12 Μαΐου 2008

Se hace camino al andar...

Δεν ξεκίνησα για τίποτα. Μονάχα για να ταξιδεύω.
(Νίκος Καββαδίας, "Βάρδια")


Οκτώ μέρες μετά την επιστροφή, το μυαλό δεν λέει να ξεκολλήσει από το Μεξικό. Στο μεταξύ, οι τρέχουσες υποχρεώσεις της καθημερινότητας καθιστούν επιτακτική την επανασύνδεση με το Εδώ και το Τώρα.

Να συνεχίσω να γράφω για Εκεί, δεν με βοηθάει. Οπότε, αυτό το σύντομο οδοιπορικό είναι καιρός να λάβει τέλος... Για την ώρα.

Όπως συνηθίζω, όμως, σε αυτά τα σεντονοειδή μακρυνάρια που γράφω πότε-πότε σε συνέχειες, θα ήθελα να κλείσω με μερικές γενικές σκέψεις. Ή μάλλον, για να είμαι ακριβής, με μία σκέψη.

Ετούτο το ταξίδι εμπέδωσε μέσα μου μία πολύ βασική διάκριση: τη διάκριση ανάμεσα στον ταξιδιώτη και τον τουρίστα.

Οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται -κάθε άλλο. Οι όποιες ομοιότητες είναι επιφανειακές, περιορίζονται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Από εκεί και πέρα, υπάρχει χάος.

Ταξιδιώτης είναι αυτός που ξεκινάει για κάπου, οπουδήποτε, κρατώντας ανοιχτά τα μάτια του, τα αυτιά του, τα ρουθούνια του. Αυτός που συνειδητοποιεί ότι ο εκάστοτε Προορισμός ήταν εκεί πριν από τον ίδιο, και θα εξακολουθήσει να είναι εκεί και μετά. Γι' αυτό ανοίγει τις αισθήσεις του και αφήνει τον Προορισμό να εισβάλλει μέσα του και να τον κατακλύσει. Πράγμα που προϋποθέτει να έχει κανείς ανοιχτό το μυαλό του -που με τη σειρά του προϋποθέτει να έχει προηγουμένως ανοίξει και κανένα βιβλίο (κατά προτίμηση λογοτεχνικό ή ιστορικό -αλλά ακόμη και ο οδηγός του Lonely Planet μπορεί να αρκεί...).

Ο τουρίστας, αντιθέτως, δεν χρειάζεται να έχει ανοιχτό παρά μόνο το πορτοφόλι του -άντε και τον φακό της φωτογραφικής μηχανής.

Στην εποχή που μας έλαχε να ζήσουμε, είναι πολύ εύκολο να είσαι τουρίστας. Μια ολόκληρη βιομηχανία με εκατομμύρια εργαζομένους παγκοσμίως φροντίζει να στήσει γύρω σου ένα προστατευτικό κουκούλι, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να στερηθείς τίποτε από τις ανέσεις σου. Να μην σε βγάλει έξω από τις συνήθειές σου (αλλά τότε γιατί να ταξιδέψεις;). Από τον αχθοφόρο που θα σου κουβαλήσει την βαλίτσα, από τον υπάλληλο του αεροδρομίου που μιλάει απαραιτήτως αγγλικά, μέχρι τα Starbucks και τα McDonald's, που εξαπλώνονται σιγά σιγά ακόμη και στον πιο απίθανο προορισμό.

Βεβαίως, μπορείς να επιλέξεις: να αφεθείς στην ευκολία, να καθίσεις αναπαυτικά και να εκμεταλλευτείς την προνομιακή σου θέση έναντι των άλλων που περιμένουν να ζήσουν από σένα. Ή μπορείς να εκλάβεις όλο αυτό το σκηνικό ως αυτό που πραγματικά είναι, μια σύμβαση δηλαδή, σχεδόν αναγκαστική αλλά όχι οπωσδήποτε αναγκαία, ώστε να το υπερβείς και να φτιάξεις το δικό σου Ταξίδι (ναι, εδώ θέλει κεφαλαίο).

