15 Μαΐου 2007

Πώς έγινε η Αράχωβα Σαμονί, πώς θα γίνει το Κατάκολο Μαϊάμι

Πιασάρικος ο τίτλος σήμερα, έτσι Μοναδικέ μου Αναγνώστη; Ξέρω, δεν σου αρέσουν αυτά τα μαρκετίστικα κόλπα. Ούτε και σε μένα. Όταν όμως θέλεις να καταπιαστείς με ένα θέμα τόσο "χαντακωμένο" όσο το καινούργιο Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον Τουρισμό, δεν έχεις επιλογές: πρέπει να βάλεις έναν κράχτη στη μαρκίζα για να τραβάει την προσοχή.

Photo Sharing and Video Hosting at Photobucket
Photo by Francois X Cote


Γιατί όμως να ασχοληθεί κανείς με ένα θέμα που, ακόμη και μια κατά τεκμήριο σοβαρή εφημερίδα όπως η "Ελευθεροτυπία", όταν το παρουσίασε (φύλλο της 7ης Μαΐου), το έθαψε στη σελίδα 60, κάπου μετά τα μνημόσυνα και τα διανυκτερεύοντα φαρμακεία; Μήπως δεν είναι πια και τόσο σημαντικό; Όπως το πάρει κανείς -όλα είναι θέμα προοπτικής. Πιθανόν να μην έχει το ειδικό βάρος του σκανδάλου των ομολόγων, της κρίσης στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων ή της έβδομης θέσης του Σαρμπέλ στη Γιουροβύζιον. Αν αναλογιστούμε όμως ότι μιλάμε για τον τουρισμό, τη λεγόμενη "βαρειά βιομηχανία της Ελλάδας", και ότι το εν λόγω σχέδιο αποσκοπεί στο να σηματοδοτήσει την πορεία της "βιομηχανίας" αυτής για τα επόμενα δεκαπέντε τουλάχιστον χρόνια, τότε το θέμα αποκτά μια άλλη διάσταση.

Η τουριστική ανάπτυξη της χώρας έχει προκαλέσει από παλιότερα μια περιρρέουσα γκρίνια σε ένα μέρος της κοινωνίας μας ("θα καταντήσουμε τα γκαρσόνια της Ευρώπης"), η οποία διατηρείται -έστω και αποδυναμωμένη- ακόμη και σήμερα. Για να είμαι ειλικρινής, αυτήν την γκρίνια ποτέ δεν την κατάλαβα: είναι γενικά αποδεκτό ότι κάθε κοινωνία πρέπει να αναπτύσσει ορισμένες δραστηριότητες με σκοπό την παραγωγή πλούτου. Αφού λοιπόν στη χώρα μας η αγροτική παραγωγή μειώνεται και υπόκειται σε Κοινοτικούς περιορισμούς · αφού το τρένο της βιομηχανικής επανάστασης το χάσαμε · αφού το άλλο τρένο, αυτό της ψηφιακής εποχής και της υψηλής τεχνολογίας, καθόμαστε και το χαζεύουμε να περνάει, τι άλλες επιλογές έχουμε;

Σύντομα λοιπόν η Ελλάδα, στην προσπάθειά της να αναπτύξει περαιτέρω την τουριστική της βιομηχανία, θα αποκτήσει ένα καινούργιο εργαλείο (καινούργιο για εμάς, άλλες χώρες το διαθέτουν πολλά χρόνια): το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον Τουρισμό (εφεξής Ε.Χ.Σ.), που δόθηκε στη δημοσιότητα από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ Γεώργιο Σουφλιά στις αρχές του μήνα. Τι είναι αυτό το Ε.Χ.Σ.; Μέσες άκρες, είναι ένα νομικό εργαλείο-τυφλοσούρτης για τη Δημόσια Διοίκηση και τον ιδιωτικό τομέα, το οποίο φιλοδοξεί να δρομολογήσει τις τουριστικές δραστηριότητες που επιθυμεί να προωθήσει η χώρα μας στο μέλλον, και επιπλέον να τις χωροθετήσει: με άλλα λόγια, πού θα γίνει τι. Ευνόητο είναι ότι η εφαρμογή του εξαρτάται κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα: ιδιώτες επιχειρηματίες είναι αυτοί που θα πρέπει να κάνουν τις αναγκαίες επενδύσεις σε υποδομές. Στο βαθμό όμως που το σχέδιο αποτυπώνει τη βούληση του Ελληνικού Κράτους να αναπτύξει συγκεκριμένους κλάδους της τουριστικής βιομηχανίας έναντι άλλων, και σε συγκεκριμένες περιοχές, αποτελεί μια οιονεί δέσμευση της κοινωνίας μας σε μία πολιτική, με μακροπρόθεσμες συνέπειες για το σύνολο της χώρας.

