Se hace camino al andar...

Δεν ξεκίνησα για τίποτα. Μονάχα για να ταξιδεύω.
(Νίκος Καββαδίας, "Βάρδια")

Οκτώ μέρες μετά την επιστροφή, το μυαλό δεν λέει να ξεκολλήσει από το Μεξικό. Στο μεταξύ, οι τρέχουσες υποχρεώσεις της καθημερινότητας καθιστούν επιτακτική την επανασύνδεση με το Εδώ και το Τώρα.

Να συνεχίσω να γράφω για Εκεί, δεν με βοηθάει. Οπότε, αυτό το σύντομο οδοιπορικό είναι καιρός να λάβει τέλος... Για την ώρα.

Όπως συνηθίζω, όμως, σε αυτά τα σεντονοειδή μακρυνάρια που γράφω πότε-πότε σε συνέχειες, θα ήθελα να κλείσω με μερικές γενικές σκέψεις. Ή μάλλον, για να είμαι ακριβής, με μία σκέψη.

Ετούτο το ταξίδι εμπέδωσε μέσα μου μία πολύ βασική διάκριση: τη διάκριση ανάμεσα στον ταξιδιώτη και τον τουρίστα.

Οι δύο έννοιες δεν ταυτίζονται -κάθε άλλο. Οι όποιες ομοιότητες είναι επιφανειακές, περιορίζονται στα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Από εκεί και πέρα, υπάρχει χάος.

Ταξιδιώτης είναι αυτός που ξεκινάει για κάπου, οπουδήποτε, κρατώντας ανοιχτά τα μάτια του, τα αυτιά του, τα ρουθούνια του. Αυτός που συνειδητοποιεί ότι ο εκάστοτε Προορισμός ήταν εκεί πριν από τον ίδιο, και θα εξακολουθήσει να είναι εκεί και μετά. Γι' αυτό ανοίγει τις αισθήσεις του και αφήνει τον Προορισμό να εισβάλλει μέσα του και να τον κατακλύσει. Πράγμα που προϋποθέτει να έχει κανείς ανοιχτό το μυαλό του -που με τη σειρά του προϋποθέτει να έχει προηγουμένως ανοίξει και κανένα βιβλίο (κατά προτίμηση λογοτεχνικό ή ιστορικό -αλλά ακόμη και ο οδηγός του Lonely Planet μπορεί να αρκεί...).

Ο τουρίστας, αντιθέτως, δεν χρειάζεται να έχει ανοιχτό παρά μόνο το πορτοφόλι του -άντε και τον φακό της φωτογραφικής μηχανής.

Στην εποχή που μας έλαχε να ζήσουμε, είναι πολύ εύκολο να είσαι τουρίστας. Μια ολόκληρη βιομηχανία με εκατομμύρια εργαζομένους παγκοσμίως φροντίζει να στήσει γύρω σου ένα προστατευτικό κουκούλι, έτσι ώστε να μη χρειαστεί να στερηθείς τίποτε από τις ανέσεις σου. Να μην σε βγάλει έξω από τις συνήθειές σου (αλλά τότε γιατί να ταξιδέψεις;). Από τον αχθοφόρο που θα σου κουβαλήσει την βαλίτσα, από τον υπάλληλο του αεροδρομίου που μιλάει απαραιτήτως αγγλικά, μέχρι τα Starbucks και τα McDonald's, που εξαπλώνονται σιγά σιγά ακόμη και στον πιο απίθανο προορισμό.

Βεβαίως, μπορείς να επιλέξεις: να αφεθείς στην ευκολία, να καθίσεις αναπαυτικά και να εκμεταλλευτείς την προνομιακή σου θέση έναντι των άλλων που περιμένουν να ζήσουν από σένα. Ή μπορείς να εκλάβεις όλο αυτό το σκηνικό ως αυτό που πραγματικά είναι, μια σύμβαση δηλαδή, σχεδόν αναγκαστική αλλά όχι οπωσδήποτε αναγκαία, ώστε να το υπερβείς και να φτιάξεις το δικό σου Ταξίδι (ναι, εδώ θέλει κεφαλαίο).

Την ώρα που ο τουρίστας γκρινιάζει γιατί η καμαριέρα του ξενοδοχείου ξέχασε να αφήσει δεύτερη πετσέτα για τα χέρια, ο ταξιδιώτης νιώθει σαν παιδί που του χάρισαν ένα καινούργιο παιχνίδι -έναν καινούργιο κόσμο, που πρέπει να τον ανακαλύψει από την αρχή.

Είναι δύσκολο να είσαι ταξιδιώτης. Ή μάλλον, για να το πω πιο σωστά, δεν είναι εύκολο να μην είσαι τουρίστας. Ούτε είναι εύκολο να αντιληφθείς ότι υπάρχει διαφορά.

Τη διάκριση μεταξύ των δύο εννοιών την κατάλαβα τυχαία, όταν ταξίδεψα στο Σαράγεβο το 2001. Βοήθησαν πολλά πράγματα: ο προορισμός, η πρόσφατη ιστορία του, οι άνθρωποι που γνώρισα εκεί, το γεγονός ότι ταξίδευα μόνος. Παρόλα αυτά, ακόμα πέφτω στην παγίδα: στο Παλένκε συνέλαβα τον εαυτό μου να φωτογραφίζει κάποια ανάγλυφα πριν καν τα δει. Μόλις συνειδητοποίησα τι έκανα, έκλεισα τη φωτογραφική μηχανή και πήρα μια βαθιά ανάσα: σύνελθε, μαλάκα.

Δεν μου αρέσουν τα ηθικά διδάγματα, ούτε να παριστάνω τον δασκαλάκο. Από την άλλη, όμως, πέρα από σουβενίρ και δώρα, αυτό που έφερα πίσω από το Μεξικό ήταν μια σκέψη -και θέλω να τη μοιραστώ με φίλους:

Ας προσπαθούμε, όσο μπορούμε, να πηγαίνουμε όπου πηγαίνουμε σαν ταξιδιώτες και όχι σαν τουρίστες.


.