Αέρα στα πανιά μας...

Η περασμένη Παρασκευή ήταν μία από εκείνες τις ημέρες που ο Χασοδίκης βαριόταν θανάσιμα να δουλέψει. Προκειμένου λοιπόν να μην ασχοληθεί με τις δύο ντάνες φακέλλους που ακουμπάνε βαριά πάνω στο γραφείο του, άρχισε να βολοδέρνει στο διαδίκτυο χαζεύοντας δεξιά και αριστερά. Έτσι, έπεσα πάνω σε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά με τα αιολικά πάρκα, που διαδραματιζόταν στο blog "Ημερολόγια κουζίνας". Συντάκτης του εν λόγω blog είναι ο συντάκτης της ομώνυμης στήλης του Lifo, Μιχάλης Μιχαήλ, και αφορμή για να ασχοληθεί με το θέμα, που βέβαια δεν έχει να κάνει με κουζίνα και γαστρονομία, τού έδωσε μία διαμαρτυρία του Λάκη Λαζόπουλου σχετικά με το σχέδιο εγκατάστασης αιολικού πάρκου στη Σέριφο.

Η συζήτηση που αναπτύχθηκε στα σχόλια της εν λόγω δημοσίευσης, ανάμεσα σε άλλους κυβερνοναύτες που τη διάβασαν, αντικατοπτρίζει εν μέρει τη γενικότερη σύγχυση που υπάρχει στην κοινή γνώμη για το όλο θέμα (βλ. περισσότερα στο blog "Imerologia Kouzinas").



Μπορεί να έχουμε την εντύπωση ότι η χώρα μας γενικώς λούζεται από τον ήλιο και σαρώνεται από τον άνεμο, όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Για την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας, ας πούμε, οι διαθέσιμες αυτήν τη στιγμή τεχνολογίες δεν είναι επαρκείς: τα φωτοβολταϊκά συστήματα έχουν φτωχή απόδοση και δεν μπορούν να αξιοποιηθούν ικανοποιητικά σε βιομηχανική κλίμακα. Εκ των πραγμάτων, πιο δημοφιλής είναι η αιολική ενέργεια: ανάμεσα στις διάφορες μεθόδους παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που είναι τεχνολογικά εφαρμόσιμες αυτήν την στιγμή, είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη απόδοση και μπορεί να δημιουργήσει οικονομίες κλίμακας -σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη μέθοδο δεν χωρεί.

Παίρνοντας αυτό σαν δεδομένο, η αιολική ενέργεια έγινε σιγά σιγά trendy: είναι καθαρή, φιλική προς το περιβάλλον, φέρνει επενδύσεις στον τόπο, δημιουργεί θέσεις εργασίας, μειώνει την εξάρτησή μας από το πετρέλαιο και μας βοηθάει να τηρήσουμε τις διεθνείς μας δεσμεύσεις για μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Με λίγα λόγια, είναι πολιτικώς ορθή: εκλογές έρχονται, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, και να είσαι βέβαιος ότι στα προεκλογικά βιντεοκλίπ των κομμάτων εξουσίας θα δούμε να φιγουράρουν κάμποσες ανεμογεννήτριες, με τους έλικές τους να γυρίζουν αποφασιστικά και ανέμελα.

Αλίμονο, αυτή είναι η μία μόνο όψη του νομίσματος, η καλή. Έχει διαπιστωθεί στο παρελθόν, σε άλλες χώρες που προηγήθηκαν, ότι η εγκατάσταση αιολικών πάρκων πυροδοτεί ένα κοινωνικό αντανακλαστικό που οι Αγγλοσάξονες έχουν ευφυώς βαφτίσει με το αρκτικόλεξο NIMBY: Not In My Back Yard. Όχι στην πίσω αυλή μου. Όχι δίπλα στο σπίτι μου, στην περιουσία μου, στο χωριό μου.

Το σύνδρομο ΝΙΜΒΥ στη χώρα μας είναι πολύ διαδεδομένο -δεν μας έλλειψαν οι ευκαιρίες να το διαπιστώσουμε. Ναι, είναι απαράδεκτη η κατάσταση με τις ανεξέλεγκτες χωματερές και είναι άδικο να μαζεύονται τα σκουπίδια όλης της Αττικής αιωνίως στα Άνω Λιόσια -αλλά οι καινούργιοι ΧΥΤΑ που θα φτιαχτούν, να γίνουν στη Βοιωτία. Ναι, να μην ξαναδούμε εικόνες ψυχικά ασθενών σε άσυλα που μοιάζουν με στρατόπεδα συγκέντρωσης, είναι ντροπή -αλλά οι δομές αποασυλοποίησης, οι ξενώνες και τα συναφή, να μη γίνουν στη γειτονιά μας. Δίπλα είναι το πάρκο όπου παίζουν τα παιδιά μας -θα βάλουμε τους τρελούς μέσα στο σπίτι μας;

Με παρόμοιο τρόπο αντιμετωπίζονται σε όλη την Ελλάδα και τα αιολικά πάρκα, όπου υπάρχουν σχέδια εγκατάστασής τους. Σε ακαδημαϊκό επίπεδο, όλοι είναι υπέρ της αιολικής ενέργειας -είδαμε παραπάνω γιατί. Στην πράξη, κανείς δεν θέλει τις ανεμογεννήτριες κοντά στο σπίτι του. Να τις βάλετε τις τουρμπίνες -αλλά μακριά από εμάς.

