Εχθές, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, προσπαθήσαμε να ξορκίσουμε το κακό που μας βρήκε με την αμέριστη συμπαράσταση των αρμοδίων κυβερνητικών παραγόντων, οι οποίοι φρόντισαν να μας τροφοδοτήσουν με αρκετό ενδιαφέρον υλικό μέσω των δημοσίων τοποθετήσεών τους. Σήμερα θα εγκαταλείψουμε το ιλαρό ύφος και θα επανέλθουμε στην κοσμιότητα, προκειμένου να αποτυπώσουμε μερικές σκέψεις για την επόμενη ημέρα της μεγάλης καταστροφής της Πάρνηθας.
Έχουν ήδη γραφτεί και ειπωθεί πολλά για όλες τις παραμέτρους του θέματος, από ειδικούς και μη, από επιστήμονες και δημοσιογράφους, πολιτικούς όλου του φάσματος, σχετικούς και άσχετους, σε εφημερίδες, τηλεοράσεις και διαδίκτυο. Ο σκοπός μας εδώ είναι να αποφύγουμε τις επαναλήψεις και να επικεντρώσουμε σε κάποια σημεία που τονίστηκαν λιγότερο -ή καθόλου- τις ημέρες που μεσολάβησαν από την πυρκαγιά.
Είναι αλήθεια ότι από την πρώτη στιγμή έλειψε η ψυχραιμία από όλους μας -και δεν εξαιρώ ούτε τον εαυτό μου. Πριν καλά καλά σβήσουν οι φωτιές, αρχίσαμε να κλαίμε και να οδυρόμαστε για την τεράστια οικολογική καταστροφή που ενέσκηψε στο λεκανοπέδιο. Εν πολλοίς δικαιολογημένα: το αποκαρδιωτικό θέαμα της φλεγόμενης κορυφογραμμής, ορατό τη νύχτα της περασμένης Πέμπτης από ολόκληρη την Αθήνα, η "βροχή" της στάχτης και η απαίσια μυρωδιά τσίκνας την Παρασκευή, καθώς και τα τηλεοπτικά πλάνα και οι φωτογραφίες των καμμένων ελαφιών ήταν αρκετά για να χάσει την ψυχραιμία του ο καθένας μας.
Σήμερα, λίγες μέρες μετά τα γεγονότα, μπορούμε να καθήσουμε και να σκεφτούμε πιο μεθοδικά: πέρα από το πασιφανές της καταστροφής, το πραγματικό μέγεθος της ζημιάς που υπέστη το δάσος δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Και ούτε η καταμέτρηση των καμμένων στρεμμάτων, ούτε τα πλάνα με τα καμμένα ελάφια και τα τσουροφλισμένα πεύκα επαρκούν για να προσδιοριστεί: υπάρχουν και άλλες παράμετροι, αντικείμενο έρευνας των ειδικών επιστημόνων που θα ανέβουν στο βουνό και θα εξετάσουν τις πληγείσες εκτάσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φωτιά δεν είναι αφ' εαυτής κακή για το δάσος: στον φυσικό κύκλο της εξέλιξης οποιουδήποτε δασικού οικοσυστήματος, ιδιαίτερα εδώ στη Μεσόγειο, είναι ένα στοιχείο που βοηθά στην ανανέωση του δασικού πλούτου -και επομένως, ένα φαινόμενο που η φύση το έχει προβλέψει και έχει τρόπους αντιμετώπισής του.
Για να μην παρεξηγηθώ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και για να μην μπουν ιδέες σε κάποιους, δεν εννοώ ότι πρέπει να πιάσουμε από ένα στουπί και ένα μπιτόνι βενζίνη και να πάρουμε σβάρνα τα δάση, ανάβοντας φωτιές για να ανανεωθούν. Όχι. Αυτό που λέω είναι ότι η φωτιά προϋπήρχε του ανθρώπου, ως εκ τούτου αποτελεί στοιχείο του φυσικού κύκλου εξέλιξης του δάσους και δεν προκαλεί ανεπανόρθωτες ζημιές -υπό την απαραίτητη προϋπόθεση-conditio sine qua non ότι, μετά τη φωτιά, θα αφήσουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της.