Πρέπει εδώ να επισημάνουμε, Μοναδικέ μου Αναγνώστη, ότι στην Ελλάδα ανέκαθεν αγαπούσαμε τις Μεγάλες Ιδέες και τα μεγαλεπήβολα σχέδια. Λαμπρή απόδειξη η επιμονή μας να διεκδικήσουμε δύο φορές την ανάληψη της διοργάνωσης των Ολυμπιακών Αγώνων, τη δεύτερη με επιτυχία, ένα εγχείρημα που καμία άλλη τόσο μικρή χώρα δεν είχε αναλάβει από το 1952 και την Ολυμπιάδα του Ελσίνκι. Στην ίδια λογική κινείται και το Ε.Χ.Σ.: ασχολείται ιδιαίτερα με τον τομέα των μεγάλων τουριστικών μονάδων, αποτελούμενων από ξενοδοχειακά συγκροτήματα πολλών αστέρων, περιτριγυρισμένων από περιοχές παραθεριστικής κατοικίας με τις ανάλογες υποδομές πολυτελείας, που θα απευθύνονται σε ξένους τουρίστες με παχυλά βαλάντια. Ειδική μνεία γίνεται για τη δημιουργία γηπέδων γκολφ, τομέα όπου η χώρα μας υστερεί σε σύγκριση με τον διεθνή ανταγωνισμό, καθώς και στην ανάπτυξη του λεγόμενου "συνεδριακού" τουρισμού. Χωρίς να μπούμε σε πολλές λεπτομέρειες (όποιος το επιθυμεί, μπορεί να βρει το πληρες κείμενο αλλά και τη συνέντευξη τύπου του κ. Σουφλιά στη διεύθυνση http://www.minenv.gr) , μία ανάγνωση του Ε.Χ.Σ. δημιουργεί αμέσως την αίσθηση ότι η χώρα μας δεσμεύεται να προωθήσει επενδυτικά σχέδια μεγάλης κλίμακας, με στόχο τη διεθνή τουριστική αγορά και, ειδικότερα, το κομμάτι εκείνο της αγοράς που αναζητά "υψηλού επιπέδου" υπηρεσίες.

Μα καλά, θα μου πεις Μοναδικέ μου Αναγνώστη, τι το μεμπτό υπάρχει σε αυτήν την προσπάθεια; Δεν θα φέρει χρήμα στον τόπο; Δεν θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας; Πιθανόν, αλλά αυτή είναι μόνο η μία όψη του νομίσματος. Και πρώτα απ' όλα, ας συμφωνήσουμε στο εξής: σημασία δεν έχει μόνο το πόσο πλούτο παράγει μία οποιαδήποτε δραστηριότητα, αλλά και το πώς (και κατά πόσο) διαχέεται ο πλούτος αυτός στο κοινωνικό σύνολο. Τα μεγάλης κλίμακας επενδυτικά σχέδια εκ προοιμίου μπορούν να υλοποιηθούν μόνον από μεγάλες επιχειρηματικές οντότητες (κοινοπραξίες κλπ.), οι οποίες και θα μαζέψουν (αναγκαίως) όλον τον παρά. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι η διεθνής τουριστική αγορά παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια συγκεντρωτικές τάσεις: είναι ευρύτατα γνωστό πόσο έχει αναπτυχθεί το σύστημα all-inclusive (στην καθομιλουμένη "οι τουρίστες με τα βραχιολάκια"). Στα πλαίσια αυτού του συστήματος, ο τουρίστας προπληρώνει ένα πακέτο που περιλαμβάνει τα πάντα: διαμονή, διατροφή, ξεναγήσεις, διασκέδαση. Το χρήμα συγκεντρώνεται στα τουριστικά γραφεία και τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, και τα οφέλη για τους μικρότερους επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο είναι πενιχρά. Το σύστημα αυτό για να λειτουργήσει απαιτεί σταθερη ροή πελατείας (την εξασφαλίζουν τα μεγάλα τουριστικά πρακτορεία) και συμπίεση του κόστους παροχής υπηρεσιών (την εξασφαλίζουν οι μεγάλες μονάδες προσλαμβάνοντας λίγο και κακοπληρωμένο προσωπικό), ώστε το πακέτο να προσφέρεται σε ανταγωνιστική τιμή στη διεθνή αγορά και να αποφέρει κέρδος στις εμπλεκόμενες επιχειρήσεις. Όπως είναι εμφανές, από τον σχεδιασμό απουσιάζουν πλήρως οι τοπικές κοινωνίες, οι οποίες θα προσφέρουν μόνο το ντεκόρ και θα πρέπει να αρκεστούν στις λίγες κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν, έχοντας στον αντίποδα την προοπτική της ανεργίας και της εγκατάλειψης.

Στην εξίσωση θα πρέπει να προσθέσουμε και τους εξής παράγοντες: Ότι τα συγκροτήματα παραθεριστικής κατοικίας, για να είναι ελκυστικά όπου δημιουργηθούν, θα πρέπει να χτιστούν κυριολεκτικά "πάνω στο κύμα". Ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του Δημοσίου είναι a priori ανεπαρκείς για να ελέγξουν την ορθή τήρηση και εφαρμογή του νόμου. Ότι η χώρα δεν διαθέτει ακόμη ούτε Κτηματολόγιο ούτε Δασολόγιο, ελλείψεις που ανοίγουν το δρόμο για καταπατήσεις εκτάσεων και αποχαρακτηρισμούς δασών στο όνομα των Μεγάλων Επενδύσεων. Ότι το σύστημα αυτό (που δεν το ανακαλύψαμε εμείς), όταν εφαρμόστηκε σε άλλες χώρες, οδήγησε σε μεγάλη σπέκουλα με τις τιμές των ακινήτων (βλ. "Μαρμπέλα-το γκολφ της διαφθοράς" του Βασίλη Παπακριβόπουλου, περιοδικό "Γαλέρα" , τεύχος 9, Ιούνιος 2006). Ότι στον χορό είναι έτοιμη να μπει και η Εκκλησία, με την τεράστια ακίνητη περιουσία της και την αδιαφανή της διαχείριση. Ξαφνικά, το τοπίο δεν μοιάζει και τόσο ειδυλλιακό: πόσο ρεαλιστικό είναι να ελπίζουμε ότι όλα θα προχωρήσουν με σεβασμό στη νομιμότητα και -κυρίως- στο περιβάλλον (φυσικό και ανθρώπινο);

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις σε αυτό το μοντέλο; Ασφαλώς και υπάρχουν, και μάλιστα μνημονεύονται και στο Ε.Χ.Σ., χωρίς όμως να τους αποδίδεται η ίδια βαρύτητα: η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού (οικοτουρισμού-αγροτουρισμού, ναυταθλητικού τουρισμού, καταδυτικού τουρισμού). Ας μείνουμε λίγο σε αυτό το σημείο, Μοναδικέ μου Αναγνώστη: η Ελλάδα είναι μια χώρα με πλούσια γεωμορφολογία: διαθέτει και άπειρες παραλίες, και νησιά, και ορεινές περιοχές φυσικού κάλλους. Σε σύγκριση με άλλες χώρες ανάλογου μεγέθους, είναι απείρως πλουσιότερη (π.χ. από την επίπεδη Ολλανδία ή από την περίκλειστη Αυστρία). Έχει αξιοζήλευτο κλίμα, και ο κατακερματισμός του χώρου δημιουργεί σπάνιες εναλλαγές τοπίων. Αντί λοιπόν να στραφούμε σε λύσεις τυποποιημένες που απευθύνονται στην αγορά του μαζικού τουρισμού, θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε τον φυσικό μας πλούτο, αναπτύσσοντας δραστηριότητες φιλικές προς το περιβάλλον, και αλλάζοντας στόχευση: οι λάτρεις του φυσιολατρικού τουρισμού συγκροτούν μια "παράλληλη αγορά" με μικρότερο μέγεθος μεν, ωστόσο πιστή και ανατροφοδοτούμενη. Δεν είναι ρομαντική σκέψη, είναι ένα διαφορετικό αναπτυξιακό μοντέλο: μπορεί να λειτουργήσει και να αποδώσει (υπάρχουν πετυχημένα παραδείγματα διεθνώς), αλλά χρειάζεται δουλειά και προσπάθεια, και εκεί δεν τα πάμε πολύ καλά... Επίσης, το ένα μοντέλο δεν αποκλείει εντελώς (και απαραίτητα) το άλλο: το θέμα είναι ποιο θα αποτελέσει στρατηγική πολιτική επιλογή, και ποιο συμπληρωματική.

Για να το συνδέσουμε και με τον τίτλο-"κράχτη": δεν χρειάζεται ντε και καλά να κάνεις το Κατάκολο Μαϊάμι για να φέρεις τουρίστες. Αν το προσπαθήσεις, το πιθανότερο είναι να προκύψει μια ακριβοπληρωμένη καρικατούρα. Μπορείς να φέρεις τουρίστες και στο -όποιο- Κατάκολο, αρκεί να το ευπρεπίσεις και να αναδείξεις τα μοναδικά του χαρακτηριστικά. Χρειάζεται βέβαια μια κάποια "μενταλιτέ", διαφορετική από αυτήν του κατεψυγμένου μουσακά και της χωριάτικης με το μουρουνέλαιο: μπορούμε να την αποκτήσουμε;

Στα προεόρτια του Ε.Χ.Σ., τα μηνύματα που έρχονται εδώ και έναν περίπου χρόνο από διάφορες περιοχές της χώρας δεν είναι ενθαρρυντικά: σωρηδόν πέφτουν οι προτάσεις για γήπεδα γκολφ (ακόμη και σε άνυδρες περιοχές της Κρήτης: με τι νερό θα συντηρηθούν;) και για μεγάλα χιονοδρομικά κέντρα μέχρι και στον Όλυμπο (τα οποία το Σχέδιο καταρχήν αποκλείει -να το πούμε το καλό). Στην Πύλο, οι μπουλντόζες ζεσταίνουν τις μηχανές τους (και τα βατράχια της Γιάλοβας μετακομίζουν). Ριζικές διαφοροποιήσεις του σχεδίου δεν προβλέπεται να προκύψουν: τα λοιπά κυβερνητικά στελέχη δεν έχουν φέρει αντιρρήσεις στον κ. Σουφλιά (ιδίως το βαρύ πυροβολικό Αλογοσκούφης-Παυλόπουλος), η καθ' ύλην αρμόδια Υπουργός Τουρισμού Funny Πάλλη-Πετραλιά θα αρκεστεί να υπογράψει όποιο κείμενο της βάλουν μπροστά της, τα κόμματα της αντιπολίτευσης ασχολούνται με τα ομόλογα και δεν προλαβαίνουν, η κοινή γνώμη δεν έχει πάρει μυρωδιά (αφού το θέμα δεν προβάλλεται από τα Μέσα). Αντιρρήσεις θα έχουν σίγουρα οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά σε αυτές ο κ. Σουφλιάς έχει κηρύξει τον πόλεμο, χαρακτηρίζοντάς τις συλλήβδην "οπισθοδρομικές", και επομένως θα τις αγνοήσει: το Σχέδιο μέλλει να προχωρήσει λίγο-πολύ ως έχει, εκτός εάν το προλάβουν οι εκλογές. Μακάρι να βγω ψεύτης, αλλά φοβάμαι ότι -καθώς το Ε.Χ.Σ. έχει ορίζοντα 15ετίας- για άλλη μια φορά θα πάρουμε τη λάθος στροφή στο σταυροδρόμι.

Μοναδικέ μου Αναγνώστη, είναι ώρα σιγά σιγά να μαζεύουμε τα κουβαδάκια μας: εδώ που καθόμαστε, θα πέσουν τα μπετά για το καινούργιο Grand Resort των πέντε αστέρων. Πρέπει να βρούμε άλλη παραλία.

Σε χαιρετώ

Χασοδίκης

Υ.Γ.: Η πατρότητα της φράσης "θα κάνωμε την Αράχωβα Σαμονί" αποδίδεται στον Κωνσταντίνο Καραμανλή τον Α'. Η βαρειά προφορά του αειμνήστου έκανε μερικές φορές το νόημα της φράσης κάπως παρεξηγήσιμο. Όποιος κάνει σήμερα μια εκδρομή μέχρι την Αράχωβα, μπορεί να διαπιστώσει με τα ίδια του τα μάτια αν έγινε Σαμονί ή... χμ... ή σαν κάτι άλλο, εν πάση περιπτώσει...




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ενστάσεις και ισχυρισμοί
κατατίθενται μόνον εγγράφως
(Χασοδίκειος Πολιτική Δικονομία, άρθρον 228)