Οι πολέμιοι των αιολικών πάρκων, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, χρησιμοποιούν ένα μπουκέτο επιχειρημάτων-αντιρρήσεων λίγο πολύ κοινό σε όλες τις περιπτώσεις, με μικρές παραλλαγές: "Οι ανεμογεννήτριες και τα έργα υποδομής για την εγκατάστασή τους (πλατφόρμες, οδοί πρόσβασης κλπ.) καταστρέφουν το περιβάλλον. Τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία που δημιουργούν είναι επιβλαβή για την υγεία ανθρώπων και ζώων. Οι έλικες θα σκωτώνουν τα πουλιά. Η περιοχή μας δεν χρειάζεται 45/85/125 ανεμογεννήτριες για να καλύψει τις ανάγκες της σε ηλεκτρικό ρεύμα -αρκούν 5/15/25. Οι τουρμπίνες προκαλούν αισθητική υποβάθμιση και διώχνουν τους τουρίστες".

Τα επιχειρήματα αυτά, αν τα δει κανείς ένα προς ένα, δεν είναι κατ' ανάγκην αβάσιμα. Συνήθως, όμως, είναι προσχηματικά και ανειλικρινή: προβάλλονται για να μην ειπωθεί ευθέως το επάρατο "όχι δίπλα στο σπίτι μας". Και αναγκαστικά παρουσιάζουν μέρος μόνο της αλήθειας, κρύβοντας το υπόλοιπο: ότι δεν είναι όλες οι περιοχές της χώρας κατάλληλες για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων (απαιτείται συγκεκριμένη ένταση και περιοδικότητα των ανέμων). Ότι μπορεί να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος για την υγεία ανθρώπων και ζώων, εφόσον ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Ότι οι υποδομές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας δεν δημιουργούνται για να εξυπηρετούν μόνο τον τόπο εγκατάστασης -το παραγόμενο ρεύμα θα καταναλώνεται εκ των πραγμάτων σε όλη την Ελλάδα, όπως άλλωστε γίνεται και σήμερα. Νομίζει κανείς ότι οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα -που στέκονται περήφανα στην κορυφή της λίστας των πιο ρυπογόνων βιομηχανικών εγκαταστάσεων πανευρωπαϊκά- καλύπτουν τις ανάγκες μόνο των κατοίκων της γύρω περιοχής;

Το ζήτημα της αισθητικής υποβάθμισης είναι το πιο ακανθώδες. Πράγματι, οι ανεμογεννήτριες είναι ανοικονόμητες κατασκευές, ακαλαίσθητες, που τοποθετούνται συνήθως -όπως είναι αναμενόμενο- σε ψηλά σημεία και χτυπάνε στο μάτι από χιλιόμετρα. Δεν είναι περίεργο που κανείς δεν θέλει να τις βλέπει -για να είμαστε ειλικρινείς, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ούτε εμείς θα θέλαμε, έτσι δεν είναι;

Μία ακόμη παράμετρος του ζητήματος είναι η απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, σύμφωνα με τις Κοινοτικές επιταγές. Τα αιολικά πάρκα θα τα στήσουν ιδιωτικές επιχειρήσεις (υπάρχει ήδη μεγάλο ενδιαφέρον), που θα αποκομίσουν και τα κέρδη από την πώληση του ρεύματος στο εθνικό δίκτυο. Το γεγονός αυτό έχει δώσει ένα έξτρα επιχείρημα στους κατά τόπους πολέμιους αυτών των επενδύσεων: Όλα γίνονται προς όφελος των Μεγάλων Συμφερόντων, με πρόσχημα την προστασία του περιβάλλοντος και τη μείωση των ρύπων. Μακριά από εμάς.

Και αυτό το επιχείρημα έχει μία δόση αλήθειας: είναι προφανές ότι οι επιχειρήσεις που θα μπουν στην αγορά των αιολικών πάρκων δεν θα επενδύσουν για να συχωρεθούν τα αποθαμένα τους. Κέρδος θέλουν να βγάλουν, και κανείς επενδυτής δεν θα πάει, λόγου χάριν, στη Σέριφο να στήσει δέκα ανεμογεννήτριες για να καλύψει τις ανάγκες του νησιού και μόνον. Θα ζητήσει άδεια για εκατό, ώστε να πουλήσει ρεύμα σε όλες τις Κυκλάδες, ή και στην ηπειρωτική χώρα, και να είναι η επένδυσή του οικονομικά βιώσιμη. Αυτό ισχύει για όλη τη νησιωτική χώρα -είναι αδύνατον να τοποθετηθούν από πέντε γεννήτριες σε κάθε νησί. Και ξέρεις κάτι, Μοναδικέ μου Αναγνώστη; Την ίδια πρακτική θα ακολουθήσει και η ΔΕΗ, αν και όταν μπει στην αγορά: ο καιρός που λειτουργούσε σαν κοινωφελής οργανισμός έχει περάσει, τώρα πλέον και η Μεγάλη μας Φίλη υπακούει σε ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια.