Την ώρα που ο τουρίστας γκρινιάζει γιατί η καμαριέρα του ξενοδοχείου ξέχασε να αφήσει δεύτερη πετσέτα για τα χέρια, ο ταξιδιώτης νιώθει σαν παιδί που του χάρισαν ένα καινούργιο παιχνίδι -έναν καινούργιο κόσμο, που πρέπει να τον ανακαλύψει από την αρχή.

Είναι δύσκολο να είσαι ταξιδιώτης. Ή μάλλον, για να το πω πιο σωστά, δεν είναι εύκολο να μην είσαι τουρίστας. Ούτε είναι εύκολο να αντιληφθείς ότι υπάρχει διαφορά.

Τη διάκριση μεταξύ των δύο εννοιών την κατάλαβα τυχαία, όταν ταξίδεψα στο Σαράγεβο το 2001. Βοήθησαν πολλά πράγματα: ο προορισμός, η πρόσφατη ιστορία του, οι άνθρωποι που γνώρισα εκεί, το γεγονός ότι ταξίδευα μόνος. Παρόλα αυτά, ακόμα πέφτω στην παγίδα: στο Παλένκε συνέλαβα τον εαυτό μου να φωτογραφίζει κάποια ανάγλυφα πριν καν τα δει. Μόλις συνειδητοποίησα τι έκανα, έκλεισα τη φωτογραφική μηχανή και πήρα μια βαθιά ανάσα: σύνελθε, μαλάκα.

Δεν μου αρέσουν τα ηθικά διδάγματα, ούτε να παριστάνω τον δασκαλάκο. Από την άλλη, όμως, πέρα από σουβενίρ και δώρα, αυτό που έφερα πίσω από το Μεξικό ήταν μια σκέψη -και θέλω να τη μοιραστώ με φίλους:

Ας προσπαθούμε, όσο μπορούμε, να πηγαίνουμε όπου πηγαίνουμε σαν ταξιδιώτες και όχι σαν τουρίστες.


.

13 σχόλια:

  1. Από τον τίτλο του post σου, μου δημιουργήθηκε απορία: μήπως πήγες με την Μαρίνα και το Al Andar στο Μεξικό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Έχεις απόλυτο δίκιο. Δυστυχώς, οι περιορισμοί του χρόνου, των χρημάτων, των συνθηκών, των ευκολιών δεν μας επιτρέπουν συνήθως ν' αφεθούμε στη χαρά του ταξιδιού, μας στριμώχνουν στη λογική του τουρίστα. Αλλά ναι, ακόμη κι οι λίγες στιγμές που καταφέρνουμε να ξανοιχτούμε στη χαρά του ταξιδιώτη είναι πολύτιμες.

    Σου εύχομαι να συνεχίσουν να σου έρχονται οι στιγμές αυτές.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Όμορφη η σκέψη σου... να ταξιδεύουμε σαν περιηγητές θα έλεγα και όχι σαν επισκέπτες ζωολογικού κήπου. Θα σου πρότεινα να διαβάσεις επίσης για το Μεξικό τον Λαβύρινθο της μοναξιάς του Octavio Paz. Διότι νομίζω ότι πάντα έχει ενδιαφέρον η ματιά ενός ποιητή στον τόπο του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @Juanita

    Έπεσες μέσα! Κάτσε τώρα, γιατί με το πες-πες θα βγούμε και συμπεθέροι...

    @π2

    Δεν μπορώ παρά να αντευχηθώ.

    @Γεράσιμος

    Έχεις δίκιο Γεράσιμε. Απλά, ένα μυθιστόρημα συνήθως σου δίνει και μια εναλλακτική ματιά των πραγματικών δεδομένων που θα δεις μπροστά σου.
    Κρατάω υπό σημείωση την πρόταση (για όταν τα ισπανικά μου θα είναι πιο στέρεα, να το διαβάσω στη γλώσσα του, όπως αξίζει στην ποίηση...).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Δεν το πιστεύω! Με την Μαρίνα πήγες; Τότε σίγουρα είχες το πνεύμα του ταξιδευτή, με όποιον δάσκαλο καθίσεις δεν λέει η παροιμία;
    Το έμαθα αργά για την εκδρομή και στεναχωρήθηκα πολύ που δεν το πήρα χαμπάρι έγκαιρα, γιατί θα ερχόμασταν και εμείς!
    Την Μαρίνα την είχα καθηγήτρια σε κάποια φάση στο ΕΑΠ και παρακολουθώ σεμινάριά της στο Al Andar, καθώς την εκτιμώ βαθύτατα.
    http://juanitalaquejica.blogspot.com/2007/03/blog-post_27.html

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Κοίτα κάτι συμπτώσεις!!!!