Ήδη από παντού ακούγονται φωνές για άμεση αναδάσωση. Ας κάνουμε λίγη υπομονή και ας περιμένουμε να ακούσουμε τους ειδικούς: η αναδάσωση πιθανόν και να προκαλέσει χειρότερη ζημιά. Αυτό που οπωσδήποτε χρειάζεται είναι περιφρούρηση, επαγρύπνηση και προστασία από τους επιτήδειους -για τα υπόλοιπα, ίσως η φύση να μπορεί μόνη της να πετύχει καλύτερα αποτελέσματα από την καλή θέληση όλων μας. Για περισσότερες λεπτομέρειες παραπέμπω σε αυτήν τη μελέτη, η οποία αναλύει το ζήτημα επιστημονικά -όχι για άκριτη υιοθέτηση, αλλά για περαιτέρω προβληματισμό.
Μου φαίνεται, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ότι ακούω κιόλας τον αντίλογο: "Μα το σπάνιο δάσος ελάτης καταστράφηκε, θέλει δεκάδες χρόνια για να ξαναγίνει, το τελευταίο φίλτρο προστασίας της Αθήνας αχρηστεύτηκε, η θερμοκρασία θα ανέβει κλπ.". Ξαναλέω, ψυχραιμία: ακόμη δεν ξέρουμε αν όντως το δάσος της ελάτης καταστράφηκε και σε ποιο βαθμό. Παρένθεση: στην κατά τεκμήριο έγκυρη "Ελευθεροτυπία" του περασμένου Σαββάτου δημοσιεύτηκε μεταξύ άλλων και ότι "Η φωτιά δεν έκαψε ολοκληρωτικά τα δέντρα. Στα έλατα υπήρξε «καψάλισμα» και σε ποσοστό 80% ο κορμός έχει σωθεί και οι δασολόγοι ευελπιστούν στη φυσική αναγέννηση" (Μιχ. Κουρμούσης). Μακάρι να είναι σωστή η εκτίμηση αυτή, και ας περιμένουμε λίγο να δούμε αν θα επαληθευτεί.
Από εκεί και πέρα, για τις αρνητικές επιπτώσεις στις κλιματολογικές συνθήκες του λεκανοπεδίου, θα ήθελα να επισημάνω το εξής: αναμφισβήτητα θα υπάρξουν, αλλά είναι πολύ αργά για δάκρυα. Οι κλιματολογικές συνθήκες της Αττικής επιδεινώνονται διαρκώς, όχι μόνο γιατί καίγονται τα δάση, αλλά γιατί εδώ και πενήντα χρόνια τουλάχιστον ακολουθούμε ένα στρεβλό, κοντόφθαλμο και παράλογο αναπτυξιακό μοντέλο που δεν μπορεί να επιβιώσει στο διηνεκές. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε να το ακολουθούμε όλοι μας, κράτος και κοινωνία, επίσημη Πολιτεία και πολίτες. Έχει αναρωτηθεί ποτέ κανείς ποια είναι η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων της Αττικής; Έχει αναλογιστεί κανείς αν είναι δυνατόν να κατοικούμε τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι (με μάλλον μετριοπαθείς εκτιμήσεις) στην Αθήνα και στους δορυφόρους της;
Και κατά τη διάρκεια του προηγούμενου καύσωνα, και σε άλλους παλαιότερους, είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε ειδικούς επιστήμονες να μας αναλύουν από τηλοψίας γιατί την ατμοσφαιρική θερμοκρασία των 38-40 βαθμών την αισθανόμαστε στην Αθήνα σαν 60: τώρα που κάηκε το δάσος της Πάρνηθας μπορεί και να την αισθανόμαστε σαν 65, αλλά είτε έτσι είτε αλλιώς ήταν ανυπόφορη και κανείς δεν έδειχνε πρόθυμος να κάνει τίποτε γι' αυτό. Υπάρχει ένα Υπουργείο στη χώρα μας που λέγεται Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Έχει ακούσει κανείς για κανένα σοβαρό σχέδιο αποκέντρωσης, για καμία συστηματική προσπάθεια να επανέλθει το λεκανοπέδιο της Αττικής στα πλαίσια που του όρισε η φύση; Έστω, για κανένα σχέδιο ώστε να ανακοπεί το κύμα περαιτέρω γιγάντωσης της Αθήνας; Κάθε άλλο. Ας μην χύνουμε λοιπόν τώρα κροκοδείλια δάκρυα -είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για το χάλι που μας έλαχε να ζούμε, ή μάλλον δεν μας έλαχε: εμείς το φτιάξαμε έτσι, τώρα απλώς υφιστάμεθα τις συνέπειες. Κανένας λογαριασμός δεν μένει απλήρωτος για πάντα, και ο δικός μας είναι πολύ μεγάλος.
Αν υπάρχει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα από την όλη καταστροφή, αυτό προέρχεται από το κύμα αυθόρμητης αντίδρασης που ξεπήδησε κυρίως μέσα από το διαδίκτυο -πρωτοφανές στα χρονικά. Ήδη οργανώνεται μία συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την ερχόμενη Κυριακή έξω από τη Βουλή -ας είμαστε όλοι εκεί, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και ας φωνάζουμε και λάθος συνθήματα. Το βασικό τούτη την ώρα είναι να καταγραφεί αυτή η αντίδραση, να δοθεί ένα μήνυμα αφύπνισης της κοινωνίας έστω μπροστά στο χείλος του γκρεμού -και μετά να μείνει ζωντανή η φλόγα, για να μην ξεχάσουμε πάλι και να μην ξανακάνουμε τα ίδια και τα ίδια λάθη.
Ανακεφαλαιώνοντας, συνιστώ και πάλι ψυχραιμία -πρώτα απ' όλα στον εαυτό μου. Δεν βγάζω την ουρά μου απ' έξω, δεν παριστάνω τον φωστήρα που ήρθε να δώσει τα φώτα του, είμαι το ίδιο υπεύθυνος για την κατάσταση όσο και εσύ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -όσο και όλοι μας. Εύχομαι μόνο, έστω για μία φορά, να επιτρέψουμε να μας καθοδηγήσει η λογική και όχι το συναίσθημα, να ακούσουμε με προσοχή αυτούς που ξέρουν τι πρέπει να γίνει και πώς πρέπει να γίνει, να ξυπνήσουμε και να μείνουμε ξύπνιοι, να φτιάξουμε μια ανθρώπινη αλυσίδα γύρω από το ιερό μας βουνό -και να αφήσουμε τη φύση να γιατρέψει τον εαυτό της. Ή να τη βοηθήσουμε να το κάνει, αν χρειάζεται. Εύχομαι να ξαναδώ την Πάρνηθα όπως την είδα πριν ένα μήνα που ανέβηκα τελευταία φορά -και, για να μην ξεχνιόμαστε, όχι μόνο την Πάρνηθα: και το Πήλιο, και τη Χαλκιδική, και τη Μάνη, και, και, και...
Ραντεβού στη συγκέντρωση διμαρτυρίας της Κυριακής, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -και μετά στα πυροφυλάκια. Καλού κακού, πάρε μαζί σου νερό -το μέλλον μπορεί και να έχει πολλή ξηρασία...
Σε χαιρετώ
Χασοδίκης
Έχουν ήδη γραφτεί και ειπωθεί πολλά για όλες τις παραμέτρους του θέματος, από ειδικούς και μη, από επιστήμονες και δημοσιογράφους, πολιτικούς όλου του φάσματος, σχετικούς και άσχετους, σε εφημερίδες, τηλεοράσεις και διαδίκτυο. Ο σκοπός μας εδώ είναι να αποφύγουμε τις επαναλήψεις και να επικεντρώσουμε σε κάποια σημεία που τονίστηκαν λιγότερο -ή καθόλου- τις ημέρες που μεσολάβησαν από την πυρκαγιά.
Είναι αλήθεια ότι από την πρώτη στιγμή έλειψε η ψυχραιμία από όλους μας -και δεν εξαιρώ ούτε τον εαυτό μου. Πριν καλά καλά σβήσουν οι φωτιές, αρχίσαμε να κλαίμε και να οδυρόμαστε για την τεράστια οικολογική καταστροφή που ενέσκηψε στο λεκανοπέδιο. Εν πολλοίς δικαιολογημένα: το αποκαρδιωτικό θέαμα της φλεγόμενης κορυφογραμμής, ορατό τη νύχτα της περασμένης Πέμπτης από ολόκληρη την Αθήνα, η "βροχή" της στάχτης και η απαίσια μυρωδιά τσίκνας την Παρασκευή, καθώς και τα τηλεοπτικά πλάνα και οι φωτογραφίες των καμμένων ελαφιών ήταν αρκετά για να χάσει την ψυχραιμία του ο καθένας μας.
Σήμερα, λίγες μέρες μετά τα γεγονότα, μπορούμε να καθήσουμε και να σκεφτούμε πιο μεθοδικά: πέρα από το πασιφανές της καταστροφής, το πραγματικό μέγεθος της ζημιάς που υπέστη το δάσος δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Και ούτε η καταμέτρηση των καμμένων στρεμμάτων, ούτε τα πλάνα με τα καμμένα ελάφια και τα τσουροφλισμένα πεύκα επαρκούν για να προσδιοριστεί: υπάρχουν και άλλες παράμετροι, αντικείμενο έρευνας των ειδικών επιστημόνων που θα ανέβουν στο βουνό και θα εξετάσουν τις πληγείσες εκτάσεις. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η φωτιά δεν είναι αφ' εαυτής κακή για το δάσος: στον φυσικό κύκλο της εξέλιξης οποιουδήποτε δασικού οικοσυστήματος, ιδιαίτερα εδώ στη Μεσόγειο, είναι ένα στοιχείο που βοηθά στην ανανέωση του δασικού πλούτου -και επομένως, ένα φαινόμενο που η φύση το έχει προβλέψει και έχει τρόπους αντιμετώπισής του.
Για να μην παρεξηγηθώ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και για να μην μπουν ιδέες σε κάποιους, δεν εννοώ ότι πρέπει να πιάσουμε από ένα στουπί και ένα μπιτόνι βενζίνη και να πάρουμε σβάρνα τα δάση, ανάβοντας φωτιές για να ανανεωθούν. Όχι. Αυτό που λέω είναι ότι η φωτιά προϋπήρχε του ανθρώπου, ως εκ τούτου αποτελεί στοιχείο του φυσικού κύκλου εξέλιξης του δάσους και δεν προκαλεί ανεπανόρθωτες ζημιές -υπό την απαραίτητη προϋπόθεση-conditio sine qua non ότι, μετά τη φωτιά, θα αφήσουμε τη φύση να κάνει τη δουλειά της.
Ήδη από παντού ακούγονται φωνές για άμεση αναδάσωση. Ας κάνουμε λίγη υπομονή και ας περιμένουμε να ακούσουμε τους ειδικούς: η αναδάσωση πιθανόν και να προκαλέσει χειρότερη ζημιά. Αυτό που οπωσδήποτε χρειάζεται είναι περιφρούρηση, επαγρύπνηση και προστασία από τους επιτήδειους -για τα υπόλοιπα, ίσως η φύση να μπορεί μόνη της να πετύχει καλύτερα αποτελέσματα από την καλή θέληση όλων μας. Για περισσότερες λεπτομέρειες παραπέμπω σε αυτήν τη μελέτη, η οποία αναλύει το ζήτημα επιστημονικά -όχι για άκριτη υιοθέτηση, αλλά για περαιτέρω προβληματισμό.
Μου φαίνεται, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ότι ακούω κιόλας τον αντίλογο: "Μα το σπάνιο δάσος ελάτης καταστράφηκε, θέλει δεκάδες χρόνια για να ξαναγίνει, το τελευταίο φίλτρο προστασίας της Αθήνας αχρηστεύτηκε, η θερμοκρασία θα ανέβει κλπ.". Ξαναλέω, ψυχραιμία: ακόμη δεν ξέρουμε αν όντως το δάσος της ελάτης καταστράφηκε και σε ποιο βαθμό. Παρένθεση: στην κατά τεκμήριο έγκυρη "Ελευθεροτυπία" του περασμένου Σαββάτου δημοσιεύτηκε μεταξύ άλλων και ότι "Η φωτιά δεν έκαψε ολοκληρωτικά τα δέντρα. Στα έλατα υπήρξε «καψάλισμα» και σε ποσοστό 80% ο κορμός έχει σωθεί και οι δασολόγοι ευελπιστούν στη φυσική αναγέννηση" (Μιχ. Κουρμούσης). Μακάρι να είναι σωστή η εκτίμηση αυτή, και ας περιμένουμε λίγο να δούμε αν θα επαληθευτεί.
Από εκεί και πέρα, για τις αρνητικές επιπτώσεις στις κλιματολογικές συνθήκες του λεκανοπεδίου, θα ήθελα να επισημάνω το εξής: αναμφισβήτητα θα υπάρξουν, αλλά είναι πολύ αργά για δάκρυα. Οι κλιματολογικές συνθήκες της Αττικής επιδεινώνονται διαρκώς, όχι μόνο γιατί καίγονται τα δάση, αλλά γιατί εδώ και πενήντα χρόνια τουλάχιστον ακολουθούμε ένα στρεβλό, κοντόφθαλμο και παράλογο αναπτυξιακό μοντέλο που δεν μπορεί να επιβιώσει στο διηνεκές. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε να το ακολουθούμε όλοι μας, κράτος και κοινωνία, επίσημη Πολιτεία και πολίτες. Έχει αναρωτηθεί ποτέ κανείς ποια είναι η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων της Αττικής; Έχει αναλογιστεί κανείς αν είναι δυνατόν να κατοικούμε τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι (με μάλλον μετριοπαθείς εκτιμήσεις) στην Αθήνα και στους δορυφόρους της;
Και κατά τη διάρκεια του προηγούμενου καύσωνα, και σε άλλους παλαιότερους, είχαμε την ευκαιρία να ακούσουμε ειδικούς επιστήμονες να μας αναλύουν από τηλοψίας γιατί την ατμοσφαιρική θερμοκρασία των 38-40 βαθμών την αισθανόμαστε στην Αθήνα σαν 60: τώρα που κάηκε το δάσος της Πάρνηθας μπορεί και να την αισθανόμαστε σαν 65, αλλά είτε έτσι είτε αλλιώς ήταν ανυπόφορη και κανείς δεν έδειχνε πρόθυμος να κάνει τίποτε γι' αυτό. Υπάρχει ένα Υπουργείο στη χώρα μας που λέγεται Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Έχει ακούσει κανείς για κανένα σοβαρό σχέδιο αποκέντρωσης, για καμία συστηματική προσπάθεια να επανέλθει το λεκανοπέδιο της Αττικής στα πλαίσια που του όρισε η φύση; Έστω, για κανένα σχέδιο ώστε να ανακοπεί το κύμα περαιτέρω γιγάντωσης της Αθήνας; Κάθε άλλο. Ας μην χύνουμε λοιπόν τώρα κροκοδείλια δάκρυα -είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για το χάλι που μας έλαχε να ζούμε, ή μάλλον δεν μας έλαχε: εμείς το φτιάξαμε έτσι, τώρα απλώς υφιστάμεθα τις συνέπειες. Κανένας λογαριασμός δεν μένει απλήρωτος για πάντα, και ο δικός μας είναι πολύ μεγάλος.
Αν υπάρχει ένα ελπιδοφόρο μήνυμα από την όλη καταστροφή, αυτό προέρχεται από το κύμα αυθόρμητης αντίδρασης που ξεπήδησε κυρίως μέσα από το διαδίκτυο -πρωτοφανές στα χρονικά. Ήδη οργανώνεται μία συγκέντρωση διαμαρτυρίας για την ερχόμενη Κυριακή έξω από τη Βουλή -ας είμαστε όλοι εκεί, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και ας φωνάζουμε και λάθος συνθήματα. Το βασικό τούτη την ώρα είναι να καταγραφεί αυτή η αντίδραση, να δοθεί ένα μήνυμα αφύπνισης της κοινωνίας έστω μπροστά στο χείλος του γκρεμού -και μετά να μείνει ζωντανή η φλόγα, για να μην ξεχάσουμε πάλι και να μην ξανακάνουμε τα ίδια και τα ίδια λάθη.
Ανακεφαλαιώνοντας, συνιστώ και πάλι ψυχραιμία -πρώτα απ' όλα στον εαυτό μου. Δεν βγάζω την ουρά μου απ' έξω, δεν παριστάνω τον φωστήρα που ήρθε να δώσει τα φώτα του, είμαι το ίδιο υπεύθυνος για την κατάσταση όσο και εσύ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -όσο και όλοι μας. Εύχομαι μόνο, έστω για μία φορά, να επιτρέψουμε να μας καθοδηγήσει η λογική και όχι το συναίσθημα, να ακούσουμε με προσοχή αυτούς που ξέρουν τι πρέπει να γίνει και πώς πρέπει να γίνει, να ξυπνήσουμε και να μείνουμε ξύπνιοι, να φτιάξουμε μια ανθρώπινη αλυσίδα γύρω από το ιερό μας βουνό -και να αφήσουμε τη φύση να γιατρέψει τον εαυτό της. Ή να τη βοηθήσουμε να το κάνει, αν χρειάζεται. Εύχομαι να ξαναδώ την Πάρνηθα όπως την είδα πριν ένα μήνα που ανέβηκα τελευταία φορά -και, για να μην ξεχνιόμαστε, όχι μόνο την Πάρνηθα: και το Πήλιο, και τη Χαλκιδική, και τη Μάνη, και, και, και...
Ραντεβού στη συγκέντρωση διμαρτυρίας της Κυριακής, Μοναδικέ μου Αναγνώστη -και μετά στα πυροφυλάκια. Καλού κακού, πάρε μαζί σου νερό -το μέλλον μπορεί και να έχει πολλή ξηρασία...
Σε χαιρετώ
Χασοδίκης
Η αλήθεια είναι φερέλπι νέε, ότι πιθανόν από ενοχή, από την αγάπη μας για το περιβάλλον ή από τον φόβο για τις επιπτώσεις της έλλειψης του δάσους, προσπαθούμε να κάνουμε όσα γίνεται περισσότερα σε σύντομο χρονικό διάστημα, για να αποκαταστήσουμε τα καμένα δέντρα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔιακατεχόμαστε από οργή, θυμό και λύπη για ότι συνέβη, αλλά το σημαντικότερο είναι η κινητοποίηση του κόσμου, ο οποίος χωρίς να έχει προβληθεί, ιδιαίτερα τηλεοπτικά, το θέμα της συγκέντρωσης της Κυριακής, δείχνει να θέλει να συμμετάσχει κι αυτό είναι ενθαρρυντικό. Σημασία έχει αυτό το γεγονός να ενεργοποιήσει την περιβαλλοντική συνείδηση όλων μας και όχι μόνο περιστασιακά ή επειδή η φωτιά έφτασε πάρα πολύ κοντά στο σπίτι μας.
Ραντεβού λοιπόν την Κυριακή.
Λάζαρος
xairomai para poly pou th vlepeis etsi k esy thn katastash!einai apo tis liges fores pou eimai k egw poly aisiodoxos! i kinitopoihsh tou kosmou nomizw ayti ti fora mas to epitrepei! omws einai prospatheia pou thelei xrono & prepei na min svisei i thelhsh! politikoi, mnistires & voskoi prepei na mas vroun patratetagmenous pisw apo tous eidikous me tin anasa k to vlema mas panw tous...
ΑπάντησηΔιαγραφήirie ant