Το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή, είτε μας αρέσει είτε όχι. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να αυξηθεί, ραγδαία και σε σύντομο χρονικό διάστημα: είναι διεθνής υποχρέωση της χώρας μας. Επίσης, εκτός από υποχρέωση, αποτελεί και ανάγκη. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν είναι πια μακρινή προοπτική -είναι άμεσο πρόβλημα, και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αναγκαστικά θα γίνουν κάποιοι συμβιβασμοί, και αναγκαστικά θα πρέπει να ανεχτούμε -σε κάποιο βαθμό- και τους Αδηφάγους Ιδιώτες. Αν κανείς από τους διαμαρτυρόμενους έχει κάποια άλλη λύση στο μυαλό του, ας την προτείνει -εγώ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, δεν βλέπω καμία.

Τι λένε οι θεσμικές πολιτικές μας δυνάμεις για το ζήτημα; Περίπου ό,τι και οι τοπικές κοινωνίες: όλα τα κόμματα είναι υπέρ της καθαρής, φιλικής για το περιβάλλον αιολικής ενέργειας -από ιδεολογικής και ακαδημαϊκής πλευράς. Όταν η κουβέντα φτάσει στο πρακτέο, υπάρχει μια κάποια διαφοροποίηση: τα κόμματα εξουσίας αποφεύγουν να οξύνουν την τοπική δυσαρέσκεια · οι εκλογές είναι προ των πυλών, και δεν είναι ώρα τώρα για να στενοχωρούμε τους ψηφοφόρους. Τα κόμματα της αριστεράς, από την άλλη, προσπαθούν να την κεφαλαιοποιήσουν με το γνωστό επιχείρημα-καραμέλα για το Μεγάλο Κεφάλαιο και τους Κακούς Ιδιώτες, χάριν των οποίων γίνονται όλα. Είναι η συνήθης τακτική της ελληνικής αριστεράς: τριγυρίζουμε το πρόβλημα, χωρίς να προτείνουμε λύση -μόλις η συντρόφισσα Αλέκα κάνει την επανάσταση, όλα θα λυθούν αυτόματα και ως δια μαγείας.

Δεν μου αρέσουν τα ηθικά διδάγματα, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ούτε ευχαριστιέμαι να παριστάνω την Κασσάνδρα, αλλά φοβάμαι ότι δεν μπορώ να το αποφύγω. Η κοινωνία μας έχει μία τάση να αντιμετωπίζει παρόμοια ζητήματα με μία άκαιρη μακαριότητα. Σαν να έχουμε όλον τον χρόνο δικό μας, να το κουβεντιάσουμε το θέμα και να βρούμε μια λύση αρεστή σε όλους (το ίδιο κάνουμε εδώ και χρόνια για τις χωματερές). Λυπάμαι πολύ, άλλα δεν πρόκειται. Το πρόβλημα είναι άμεσο, υπαρκτό, και πρέπει να βρούμε την απάντηση αν είναι δυνατόν χτες, όχι αύριο. Οι ιδανικές, αναίμακτες, βολικές λύσεις μας τελείωσαν: ό,τι επιλογή και να κάνουμε πλέον, θα έχει ένα κόστος, μικρό ή μεγάλο, που θα πρέπει η κοινωνία να το επωμιστεί, όσο γίνεται πιο δίκαια. Και όσο το προσπερνάμε, τόσο το πρόβλημα θα διογκώνεται. Καλές οι όψιμες περιβαλλοντικές ευαισθησίες ορισμένων, αλλά θα ήταν πιο πειστικές αν συνοδεύονταν, φερ' ειπείν, και από κάποια πειστική έκκληση για μείωση της κατανάλωσης ρεύματος (φευ...). Γίνονται προσπάθειες να βρεθεί τρόπος παραγωγής άφθονης, φτηνής και καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας από το υδρογόνο: μακάρι να καρποφορήσουν. Ωστόσο δεν έχουμε περιθώριο να τις περιμένουμε, την υπερθέρμανση του πλανήτη πλέον αρχίσαμε να τη βιώνουμε στο πετσί μας, πρέπει να κάνουμε άμεσα μια επιλογή: ή τουρμπίνες ή τσιμινιέρες. Οι καρκινοπαθείς της Πτολεμαΐδας και της Μεγαλόπολης πιθανόν να έχουν ήδη την απάντηση, εμείς οι υπόλοιποι;

Στο μεταξύ, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, κάνε έναν κόπο -αν έχεις την καλοσύνη: κλείσε το ρημάδι το αιρ-κοντίσιον.

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης