Η μέρα χωρίς αυτοκίνητο

Παγκόσμια ημέρα χωρίς αυτοκίνητο σήμερα. Ε, και; Η μόνη διαφορά με τις υπόλοιπες, είναι ότι σήμερα επιτρέπεται η μετακίνηση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς χωρίς εισιτήριο.

Η Αθήνα είναι μια πόλη που σχεδιάστηκε (στο βαθμό που σχεδιάστηκε) και αναπτύχθηκε (όπως αναπτύχθηκε) χωρίς σοβαρή πρόβλεψη για το πώς θα οργανωθεί και θα επιτευχθεί η μετακίνηση των κατοίκων της από το ένα μέρος στο άλλο με την ελάχιστη δυνατή ταλαιπωρία και το ελάχιστο δυνατό κόστος -κόστος σε εργατοώρες, σε καύσιμα, σε περιβαλλοντική επιβάρυνση. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε καθημερινά στους δρόμους.

Μέχρι πρόπερσι, αν θυμάμαι καλά, την ημέρα αυτή απαγορευόταν συμβολικά η είσοδος στο δακτύλιο από κάποια ώρα το πρωί, ακόμα και για τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούσαν. Το αποτέλεσμα ήταν να ξυπνάνε χιλιάδες συμπολίτες μας νωρίτερα για να προλάβουν να μπουν στον δακτύλιο πριν ισχύσει η απαγόρευση: λογικά το -συμβολικό έστω- μέτρο καταργήθηκε σιωπηλά...

Προφανώς μιλάμε πλέον για μια παθογενή κατάσταση και οι λύσεις δεν είναι εύκολες. Ας θυμηθούμε μερικές από τις συνιστώσες του προβλήματος:

Το περιορισμένο δίκτυο του μετρό: το οποίο είναι μικρό για το μέγεθος της πόλης και η επέκτασή του γίνεται με αργούς ρυθμούς. Η τέταρτη γραμμή, που υποτίθεται ότι θα εξυπηρετήσει περιοχές με μεγάλη ανάγκη όπως η Κυψέλη, το Γαλάτσι, τα Εξάρχεια, είναι ακόμα στα χαρτιά και με χρονικό ορίζοντα ολοκλήρωσης όχι πριν από το... 2020.

Ο κακός συντονισμός: Νομίζω ότι η Αθήνα είναι η μόνη πρωτεύουσα που διαθέτει επτά διαφορετικούς φορείς παροχής συγκοινωνιακού έργου (ΟΑΣΑ, ΕΘΕΛ, ΗΛΠΑΠ, ΗΣΑΠ, ΑΜΕΛ, ΤΡΑΜ, ΠΡΟΑΣΤΙΑΚΟΣ), πράγμα που ασφαλώς αυξάνει το κόστος λειτουργίας του συστήματος και σίγουρα δεν βελτιώνει τον κεντρικό σχεδιασμό. Αν προσθέσουμε στην εξίσωση και τις διάφορες δημοτικές συγκοινωνίες, μιλάμε για το απόλυτο χάος.

Η απαξίωση των "παραδοσιακών" μέσων: Παρόλο που ο στόλος λεωφορείων και τρόλεϋ έχει ανανεωθεί, τα μέσα αυτά παραμένουν αργά και αναξιόπιστα. Η δημιουργία λωρίδων αποκλειστικής κυκλοφορίας, μέτρο αποδεδειγμένα αποτελεσματικό, φαίνεται να έχει παγώσει και η αστυνόμευσή τους δεν είναι συνεπής.

Η απαξίωση και των καινούργιων μέσων: Το τραμ, αφού πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να στηθεί, παραμένει σχετικά αργό μέσο και ως εκ τούτου ανεπαρκές, αφού τα πράσινα κύματα και άλλα εξωτικά που θα το βοηθούσαν έχουν εφαρμοστεί ελλιπώς ή καθόλου. Όσο για τον προαστιακό, διαβάστε αυτό το ποστ.

Η νοοτροπία: Ο μέσος Αθηναίος θα ήθελε, ει δυνατόν, να έχει το αυτοκίνητό του παρκαρισμένο ακριβώς έξω από την πόρτα του σπιτιού του, να το παίρνει και να το αφήνει ακριβώς έξω από την πόρτα της δουλειάς του. Εναλλακτικές μορφές μετακίνησης που περιλαμβάνουν, π.χ., περπάτημα ή ποδήλατο, αντιμετωπίζονται γενικά σαν εξωπραγματικές προτάσεις.

Αυτό το τελευταίο δημιουργεί και τα μεγαλύτερα προβλήματα. Ασφαλώς, καλά θα ήταν να έχουμε ένα δίκτυο μετρό που να ξεκινά από τους Θρακομακεδόνες και να φτάνει στη Βάρκιζα και τον Σκαραμαγκά. Αλλά δυστυχώς, κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί στο ορατό μέλλον. Οπότε θα πρέπει να ψάξουμε για άλλες λύσεις.

Οι λύσεις αυτές δεν είναι εύκολο να βρεθούν. Αν δεν καταλάβουμε όλοι αυτό που οι συγκοινωνιολόγοι φωνάζουν, ότι δηλαδή το ζητούμενο είναι η μετακίνηση των ανθρώπων και όχι των αυτοκινήτων, απλώς θα αναπαράγουμε μια άρρωστη κατάσταση. Το πώς αντιμετωπίστηκε ο δακτύλιος είναι ενδεικτικό της νοοτροπίας μας: συν τω χρόνω, όσοι μπορούσαν απέκτησαν και δεύτερο αυτοκίνητο, ώστε μονά-ζυγά να μπορούν να μπαίνουν στο κέντρο.

Δεν είμαι ειδικός και δεν θα θα ήθελα να παραστήσω ότι είμαι, κάνοντας συγκεκριμένες προτάσεις για ένα πρόβλημα τόσο μεγάλο και σύνθετο που χρειάζεται ενδελεχή μελέτη για να λυθεί. Θα σταθώ όμως στο ζήτημα της νοοτροπίας μας γιατί το θεωρώ κεφαλαιώδες: στο σημείο που έχει φτάσει η Αθήνα (και όχι μόνο η Αθήνα), η εξεύρεση λύσης προϋποθέτει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση στο πρόβλημα, που με τη σειρά της προϋποθέτει μια εντελώς διαφορετική συμπεριφορά του μέσου πολίτη. Σύμφωνοι, πολιτική βούληση δεν υπάρχει: ας αναρωτηθούμε όμως γιατί. Πόσο είμαστε εμείς διατεθειμένοι να αλλάξουμε τις καθημερινές μας συνήθειες; Ή, για να πω το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια, πόσο ατομικό κόστος θα δεχόμασταν να πληρώσουμε προκειμένου να πετύχουμε το μέγιστο συνολικό όφελος;

Δύσκολες ερωτήσεις. Αλλά ευτυχώς, έχουμε όλο το χρόνο να τις σκεφτούμε καθώς περιμένουμε μποτιλιαρισμένοι στα φανάρια της Κηφισίας.


.