    Ε λοιπόν, ραντεβού στο επόμενο σεμινάριο μαγειρικής!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Πολύ καλό κείμενο.
    Προσθέτω δυο λόγια του στιχουργού, των «Χαινιδων».
    «Ο τουρισμός είναι κακό πράγμα. Η περιήγηση είναι καλό πράγμα».

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Αυτή σου η σκέψη και ο διαχωρισμός είναι πραγματικά ελκυστική και παραγωγική.

    Γιατί εντέλει κερδισμένος βγαίνει ο ταξιδιώτης!.

    Καλή εβδομάδα και καλά ταξίδια, σε γη, σε σκέψη και σε ανθρώπους.
    :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Φίλτατε, κατ' αρχήν ένα muchas gracias για το συνολικό ρεπορτάζ και για τις φωτογραφίες που δε χορταίνονται.

    Κατά δεύτερον, πιστεύω πως εμείς οι δυτικοί πάντα θα είμαστε τουρίστες όταν θα πηγαίνουμε σε χώρες του τρίτου κόσμου. Πάντα. Δεν είναι τυχαίο που σε όλες αυτές τις χώρες υπάρχει και μία τοπική λέξη για τον ανόητο, πλούσιο, αναιδή, ξενέρωτο λευκό ("γκρίνγκο" στο Μεξικό, "φαράνγκ" στην Ταϊλάνδη, "χίρι" στις ισπανόφωνες χώρες γενικά, "χαζοτουρίστας" στη χώρα της Καλομοίρας και του Λαζόπουλου κ.λπ.). Το μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε, είναι να είμαστε συνειδητοί τουρίστες. Να καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι και μόνο η παρουσία μας συνιστά ασέβεια προς τον τόπο, την παράδοσή του και την επίμοχθη ζωή των ντόπιων, οπότε να συμμαζευόμαστε λίγο. Μόνο αυτό μας σώζει, σόμος χίρις τοτάλες πέρο χίρις κον κονσιένσια.

    ¡hasta luego!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. πες τα χρυσόστομε !!

    έκανα κι εγώ αυτό το ταξίδι πριν 10 ολόκληρα χρόνια και μόλις μπορέσω θα μοιραστώ κάποιες εντυπώσεις μου μαζί σου... να δούμε τι έχει αλλάξει, αν έχει αλλάξει κάτι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. @pikos apikos

    Gracias.

    @Vassia

    Και σε σένα το ίδιο!

    @Elias

    Εγώ ευχαριστώ για τα σχόλια. Επί της ουσίας, νομίζω ότι λέμε περίπου το ίδιο πράγμα με διαφορετικές λέξεις... Και οι εκάστοτε γηγενείς, άλλωστε, είναι αναμενόμενο να περιμένουν τον "μέσο" τουρίστα (σκόπιμα τα εισαγωγικά), οπότε μπαίνεις θέλοντας και μη στον (φαύλο) κύκλο.

    @Ανώνυμος

    Πολύ ευχαρίστως, όποτε θες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ως τουρίστες έχουμε την απαίτηση να μας αλλάζουν τα σεντόνια ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ενώ στο σπίτι μας τα αλλάζουμε μία φορά την εβδομάδα, ή όταν ήμασταν φοιτητές μία φορά το μήνα!

    Γειώσου χασοδίκη μου με την σκληρή πραγματικότητα διότι εδώ η κατάσταση έχει ξεφύγει.
    Μια δεν έχουμε ρεύμα, μία δεν έχουμε βενζίνη, τα πάντα έχουν γίνει πανάκριβα και δεν ξέρω που τραβάμε και που θα μας βγει...

    doctor

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Εγώ λεω να μείνεις απογειωμένος, όχι τίποτε άλλο, αλλά για να μην ξεχνάμε ότι και στα σύγχρονα μοντέλα (ανθρώπων) περιλαμβάνεται ακόμη και δεν έχει απενεργοποιηθεί η λειτουργία των ‘φτερών’...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)