολλοί δικηγόροι απευθύνονται στην έδρα με την κλητική "κυρία Πρόεδρος"!
@abravanel
Ως προς το πρώτο σχόλιο: δεν νομίζω. Συνήθως δεν μιλάμε για όρους συναισθηματικά φορτισμένους, ας πούμε η "προσπέραση" που γίνεται "εξ αριστερών υπέρβαση". Μιλάμε για λέξεις απολύτως αποδεκτές και ορθές στην κοινή καθομιλουμένη, που ακριβώς γι' αυτό εξοβελίζονται από τα δικόγραφα για χάρη ενός πιο λόγιου ύφους.
Ως προς το δεύτερο: δεν πειράζει, αγαπητέ μου, εδώ δεν κολλάμε σε τέτοιες τυπικότητες και επιπλέον έτσι μαθαίνουμε κι εμείς κάτι περισσότερο.
Ειλικρινά, βρίσκω τους παλαιότερους γλωσσικούς τύπους και ωραιότερους και ευηχότερους και ευκολότερους στην εκφορά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ "παρωχημένοι" (όχι κατ' εμέ) γλωσσικοί τύποι δεν είναι κανένας σατανάς που πρέπει να αποτάξουμε.
Στο κάτω κάτω είναι απλές λέξεις, που όμως έχουν παραχθεί με σκέψη κι όχι με απλοΐκευση.
Σημειωτέον, ότι στα δικόγραφα χρησιμοποιώ κοινούς τύπους (πχ το "εκινούμην" ή το "έβαινον" δεν τα βάζω) κατί όμως που διόλου σημαίνει ότι προτιμώ το "κινούμουν" ή "κινούσασταν" (που τείνει να γίνει και "κινούσαντε" χαχα)
...επίσης αυτή η κλητική; Θα την καταργήσουμε; "Κυρία Πρόεδρος" σου λέει και ξέρεις γιατί; Ντρέπεται να πει "Κυρία Πρόεδρε" γιατί νομίζει ότι είναι λάθος!
ΑπάντησηΔιαγραφήΌπως ορθά επισημαίνεται στο άρθρο που παραπέμπεις, η αιτία βρίσκεται στην άγνοια και την ημιμάθεια της γλώσσας.
@Κουκοδήμος
ΑπάντησηΔιαγραφήΑντώνη, δεν έγραψα το ποστ αναφερόμενος σε μεμονωμένους τύπους (αυτούς τους χρησιμοποίησα σαν παραδείγματα), αλλά στη συνολική αίσθηση που αφήνει ένα τυπικό δικόγραφο στον μη νομικό αναγνώστη. Η οποία είναι (απ' όσο έχω διαπιστώσει) η αίσθηση του ακαταλαβίστικου: όχι μόνο γιατί αγνοεί την τεχνική ορολογία, αλλά και γιατί το συντακτικό και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε είναι εξεζητημένο.
Έχει ενδιαφέρον ότι η αντίδραση αυτή αφορά και σε αναγνώστες με ανώτερο επίπεδο μόρφωσης.
Και δεν πρόκειται καν για ένα καταγγελτικό ποστ, παρά για διαπιστωτικό (:)): πιστεύω ότι κάποιες υπερβολές στην εκζήτηση του λόγου μπορούμε να τις αποφεύγουμε, όχι για να αποτάξουμε τον σατανά, αλλά για να γράφουμε κάπως πλησιέστερα στην επίσημη γλώσσα.
Θα ήταν περιττό να πω απλώς, ότι συμφωνώ με τη θέση του άρθρου. Άλλωστε δηλώνω, ότι το αυτό μ' εσένα πράττω. Σκέφτηκα να σχολιάσω κατά τι περαιτέρω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν μπορώ να αρνηθώ, ότι υπάρχει τάση αφορισμού πολλών ορθών τύπων. Ούτε ότι βρίσκομαι στη δυσάρεστη θέση να με κοιτούν σαν "Μπαμπινιώτη" ή να μη γίνομαι αντιληπτός κάθε όταν εκφέρω έναν κάπως "λιγότερο κοινό" λόγο. Και αναφέρομαι στις δημόσιες υπηρεσίες.
Σε γενικότερο πλαίσιο είναι τα σχόλια :)
Τα μέλη κάθε επαγγελματικού κλάδου (ιδίως όταν η δουλειά του στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον γραπτό λόγο) αναπτύσσουν μια κλαδική ιδιόλεκτο, σε μια προσπάθεια να αυξήσουν το κύρος τους: η πρόσβαση των απ' έξω στον παραγόμενο λόγο τους δυσχεραίνεται σκοπίμως (είτε πρόκειται για εξειδικευμένη ορολογία είτε για στρυφνή διατύπωση), ούτως ώστε να είναι πιο αναγκαία η δική τους μεσολάβηση. Θα στεναχωρήσω ίσως τον οικοδεσπότη και τους αναγνώστες του, αλλά νομίζω πως στην περίπτωση του νομικού κλάδου η συνήθεια αυτή ενισχύεται από τη δεσπόζουσα θέση του κλάδου δίπλα (ή και μέσα) στην εξουσία, καθώς και από το γεγονός ότι μεγάλο κομμάτι του παραγόμενου γραπτού λόγου τους περιγράφει πράγματα και καταστάσεις της καθημερινότητάς μας: η μόνη λύση "κλαδικής αποστασιοποίησης" ενός λόγου που περιγράφει την καθημερινότητα είναι οι αρχαΐζοντες τύποι και οι ξεχασμένες από την καθημερινότητα λέξεις.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ, ότι η προσπάθεια να αυξηθεί το κύρος, ή η επίδειξη γνώσεων διαμορφώνουν ως ένα βαθμό το δικηγορικό λόγο. Ομοίως και η κλαδική εκκεντρικότητα.
ΑπάντησηΔιαγραφή(το συντακτικό και το λεξιλόγιο που χρησιμοποιούμε είναι εξεζητημένο)
Από την άλλη, τα δικόγραφα απευθύνονται σε ανθρώπους που τα αντιλαμβάνονται και γνωρίζουν από επιρρήματα και γενικές αντικειμενικές. Και με αυτόν τον τρόπο παράγεται έργο, που είναι και το ζητούμενο.
Δεν αναφέρομαι τώρα στα "δίκην βολίδος" και τα τοιαύτα. Άραγε, για να μην δίνουμε λάθος εντύπωση πρέπει να πάψουμε να συντάσσουμε με επιρρήματα και γενικές;
Θα πρόκειται για αναβάθμιση ή για υποβάθμιση του λόγου;
Και σε τι θα εξυπηρετούσε; Εδώ του πελάτη του το ζωγραφίζεις και δε σε καταλαβαίνει.
π2 :(είτε πρόκειται για εξειδικευμένη ορολογία είτε για στρυφνή διατύπωση)
ΑπάντησηΔιαγραφήΥπάρχει κι ένα πρακτικό ζήτημα, που δεν έχει θιγεί: η "στρυφνή διατύπωση" είναι πολλάκις νοηματικά πιο συμπυκνωμένη, με στόχο και αποτέλεσμα την οικονομία του δικογράφου. Φαντάζεστε να χρησιμοποιούσαμε κατά κανόνα περιφραστικές διατυπώσεις, πόσο πιο εκτενές θα γινόταν το κείμενο;
@Κουκοδήμος
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεκτές όλες οι παρατηρήσεις, που προάγουν τον γόνιμο προβληματισμό.
Από εκεί και πέρα, σίγουρα όχι, δεν λέω να καταργήσουμε τα επιρρήματα και τις γενικές. Τις υπερβολές μόνο λέω να καταργήσουμε :), ή έστω να περιορίσουμε.
Μεταξύ μας, άλλωστε, πόσες φορές οι δικηγόροι δεν κάνουμε χαβαλέ χρησιμοποιώντας διατυπώσεις δικογράφων σε καθημερινές κουβέντες; Εγώ τουλάχιστον, πολλές -και βγάζει γέλιο, πρέπει να πω.
η "στρυφνή διατύπωση" είναι πολλάκις νοηματικά πιο συμπυκνωμένη
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι, με κάτι σχήματα υπερβατά και κάτι μετοχές σε γενική που ψάχνεις να βρεις πού είναι το υποκείμενό τους και κάτι αναφορικές και λοιπές δευτερεύουσες προτάσεις, χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα :)
@π2
Μπορεί και να έχεις δίκιο, ωστόσο πιστεύω πως είναι περισσότερο συνήθεια παρά συνειδητή προσπάθεια. Ιδίως (αλλά όχι πάντα) σε μικρότερες ηλικίες.
Αγαπητέ Χασοδίκη
ΑπάντησηΔιαγραφήγια το δικάστρια, μου είχε γράψει συνάδελφός σας (που μου έγραψε τις εντυπώσεις του από τη Γλώσσα μετεμποδίων, ναν καλά ο άνθρωπος) ότι προβλέπεται ρητά σε ένα κιτάπι σας, ας πούμε στον Κώδικα Αστικού Δικαίου (είπα ας πούμε) και όχι σε ένα άλλο.
Προσωπικά, όπως και για τη βουλεύτρια, και όπως έχω γράψει, προτιμώ τη δικαστίνα και τη βουλευτίνα. Το βουλευτίνα μάλιστα μετά τις εκλογές τις τελευταίες (που βγήκαν πολλές βουλευτίνες συγκριτικά με άλλοτε) έχει κερδίσει έδαφος και χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο πράγμα που με χαροποιεί όσο δεν φαντάζεσαι.
Τις προάλλες στη Βουλή ο Περικλής Κοροβέσης ξεκινώντας την ομιλία του απευθύνθηκε σε "βουλευτές και βουλεύτριες" διευκρινίζοντας ότι έψαξε στα λεξικά για το "βουλευτίνα" και βρήκε ότι "να με λένε βουλευτίνα κι ας πεθαίνω από την πείνα", δηλ. ότι δηλώνει τη σύζυγο του βουλευτή. Ωστόσο, από το 1960 κιόλας, στην εργασία του για την "παροιμία για την κενόδοξη σύζυγο" όπου διερεύνησε δεκάδες παραλλαγές της παροιμίας αυτής (σουμπασίνα, δημαρχίνα, υπουργίνα, κοτζαμπασίνα, αλημπεΐνα, σεραφίνα, ζωζεφίνα, μαρκεζίνα κτλ.) ο αείμνηστος Δημ. Λουκάτος σε υποσημείωση αναφέρει ότι πλέον, το 1960, ο όρος χρησιμοποιείται και για τις βουλεύτριες.
Να κοπυπαστώσω κι ένα παλιό του Αντρέα Παππά: "Για να καταλήξω, όμως, και σε κάποιου είδους (βελτιωτική, έστω) πρόταση, όπως είχα δεσμευτεί, θα έλεγα ότι σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις θα μπορούσαμε σιγά σιγά να αρχίσουμε να αποφεύγουμε βάρβαρες και άχαρες διατυπώσεις όπως η (ευρω)βουλευτής/της (ευρω)βουλευτή/ού και να χρησιμοποιούμε τον σαφώς πιο δόκιμο και ορθό τύπο η βουλεύτρια/της βουλεύτριας, η δικάστρια/της δικάστριας, η ειδική αγορήτρια κ.ο.κ. Ακόμη και ο τύπος η βουλευτίνα/της βουλευτίνας ή η δικαστίνα/της δικαστίνας, έστω και αν δεν είναι «του γούστου μου», πιστεύω ότι είναι προτιμότερος από την αφασική αμηχανία τού η βουλευτής/της βουλευτού ή η δικαστής/της δικαστού."
Ευχαριστώ για τις παραπομπές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜου θυμίσατε τώρα ότι κι εγώ ήθελα να σας γράψω εντυπώσεις από το βιβλίο αλλά το παρέλειψα τότε (μόλις το διάβασα), και μετά η σκέψη μπαγιάτεψε. Αλλά με την αφορμή αυτή, μπορεί να επανέλθω.
Για τον τύπο "δικάστρια": αν σας το έχει πει συνάδελφος, υποθέτω ότι κάπου θα υπάρχει. Εγώ δεν έχει τύχει να πέσω πάνω, αλλά αυτό δεν λέει τίποτα :)
Όσο για τους τύπους σε -ίνα, τα γούστα μας συμπίπτουν.
Αναφέρομαι στο ανωτέρω σχόλιο:
ΑπάντησηΔιαγραφήΚάλλιστα, μπορεί να εξαχθεί ένας γραμματικός κανόνας, ότι τα ουσιαστικά που φανερώνουν ιδιότητα δέον να έχουν έναν τύπο και για τα δύο γένη.
Διότι εν προκειμένω η αξία και η ουσία της πληροφορίας έγκειται στην ιδιότητα κι όχι στο γένος του φορέα της, που άλλωστε αποκαλύπτεται από το άρθρο.
Από κει και πέρα,αν μιλάμε για γούστο: αντίθετα από τον κ. Σαραντάκο, προσωπικά θεωρώ βάρβαρες, άχαρες και υποτιμητικές διατυπώσεις, όπως η βουλετίνα, η δικαστίνα κλπ.
Τύπους όπως η βουλεύτρια ή η δικάστρια μπορώ να τους αποδεχτώ ως δόκιμους, ωστόσο δε θεωρώ αναγκαία τη μετάβαση σε αυτούς. Εκτός αν το ζητούμενο είναι η ισότης των φύλων.
Να απαντήσω στον κ. Κουκοδήμο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ άποψη ότι "τα ουσιαστικά που φανερώνουν ιδιότητα δέον να έχουν έναν τύπο και για τα δύο γένη" έρχεται σε σύγκρουση με εκατοντάδες καθιερωμένους τύπους της ελληνικής. Μαθήτρια, ποιήτρια, εργάτρια, διευθύντρια, ακροάτρια, βασίλισσα, δούκισσα και άλλα πάμπολλα. Μάλλον μου φαίνεται επηρεασμένη από τα αγγλικά. Σε πολλές άλλες γλώσσες (γαλλικά, ας πούμε) η διάκριση του φύλου γίνεται, και μάλιστα με τη θέσπιση νεόκοπων τύπων που δεν υπηρχαν παλαιότερα, όπως la presidente, la procureure.
Διαφωνώ κατηγορηματικά ότι "στο γένος του φορέα της" "αποκαλύπτεται από το άρθρο". Πάρα πολλές φορές δεν υπάρχει άρθρο ή δεν είναι αποκαλυπτικό:
* στον τελικό οι τρεις δισκοβόλοι (άντρες ή γυναίκες; το παράδειγμα είναι υπαρκτό· η ελευθεροτυπία για να λύσει το πρόβλημα έγραψε "οι τρεις δισκοβόλες" στον τίτλο της)
* η κ. Παζαΐτη κάλεσε σε γεύμα τους συζύγους των βουλευτών. Προκειμένου να σκεφτούν οι αναγνώστες ότι έχουν αρχίσει γάμοι ομοφύλων, η Ελευθεροτυπία έγραψε, και πάλι μπράβο της, "των βουλευτίνων"
Αλλά, και να υπάρχει το άρθρο, για σκεφτείτε αν έρχεται ομαλά μια φράση όπως:
* Το 1907 εκλέγονται στη Φινλανδία οι πρώτες βουλευτές.
* Η κ. Πετραλιά κάλεσε σε σύσκεψη τις βουλευτές όλων των κομμάτων για το ασφαλιστικό (δεν λέγεται, παραδεχτείτε το! Μήπως θα πείτε "τις γυναίκες βουλευτές"; Έστω. Αλλά στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν μόνο μερικές βουλευτίνες. Εσείς θα τολμούσατε να γράψετε "μερικές βουλευτές της ΝΔ και του ΛΑΟΣ"; Η εφημερίδα ευτυχώς όχι. Και στον τίτλο η εφημερίδα έβαλε "Βουλευτίνες της ΝΔ και όχι όλες". Εσείς τι θα βάζατε; Βουλευτές της ΝΔ και όχι όλες; Γυναίκες βουλευτές της ΝΔ και όχι όλες; Ενώ τι ομαλό είναι το βουλευτίνες (ή το βουλεύτριες, ο όποιος έμφυλος τύπος).
Τώρα, περί ορέξεως πράγματι αναγνωρίζω ότι ορισμένοι που έχουν κατά νου παλιότερες χρήσεις θεωρούν υποτιμητικό το "βουλευτίνα". Με τη χρήση και την τριβή, ασφαλώς θα αλλάξουν γνώμη.
Το "η βουλευτής" όμως έχει δοκιμαστεί και έχει αποτύχει. Όχι μόνο για λόγους ισότητας φύλου, που λέτε -αλλά και επειδή είναι ελαττωματικό στις πλάγιες πτώσεις. Δηλαδή, άλλοτε ("της βουλευτού") έχει ανώμαλο σχηματισμό, άλλοτε δεν διακρίνεται από το αρσενικό ("των βουλευτών") και άλλοτε, αν και ομαλό, δεν λέγεται ("τις βουλευτές").
Είστε καταιγιστικός!
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο σχόλιό μου ήταν μια ερμηνευτική προσέγγιση της συγκεκριμένης πρακτικής της χρήσης των υπό συζήτηση τύπων. Ίσως επιπόλαια.
Το ότι χρησιμοποιούνται όμως κατ' αυτόν τον τρόπο είναι ένα γεγονός, που πιθανότατα έχει κάποια αιτία. Μπορεί η αιτία να είναι, ότι οι ιδιότητες αυτές ήταν αποκλειστικά ανδροκρατούμενες, δε λεω. Επίσης παρατηρώ, ότι υπό κρίση είναι ουσιαστικά που δηλώνουν κάποια τεχνοκρατική ιδιότητα (δικαστής, βουλευτής, δικηγόρος).
Εσείς το αποδίδετε σε απλή γλωσσική παραδρομή;
Ως προς τα παραδείγματα, που φέρνετε, αφ' ενός το νόημα προσδιορίζεται και από τα συμφραζόμενα. Σε ένα άρθρο περί γυναικείας δισκοβολίας δεν θα χωρούσε αμφιβολία για το γένος των δισκοβόλων.
Αφ' εταίρου, ως και σεις παραδέχεστε, είναι ζήτημα τριβής και χρήσης. Πράγματι η αιτιατική πληθυντικού (τις βουλευτές) δεν ακούγεται δόκιμη ούτε στ' αυτιά μου. Ελλείψει συνήθειας. Θα χρησιμοποιούσα τον περιφραστικό τύπο. Κι όχι χωρίς περίσκεψη.
Συμφωνώ, ότι προκειμένου να λυθεί κάποιο πρακτικό γλωσσικό ζήτημα, μπορεί να χρειάζεται εισαγωγή νέων τύπων. Δε βλέπω όμως το λόγο να αντικατασταθούν οι δόκιμες πτώσεις του ενικού στο παράδειγμα «ο/η βουλευτής». Στον πληθυντικό ναι, καλύτερα να εισαχθεί νέος τύπος, κάτι που δεν αποτελεί καινοτομία στη γλώσσα μας.
Θα μου πείτε, γιατί να κάνουμε μισές δουλειές; Έστω.
Χασοδίκη, εάν έδωσα την εντύπωση ότι πιστεύω πως πρόκειται για συνειδητή προσπάθεια δεν εκφράστηκα καλά. Πρόκειται, νομίζω, για έμφυτη, μη συνειδητή, ροπή του κλάδου -και όλων των κλάδων. Μια περιχαράκωση του δικού μας εδάφους, ας πούμε.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι όμως αγαπητοί συνάδελφοι, καποτε, σε μια γραμματική, είχε πάρει το μάτι μου ότι η κλητική "κυρια προεδρος" ειναι η ορθή!! Βεβαια, ποτε δεν το εχω εκστομισει γιατι, πολύ απλά, δεν..."μου παει" :)
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα επανελθω με λεπτομερειες εφοσον το διασταυρωσω.
Βρήκα κάτι επ' αυτού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑναφέρει και το "Κυρία Πρόεδρος", ως υπαρκτό αλλά αδικαιολόγητο.
Στα (πολύ σπάνια) ποινικά που παρίσταμαι, κάνω χάζι τους ποινικολόγους (τι λέξη κι αυτή θεε μου) να απευθύνονται στον κακομοίρη τον εισαγγελέα: "κύριε εισαγγελευ"...
ΑπάντησηΔιαγραφήΓενικώς οι μηνύσεις έχουν περισσότερη πλάκα από τις αγωγές (στην γλώσσα που χρησιμοποιούν), αφού τις σοβαροφανείς νομικίστικες εκφράσεις διαδέχονται μπινελίκια, π.χ. "με εξύβρισε σκαιότατα με την φράση "είσαι πολύ μαλακισμένη""
LOL
@Κουκοδήμος
ΑπάντησηΔιαγραφήΥποτιμητικές διατυπώσεις, γιατί; Μάλλον είναι αυτό που λες μετά, ότι δεν τις έχουμε συνηθίσει και μας ξενίζουν. Με το οποίο συμφωνώ, παρεμπιπτόντως -ούτε εμένα μου βγαίνει εύκολα το "η δικαστίνα".
Μπορεί η αιτία να είναι, ότι οι ιδιότητες αυτές ήταν αποκλειστικά ανδροκρατούμενες, δε λεω.
Πολύ πιθανόν, θα έλεγα. Με το πέρασμα του χρόνου θα δούμε αν θα επιβιώσουν οι τύποι που ξέρουμε ή αν θα καθιερωθούν οι καθεαυτό θηλυκοί.
Όσο για την κλητική "κυρία Πρόεδρος" (απαντώ και στον @Γιάννη), πολύ θα ήθελα να ακούσω τα επιχειρήματα αυτών που τη θεωρούν σωστή!
@π2
Ίσως εγώ να μην κατάλαβα καλά. Όπως διευκρινίστηκες, είμαστε σύμφωνοι :)
@Συνάδελφος
Κοίτα, οι παλιοί ποινικολόγοι γενικώς έχουν ένα στομφώδες ύφος ("διαφωνώ με την πρόταση της κοσμούσης την έδρα εισαγγελέως", έχω ακούσει κάποτε), που σε συνδυασμό με τα μπινελίκια που λες, πράγματι βγάζει ιλαρά στιγμιότυπα ;)
Και επειδή η κουβέντα μάκρυνε, να παραθέσω ένα λινκ του κ. Σαραντάκου ως ευχάριστο διάλειμμα (και ωφέλιμο συνάμα): Ο δωδεκάλογος της νεοκαθαρεύουσας.